هر آنچه لازم است درباره نقرس بدانید

نقرس یک اصطلاح عمومی است که به مجموعه ای از شرایطی اشاره دارد که در اثر تجمع بیش از حد اسید اوریک ایجاد می شوند. این تجمع، معمولا پاها را تحت تاثیر قرار می دهد.

نقرس سبب ایجاد تورم و التهاب در مفاصل پاها، بخصوص انگشتان شست پا می شود؛ درد شدید و ناگهانی یا حملات نقرس می توانند باعث شوند فردِ مبتلا، احساس کند پاهایش داخل آتش قرار دارند. 

 

مهمترین علائم و نشانه های نقرس

در بعضی افراد، با وجود بالا بودن سطح اسید اوریک خون، هیچ نوع علامت خاصی ظاهر نمی شود. به این نوع نقرس، نقرس بی علامت گفته می شود.

در نقرس حاد که در اثر تجمع کریستال های اسید اوریک در مفاصل ایجاد می شود، علائم بیماری به سرعت ظاهر می شوند و معمولا به مدت 3 تا 10 روز ادامه دارند.

در نقرس حاد بیمار دچار تورم و دردی شدید می شود و ممکن است احساس کند مفاصلش گرم شده اند. پس از اتمام دوره ی نقرس، تا زمان حمله ی بعدی، بیمار هیچگونه علامتی نخواهد داشت.

چنانچه نقرس درمان نشده رها شود، می تواند تبدیل به یک بیماری مزمن شود. در نهایت هم ممکن است توده های سختی به نام توفی در پوست، مفاصل و بافت نرم اطراف آنها ایجاد شود. رسوبات ناشی از توفی می توانند به مفاصل آسیب دائمی وارد کنند. مهمترین مسئله برای جلوگیری از مزمن شدن نقرس، درمان به موقع آن است.

 

علل نقرس

علت ایجاد نقرس، تجمع اسید اوریک است. اسید اوریک در اثر تجزیه ی پورین ها ایجاد می شود.

شرایط خاصی مثل اختلالات متابولیسم و خون، یا کم آبی، بدن را مجبور به تولید بیش از حد اسید اوریک می کنند.

مشکلات تیروئید یا کلیه، یا اختلالات ارثی هم می توانند حذف اسید اوریک اضافی را برای بدن سخت کنند.

در صورتی که هر یک از موارد زیر در مورد شما صدق می کنند، احتمالا بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به نقرس هستید:

• آقا هستید و در سنین میانسالی به سر می برید.
• خانم هستید و یائسه شده اید.
• پدر، مادر، خواهر، برادر یا یکی از اعضای درجه یک خانواده شما مبتلا به نقرس هستند.
• بیش از اندازه غذاهای سرشار از پورین – مثل گوشت قرمز، یا فرآورده های جانبی گوشت میل می کنید.
• الکل می نوشید.
• داروهای خاصی مثل داروهای دیورتیک یا سیکلوسپورین مصرف می کنید.
• بیماری های خاصی مثل فشار خون بالا، بیماری های کلیوی، تیروئید، دیابت یا آپنه خواب دارید.

 

تشخیص نقرس

پزشک می تواند با بررسی سابقه پرونده پزشکی، معاینه جسمانی و بررسی علائم شما، به راحتی نقرس را تشخیص دهد. پزشک احتمالا تشخیص را مبنی بر موارد زیر انجام می دهد:

• چگونگی توصیف شما از درد مفاصل
• تعداد دفعات و طول دوره ای که درد شدید مفاصل را تجربه کرده اید.
• شدت قرمزی یا تورم نواحی

بعلاوه ممکن است پزشک برای بررسی میزان تجمع اسید اوریک مفاصل، آزمایش تجویز کند. نمونه مایع مفاصل هم می تواند برای تشخیص نقرس کمک کننده باشد. ممکن است دکتر دستور عکسبرداری از مفاصل را هم بدهد.

 

درمان نقرس

نقرس، اگر درمان نشود، در نهایت می تواند منجر به آرتریت شود. این وضعیتِ دردناک می تواند کاری کند که مفاصل شما برای همیشه آسیب دیده و متورم شوند.

