علت پتاسیم بالا در خون (هیپرکالمی) : علائم - تشخیص - درمان - پیشگیری

پتاسیم بالا اصطلاحی پزشکی برای بالا بودن بیش از حد پتاسیم در خون است؛ علت – علائم – نحوه پیشگیری و درمان پتاسیم بالای خون را بخوانید.

هیپرکالمی (Hyperkalemia) به بالا بودن بیش از حد سطح پتاسیم موجود در خون اشاره دارد. به دلیل بدون علامت بودن این وضعیت معمولا پزشک به سختی می تواند آن را تشخیص دهد.

یماری مزمن کلیه، دیابت کنترل نشده، کم آبی بدن، آسیبی منجر به خونریزی شدید، مصرف بیش از حد پتاسیم در رژیم غذایی و برخی داروها از جمله علت های اصلی بالا بودن پتاسیم خون هستند.

زمانیکه سطح پتاسیم خون یک فرد بالای 5.0 تا 5.5 میلی اکی والان در لیتر باشد، وجود هیپرکالمی تشخیص داده می شود.

درمان هیپرکالمی وابسته به میزان شدت آن متفاوت است.

برای هیپرکالمی حاد (که معمولا به دلیل یک رویداد خاص مانند تروما اتفاق می افتد)، پزشکان دیالیز و داروهای داخل وریدی برای تخلیه پتاسیم از بدن را توصیه می کنند.

هیپرکالمی مزمن نیز به معنی عدم کارکرد درست کلیه‌ ها است. بنابراین پزشک در این شرایط درمان هایی را برای مدیریت آن پیشنهاد می‌ کند.

در این مقاله به بررسی علت، علائم و گزینه های درمانی پتاسیم بالای خون پرداخته می شود.

همچنین بخوانید:

همه چیز درباره ماده معدنی پتاسیم (کلیک)

هیپرکالمی یا پتاسیم بالای خون چیست؟

هیپرکالمی اصلاحی برای بالا بودن زیاد پتاسیم موجود در خون است. در حالت کلی کلیه ها غلظت سرمی پتاسیم را تنظیم می کنند.

بنابراین درصورتی که کلیه به درستی عمل نکنند، پتاسیم در خون جمع می شود. بر اساس بیشتر منابع، سطح طبیعی پتاسیم سرم بین 3.6 تا 5 میلی‌ مول در لیتر و سطوح بالای 5 میلی‌مول در لیتر نشان‌دهنده پتاسیم بالا است.

پتاسیم یکی از 7 ماده معدنی اصلی و موردنیاز برای سلامتی مطلوب بدن است. این ماده معدنی به بسیاری از عملکردهای بدن مانند کلیه ها، قلب، ماهیچه ها و انتقال پیام از طریق سیستم عصبی کمک می کند. با این حال بالا بودن بیش از حد آن باعث ایجاد عوارض می شود.

بر اساس اعلام دفتر مکمل های غذایی (ODS)، سطح دریافتی کافی برای پتاسیم تقریبا 2600 تا 3400 میلی گرم برای بیشتر بزرگسالان است.

علائم بالا بودن پتاسیم خون

بصورت کلی بالا بودن پتاسیم خون با علائم بسیار کمی همراه است. علائم این وضعیت خفیف و غیراختصاصی بوده به همین دلیل معمولا پزشکان تا زمان بدتر شدن علائم نمی توانند آن را تشخیص دهند.

پتاسیم بالای خون به دلیل عدم توانایی بدن در حذف پتاسیم اضافی رخ می دهد.

سطوح بالای پتاسیم می تواند باعث ایجاد اختلال در بسیاری از فرآیندهای بدن شود.

هیپرکالمی حاد به تغییرات قابل توجه در سطح پتاسیم در مدت زمان کوتاهی اشاره دارد. به همین دلیل معمولا هیپرکالمی حاد نسبت به مزمن جدی تر است.

با این وجود به صورت کلی هیپرکالمی حاد و مزمن خطرناک بوده و می توانند باعث افزایش خطر حمله قلبی یا فلج شوند.

پتاسیم بالای خون مزمن اغلب علائم کمتری نسبت به پتاسیم بالای حاد دارد.

