بیماری فاسیولیازیس چیست؟

فاسیولیازیس چیست؟

فاسیولیازیس (دیگر نام ها: فاسیولوزیس، فاسیولیلزیس، دیستوماتوز، فرسایش کبد و گندیدگی کبد) یک بیماری عفونی است که منشاء آن انگلی به نام فاسیولا می باشد.

انگل های فاسیولا، کرم های مسطح و برگی شکلی هستند که می توانند کبد پستانداران مختلف از جمله انسان، گاو، گوسفند، بز و برخی علف خواران دیگر را آلوده کنند. معمولا ابتلا به فاسیولیازیس در میان حیوانات نسبت به انسان ها شایع تر است.

دو نوع کرم فاسیولا وجود دارد که می توانند انسان را آلوده کنند: فاسیولا هپاتیکا (Fasciola hepatica) و فاسیولا ژیگانتیکا (fasciola gigantica)؛ لازم به ذکر است فاسیولا هپاتیکا (که کپلک کبد (جگر) گوسفند نیز نامیده می شود) نمونه ی رایج تری است.

فاسیولیازیس در کدام نقاط دنیا دیده می شود؟

فاسیولیازیس در بیش از 70 کشور دنیا یافت شده است؛ در مناطقی که گاو و گوسفند پرورش می دهند، فاسیولیازیس بیشتر دیده می شود.

فاسیولا هپاتیکا در همه ی دنیا (بجز قطب جنوب) و فاسیولا ژیگانتیکا در برخی مناطق گرمسیری (و عمدتا در کشورهای در حال توسعه) یافت می شود.

انسان ها چطور با انگل فاسیولا آلوده می شوند؟

انسان ها با بلع (قورت دادن) تصادفی، انگل فاسیولا مبتلا می شوند. این اتفاق معمولا از طریق خوردن سبزیجات محلی خام (علف چشمه، گیاهان آب های شیرین) بوقوع می پیوندد. 

خوردن آب آلوده هم از دیگر راه هایی که ممکن است انسان ها از طریق آن آلوده به انگل فاسیولا شوند. این اتفاق معمولا از طریق نوشیدن آب آلوده، یا خوردن سبزیجاتی که در آب آلوده شسته یا بوسیله ی آب آلوده آبیاری شده اند رخ می دهد.

آیا ممکن است فاسیولا مستقیما از یک انسان یا حیوان آلوده به دیگران منتقل شود؟

خیر، فاسیولا از طریق تماس مستقیم منتقل نمی شود.

تخم های انگل فاسیولا، به همراه مدفوع انسان یا حیوانات آلوده – عمدتا گاو و گوسفند به محیط خارج دفع می شوند. اگر این تخم ها به آب برسند، پس از حدود یک تا دو هفته، داخل آنها یک جنین (لارو) بوجود می آید. این لاروها برای آنکه به حیات خود ادامه دهند و بالغ شوند، می بایست به بدن حلزون هایی که در آب های شیرین زندگی می کنند، نفوذ کنند.

اگر لارو موفق شود به بدن حلزون نفوذ کند، در بدن حلزون شروع به رشد و تکثیر کرده و در نهایت تعداد زیادی لاروی دم دار تکامل یافته متولد می شوند. لاروهای دم دار، شب هنگام از بدن حلزون خارج شده و در آب ها رها می شوند و از طریق بادکش هایی که دارند، خود را به برگ گیاهان موجود در آب ها می چسبانند یا در آب معلق باقی مانده و با تشکیل کیست تکامل می یابند. در نهایت هم اگر گیاهان یا آب های آلوده توسط انسان یا دام مصرف شوند، بیماری ایجاد خواهد شد. 

در برخی موارد نادر، در شرایط غیرمعمول، ممکن است انسان ها از طریق خوردن جگر خام گوسفند یا بز آلوده نیز مبتلا به این بیماری بشوند.

وضعیت شیوع بیماری فاسیولیازیس در ایران

براساس اعلام سرپرست معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، تعدادی از هموطنان در شمال کشور (شهر گیلان) به این بیماری فصلی مبتلا شده اند. از مردم خواسته شده از مصرف فرآورده های تولید شده با سبزی محلی خودداری کنند. 