برنامه درمان (که توسط پزشک تعیین می شود) بستگی به میزان پیشروی و شدت بیماری دارد. داروهای درمان کننده نقرس اثربخشی خود را از طریق یکی از روش های زیر اعمال می کنند:

• تسکین درد و کاهش التهاب
• جلوگیری از حملات بعدی نقرس از طریق کاهش دادن سطح اسید اوریک

برخی داروهای موثر در تسکین درد ناشی از نقرس عبارتند از:

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) ها؛ مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
• کلشی سین
• کورتیکواستروئیدها

داروهایی که از حملات نقرس جلوگیری می کنند شامل:

• داروهای مهارکننده‌ گزانتین اکسیداز مثل آلوپورینول و فبوگزوستات
• پروبنسید

در کنار مصرف دارو، احتمال دارد پزشک به منظور کنترل علائم و جلوگیری از بروز مجدد حملات نقرس، توصیه کند تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. مثلا ممکن است پزشک شما را تشویق کند مصرف نوشیدنی های الکلی را محدود کنید، وزن خود را کم کنید و سیگار کشیدن را ترک کنید.

 

پرهیزهای غذایی ویژه بیماران مبتلا به نقرس

برخی غذاها، بطور طبیعی سرشار از پورین هستند؛ بدن پورین های مواد غذایی را تجزیه کرده و تبدیل به اسید اوریک می کند. البته اکثر افراد مشکلی با غذاهای غنی از پورین ندارند، اما اگر بدن شما با آزاد شدن بیش از حد پورین مشکل دارد (به عبارتی مبتلا/مستعد به نقرس هستید) شاید بهتر باشد از خوردن و نوشیدن غذاهای زیر پرهیز کنید:

• گوشت قرمز
• فرآورده های جانبی گوشت
• برخی غذاهای دریایی خاص
• الکل

نوشیدنی های شیرین شده با شکر و غذاهای حاوی قند فروکتوز هم می توانند مشکل ساز باشند – حتی اگر فاقد پورین باشند. 

 

درمان های خانگی

بعضی داروهای درمان کننده نقرس را نمی توانید بصورت قرص از داروخانه ها تهیه کنید. شواهد حاصل از مطالعات نشان داده اند خوراکی های طبیعی وجود دارند که می توانند به کاهش سطح اسید اوریک کمک کنند، بنابراین احتمالا در جلوگیری از حملات نقرس موثر هستند:

• گیلاس ترش
• منیزیم
• زنجبیل
• سرکه سیب
• کرفس
• چای گزنه
• قاصدک
• دانه خار مریم

جراحی نقرس

نقرس معمولا بدون جراحی قابل درمان است. اما بعد از گذشت چند سال، ممکن است نقرس بتواند به مفاصل آسیب وارد کند، تاندون ها را پاره کند و باعث عفونت پوست یا مفاصل دیگر شود.

بعلاوه همانطور که گفته شده رسوبات ناشی از توده های سفت توفی که ممکن است در اثر نقرس روی مفاصل و دیگر نقاط بدن مثل گوش ها ظاهر شوند هم می توانند به مفاصل آسیب دائمی وارد کنند. سه عمل جراحی برای از بین بردن توفی وجود دارد:

• عمل جراحی حذف توفی
• جراحی فیوژن مفصل
• جراحی تعویض مفصل

انتخاب نوع جراحی بستگی به نظر پزشک، میزان آسیب دیدگی، محل قرار گرفتن توفی ها و تمایلات شخصی خود بیمار دارد. 

 

اصلی ترین تریگر – محرک های نقرس

برخی غذاها، داروها و شرایط خاص می توانند سبب اشتعال (یا حتی ظاهر شدن) علائم نقرس شوند.

ممکن است لازم شود مصرف غذاها یا نوشیدنی هایی که سرشار از پورین هستند را محدود کنید؛ از جمله:

• گوشت قرمز گاو
• فرآورده های جانبی گوشت
• ماهی هایی مثل کد، اسکالوپ، صدف و سالمون
• الکل
• سودا
• آبمیوه

بعضی داروهایی که از آنها برای کنترل بیماری های دیگر استفاده می شود هم ممکن است سطح اسید اوریک خون را بالا ببرند. اگر هر یک از داروهای زیر را استفاده می کنید، در مورد ایمنی مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنید:

• داروهای مدر (دیورتیک)
• آسپرین
• داروهای کاهش دهنده فشار خون مثل بتابلاکرها و مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II

سلامت عمومی شما هم ممکن است از دیگر فاکتورهای اشتعال نقرس باشد. شرایط زیر با نقرس مرتبط هستند:

• چاقی
• دیابت یا پری دیابتیک
• کم آبی
• آسیب مفاصل
• عفونت
• نارسایی احتقانی قلب
• فشار خون بالا
• بیماری های کلیوی

گاهی اوقات تعیین اینکه کدام یک از موارد فوق، عامل حمله نقرس شما بوده دشوار است. تهیه ی یک دفترچه غذایی یکی از راه های پیگیری رژیم غذایی است. داخل این دفترچه تمام غذاها، داروها و وضعیت سلامتی روزانه خود بعلاوه علائم نقرس را یادداشت کنید. بدین ترتیب می توانید عامل تحریک نقرس خود را شناسایی کنید.