در سطوح بالاتر پتاسیم، علائم هیپرکالمی خون عبارت است از:

مشکل در تنفس
ضعف عضلانی
درد یا گرفتگی عضلات
تپش قلب
درد قفسه سینه
احساس ضعف یا خستگی عمومی
تهوع و استفراغ

همچنین بخوانید:

دلایل مختلف درد قفسه سینه و زمان مراجعه به پزشک (کلیک)

علت پتاسیم بالا در خون

برای بالا بودن سطح پتاسیم در خون، علت های مختلفی وجود دارد که بیشتر آنها تاثیرگذار بر عملکرد کلیه ها هستند. علت های احتمالی پتاسیم بالای خون عبارتند از:

بیماری قلبی: عملکرد پایین کلیه همراه با دارو برای درمان نارسایی احتقانی قلب، باعث افزایش پتاسیم می شود.
آسیب: سوختگی یا سایر صدمات شدید با آسیب به بافت ها، باعث آزاد شدن پتاسیم اضافی بدن در خون خواهد شد.
بیماری مزمن کلیه: در صورت کم بودن ظرفیت کلیه آنها قادر به دفع پتاسیم به اندازه کافی از بدن نخواهند بود.
مصرف برخی داروها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، داروهای ادرار نگهدارنده پتاسیم، دیورتیک ها، سوکسینیل کولین و مانیتول، سیکلوسپورین، تری متوپریم، مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)، بتا بلاکر و مسدود کننده های کانال کلسیم مانع دفع پتاسیم اضافی توسط کلیه ها می شوند.
دیابت کنترل نشده یا درمان نشده: در صورتی که دیابت کنترل نشود، در عملکرد کلیه اختلال ایجاد شده و احتمالا پتاسیم خون بالا خواهد رفت.

همچنین بخوانید:

بیماری کلیوی و مصرف پتاسیم: رژیم غذایی مناسب کلیه ها (کلیک)

پتاسیم بالای کاذب: در این وضعیت پتاسیم خون به طور کاذب بالا می رود. برخی افراد پس از استفاده از سرنگ یا سایر روش‌ هایی که باعث همولیز می‌ شوند، دچار این شرایط می شوند.
کم آبی بدن: کم آبی شدید باعث عدم توانایی بدن در پردازش پتاسیم خواهد شد.
هیپوآلدوسترونیسم: این وضعیت باعث کمبود آلدوسترون، هورمون تنظیم کننده میزان پتاسیم دفع شده بدن از طریق ادرار می شود. برخی افراد نیز دچار هیپوآلدوسترونیسم کاذب، که تقلید کننده این وضعیت است، می شوند.
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال: نوعی بیماری نادر ناشی از یک جهش ژنی است که باعث کاهش سطح آلدوسترون می شود.
بیماری آدیسون: این بیماری ناشی از وارد شدن آسیب به غدد فوق کلیوی ایجاد می شود. این وضعیت روی تولید هورمون هایی مانند آلدوسترون و کورتیزول و درنتیجه سطح پتاسیم تاثیر می گذارد.
مصرف زیاد پتاسیم: مصرف بیش از حد پتاسیم از طریق داروها یا رژیم غذایی باعث بالا رفتن پتاسیم خواهد شود. احتمال بروز این وضعیت بسیار کم است اما ممکن است برخی افراد دارای مشکل در عملکرد کلیه دچار آن شوند.

همچنین بخوانید:

کم آبی بدن / دهیدراتاسیون : علائم و درمان (کلیک)

تشخیص

بالا بودن پتاسیم خون اغلب بدون علامت است. به همین دلیل اغلب تشخیص آن برای پزشکان دشوار است.

پزشکان برای تشخیص هیپرکالمی حاد، موارد زیر را در نظر می گیرند:

ارزیابی عملکرد کلیه، قلب و مجاری ادراری
بررسی سطح هیدراتاسیون
کنترل ضربان قلب با استفاده از الکتروکاردیوگرام

برای هیپرکالمی مزمن نیز معمولا آزمایشاتی مانند آزمایش خون یا نمونه ادرار را توصیه می کنند. آنها همچنین با بررسی داروهای مصرفی به ارزیابی تاثیر داروها می پردازند.

همچنین بخوانید:

تفاوت نوار قلب با اکو (کلیک)

جلوگیری

درصورت داشتن خطر ابتلا به هیپرکالمی می توان با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی مانع از افزایش بیش از حد سطح پتاسیم شد. با این حال قابل ذکر است که باید پیش از ایجاد هر گونه تغییر با پزشک مشورت کرد.