این بیماری که معمولا با درگیر شدن کبد، ایجاد خارش و تب ظاهر می شود، در دو بازه زمانی شیوع بیشتری دارد: از اواخر اردیبهشت تا پایان خرداد و از مهرماه تا آبان ماه.

 

 

علائم و نشانه های عفونت فاسیولا چیست؟ و این علائم چه موقع شروع می شوند؟

گرچه بعضی افراد در مراحل اولیه ی بیماری (مرحله ورود انگل به کبد) متوجه علائم می شوند، اما در اکثر موارد علائم چند روز پس از قرار گرفتن در معرض انگل (معمولا زیر 1 تا 2 هفته) ظاهر می شوند. با ورود انگل به کبد، فرم حاد بیماری شروع شده و احتمال دارد چند هفته تا چند ماه به طول انجامد. در این مرحله فرد دچار علائمی مثل تب، خارش شدید، معده درد، حالت تهوع و استفراغ می شود. اگر تعداد انگل های فاسیولا زیاد باشد، می توانند به کبد حمله کرده و بافت کبد را بصورت وسیع تخریب کنند.

در یک جمله بیماری فاسیولیازیس دو مرحله دارد: مرحله حاد و مرحله مزمن!

در مرحله حاد علائم بیماری عبارتند از تب متناوب، خارش، شکم درد، از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش وزن و کم خونی؛

مرحله مزمن علائم بارز چندانی ندارد، اما در این مرحله احتمال تخریب کبد وجود دارد.

اگر کسی احتمال دهد مبتلا به انگل فاسیولا شده است باید چکار کند؟

تنها راه تشخیص قطعی و درمان، مراجعه به پزشک است.

تشخیص عفونت فاسیولا چگونه انجام می شود؟

عفونت، معمولا با بررسی نمونه مدفوع زیر میکروسکوپ تشخیص داده می شود. در صورت مشاهده تخم های فاسیولا، تشخیص تایید می شود. برای یافتن انگل، ممکن است لازم باشد بیش از یک نمونه مورد بررسی قرار گیرد.

ممکن است انواع خاصی از آزمایش خون هم، برای تشخیص عفونت فاسیولا مفید باشند.

آیا فاسیولیازیس قابل درمان است؟

بله، فاسیولیازیس یک بیماری قابل درمان است.

معمولا دارویی که برای درمان این عفونت مورد مصرف قرار می گیرد، تریکلابندازول است. این دارو خوراکی است و دو دوز دارد. این درمان، در بیشتر افراد خیلی خوب جواب می دهد.

راه های پیشگیری از عفونت فاسیولا

بهترین راه جلوگیری از ابتلا به این عفونت، بطور ویژه در مناطق مشکوک، اجتناب از خوردن گیاهان آبی خام، بخصوص گیاه علف چشمه (آب تره) است.

توصیه می شود هنگام مسافرت به مناطقی که از نظر بهداشتی ضعیف است، از خوردن آب و غذایی که در مورد سلامت آن مطمئن نیستید، خودداری کنید.

در حال حاضر هیچ واکسنی برای محافظت از افراد در برابر فاسیولا در دسترس نمی باشد.

جمع بندی:

• فاسیولیازیس یک بیماری انگلی غیر واگیردار است.
• تخم انگل فاسیولیازیس معمولا از طرق آب های آلوده و سبزجات محلی منتقل می شود.
• انگل فاسیولا از طریق شست و شو، نمک سود کردن و حتی فریز کردن از بین نخواهد رفت.
• به منظور حفظ سلامت و جلوگیری از ابتلا به این بیماری، از مصرف سبریجات محلی خودداری کنید. در صورت مصرف، سبزی را کاملا پخته و یا در مقابل آفتاب خشک کنید. مطمئن شوید سبزی که استفاده می کنید با آب سالم غیر رودخانه ای آبیاری شده باشد.

اطلاعات جمع آوری شده در این مقاله، معیار خوبی برای خود تشخیصی این بیماری نیستند. این مقاله به هیچ عنوان جای مشاوره با پزشک را نمی گیرد. اگر در مورد انگل فاسیولا، سوالی دارید یا فکر می کنید ممکن است آلوده به این عفونت شده باشید، هر چه سریعتر به پزشک مراجعه نمایید.