 

پیشگیری از ابتلا به نقرس

برای جلوگیری از ابتلا به نقرس، بهتر است توصیه های زیر را رعایت کنید.

• مقدار الکلی که می نوشید را محدود کنید.
• مقدار غذاهای حاوی پورین که مصرف می کنید را محدود کنید.
• از یک رژیم غذایی کم چربی و غنی از سبزیجات پیروی کنید.
• وزن خود را کاهش دهید.
• سیگار نکشید.
• ورزش کنید.
• به مقدار فراوان آب بنوشید. 

اگر شرایط پزشکی خاصی دارید یا دارویی مصرف می کنید که خطر ابتلا به نقرس را افزایش می دهد، در مورد راه های جلوگیری از ابتلا به نقرس از پزشک خود راهنمایی بگیرید.

 

نقرس همراه با توفی

اگر کریستال های اسید اوریک به مدت طولانی در مفاصل جمع شوند، زیر پوست رسوبات سختی به نام توفی ایجاد می کنند. بدون درمان، این توفی ها می توانند به استخوان و غضروف آسیب وارد کرده و مفاصل را برای همیشه از هم جدا کنند.

توفی ها، توده های متورمی هستند که در اطراف مفاصل ایجاد می شوند. توفی ها می توانند روی مفاصلی مثل انگشتان، پاها، زانوها و حتی گوش ایجاد شوند. گاهی اوقات توفی ها می توانند در بافت پیوندی خارج از مفاصل شکل گیرند.

لازم به ذکر است توفی به خودی خود آسیب رسان نیست، اما التهابی که ایجاد می کند ممکن است دردناک باشد.

 

آیا نقرس دردناک است؟

بله، نقرس می تواند دردناک باشد. به حدی که درد انگشت شست پا، اغلب یکی از اولین علائمی است که افراد گزارش می کنند. این درد با علائم معمول آرتریت، مثل تورم و حرارت مفاصل همراه است.

شدت درد نقرس می تواند متفاوت باشد. درد شست پا می تواند در ابتدا خیلی شدید باشد. پس از حمله حاد، این درد احتمالا به دردی راکد تبدیل خواهد شد.

درد هم درست مثل التهاب و سایر علائم نقرس، در نتیجه ی فعالیت های دفاعیِ سیستم ایمنی بدن، علیه کریستال های اسید اوریک جمع شده در مفاصل ایجاد می شود. این حمله منجر به آزاد شدن ماده ی شیمیایی به نام سیتوکین می شود که التهابی دردناک ایجاد می کند.

آیا نقرس موروثی است؟

حداقل تا حدودی بله؛ محققان ده ها ژن پیدا کرده اند که آمادگی افراد را برای پذیرش نقرس بالا می برند، از جمله SLC2A9 و ABCG2.

ژن های مرتبط با نقرس روی مقدار اسید اوریکی که بدن نگه می دارد و آزاد می کند، تاثیر می گذارند.

به همین دلیل، ارث تا حدودی در ابتلا به نقرس نقش دارد. کسانی که والدین، خواهر و برادر یا دیگر اعضای نزدیک خانواده شان مبتلا به نقرس هستند، بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به این بیماری می باشند.

در هر صورت ژن ها فقط تا حدودی در ابتلا به نقرس نقش دارند. اما در نهایت عوامل محیطی، از جمله رژیم غذایی، منجر به ظاهر شدن علائم نقرس می شوند.

 

نقرس و الکل

الکل هم، مثل گوشت قرمز و غذاهای دریایی، سرشار از پورین است. فرآیند تجزیه ی پورین ها در بدن، منجر به آزاد شدن اسید اوریک می شود. هر چه اسید اوریک آزاد شده بیشتر باشد، خطر ابتلا به نقرس هم بیشتر می شود. علاوه بر این، الکل میزان دفع اسید اوریک بدن را هم کاهش می دهد.

البته این بدین معنا نیست که هر کسی الکل بنوشد، نقرس می گیرد. اما مصرف بیش از حد الکل (بیش از 12 شات در هفته) می تواند خطر ابتلا به نقرس را افزایش دهد – خصوصا در آقایان.

از میان مشروبات الکلی، آبجو بیشترین تاثیر را در ابتلا به نقرس می گذارد.

در نظرسنجی ها، مردم گزارش داده اند که نوشیدن الکل باعث اشتعال علائم نقرس آنها شده است.

لازم به ذکر است به غیر از مقاله درج شده در خصوص این بیماری هیچگونه مشاوره دیگری ارائه نمی گردد.