برای نمونه ممکن است پزشک، محدود کردن غذاهای حاوی سطوح بالای پتاسیم را توصیه کند.

طبق دستورالعمل های غذایی برای آمریکایی ها، غذاهای دارای بیشترین میزان سدیم عبارتند از:

یامز
دوریان
جک فروت
ماست
سبزی چغندر
فوفو
لوبیا لیما
چغندر سوئیسی
سیب زمینی، با پوست

دیگر غذاهای حاوی میزان زیاد پتاسیم شامل موارد زیر هستند:

پروتئین‌ هایی مانند لوبیا سفید، صدف، لوزی ماهی، سویا، ماهی تن، لوبیا لیما و ماهی روغن
میوه های هسته دار، به ویژه آلو خشک، زردآلو و هلو
محصولات کنسرو گوجه فرنگی
آب میوه هایی مانند آلو، هویج و گوجه فرنگی

اقدامات زیر نیز باعث کمک به کاهش میزان سدیم خون می شوند:

اجتناب از گیاهان خاص تاثیر گذار در افزایش سطح پتاسیم، مانند یونجه، گزنه و قاصدک
بررسی میزان پتاسیم موجود در جایگزین‌ های نمک
نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از کم آبی

همچنین بخوانید:

روزانه چقدر آب بخوریم (کلیک)

درمان بالا بودن پتاسیم خون

اغلب دیالیز برای درمان هیپرکالمی در افراد نیازمند به درمان فوری توصیه می شود. دیالیز شامل فیلتر کردن خون برای از بین بردن سموم است و کاهش سطح کل پتاسیم بدن است.

دیالیز برای افراد مبتلا به نارسایی کلیه یا موارد فوری پتاسیم بالا دارای بیشترین اثربخشی است.

در هیپرکالمی حاد، پزشکان درمان های زیر را برای کاهش سطح پتاسیم پیشنهاد می کنند:

کلسیم داخل وریدی: تزریق کلسیم به خون با کمک به تثبیت غشای قلب، باعث محافظت از قلب در برابر آسیب می شود.
انسولین و گلوکز داخل وریدی: این مطمئن ترین روش برای کاهش سطح پتاسیم است. زیرا در این روش پتاسیم وارد سلول ها در خارج از خون شود. این روش پس از گذشت 10تا 20 دقیقه عمل کرده و تا 4 تا 6 ساعت طول می کشد. گلوکز مانع از کاهش بیش از حد قند خون می شود.
آلبوترول: این دارو فقط برای برخی افراد اثربخش است. پزشکان اغلب غلظت بسیار بالاتری نسبت به یک استنشاقی معمولی آلبوترول تجویز می کنند، به همین دلیل معمولا از آن در کنار سایر درمان ها برای کمک به ترشح پتاسیم استفاده می کنند.

توقف یا تنظیم داروها، اجتناب از NSAID ها و کاهش مصرف غذاهای غنی از پتاسیم نیز از جمله گزینه های درمانی برای بالا بودن مزمن پتاسیم خون هستند. اجتناب از برخی جایگزین‌ های نمک، داروهای گیاهی یا مکمل‌ ها و مصرف دیورتیک‌ ها و بایندرهای پتاسیم نیز در بهبود این وضعیت موثر هستند.

همچنین بخوانید:

دیالیز چیست؟ انواع – نحوه انجام و عوارض (کلیک)

خلاصه

درمان هیپرکالمی، بسته به حاد یا مزمن بودن آن متفاوت است. هایپرکالمی حاد نسبت به نوع مزمن فوری تر و خطرناک تر است و نیاز به درمان سریع مانند دیالیز دارد.

برخی افراد خطر بیشتری برای تجربه پتاسیم بالادارند. مرد بودن و سن بالا دو مورد از عوامل موثر در افزایش خطر این وضعیت هستند. ابتلا به بیماری کلیوی، فشار خون بالا، دیابت، بیماری قلبی یا حمله قلبی در گذشته نیز در خطر ابتلا به پتاسیم بالای خون موثر است.

اولین قدم برای جلوگیری از هیپرکالمی و یافتن درمان موثر، مراجعه به پزشک است.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.