به هر هورمونی که برای تکمیل سطح تیروئید استفاده شود، دارو تیروئید گویند. از این داروها برای درمان کم کاری تیروئید (hypothyroidism) استفاده می شود.

کم کاری تیروئید (hypothyroidism) وضعیتی است که در آن غده تیروئید برای تامین نیازهای بدن، به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی کند. پزشکان گاهی اوقات به جای کم کاری تیروئید از اصطلاح “کم کاری غده تیروئید” استفاده می کنند.

غده تیروئید یک غده پروانه ای شکل است که درست زیر سیب آدم (Adam’s apple) و در امتداد قسمت جلویی نای قرار دارد. هورمون های تیروئید توسط غده تیروئید ساخته می شوند، اما تولید آنها بوسیله یک هورمون دیگر به نام هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) کنترل می شود. هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) توسط غده هیپوفیز که یک اندام نخودی شکل در زیر مغز است، ساخته می شود. اگر سطح هورمون های تیروئید پایین باشد، متابولیسم (سوخت و ساز) و بسیاری از دیگر عملکردهای بدن کُند می شود.

شرایط دیگری هم به نام پرکاری تیروئید (hyperthyroidism) وجود دارد که زمانی رخ می دهد که غده تیروئید، بیش از حد هورمون تیروئید تولید کند. شاید به نظر برسد پرکاری و کم کاری تیروئید کاملا برعکس یکدیگر هستند، اما رابطه بین آنها خیلی پیچیده است، بطوریکه ممکن است یکی از آنها در شرایط خاص منجر به دیگری شود.

چه کسانی باید دارو تیروئید مصرف کنند؟

داروهای تیروئید برای درمان کم کاری تیروئید، که به آن تیروئید کم کار هم گفته می شود، استفاده می شوند.

گرچه غده تیروئید، دو هورمون (یعنی T3 و T4) تولید می کند، اما معمولا برای درمان کم کاری تیروئید، فقط هورمون T4 تجویز می شود.

تنها راه تشخیص کم کاری تیروئید انجام آزمایش خون است، چراکه علائم بطور چشمگیری در افراد مختلف متفاوت هستند و با چندین وضعیت دیگر مشابه اند.

علائم اصلی کم کاری تیروئید عبارتند از:

عدم تحمل سرما
یبوست
کاهش میزان تعریق
خشکی پوست
عفونت های مکرر ادراری و تنفسی
قاعدگی های سنگین
گرفتگی، ضعف یا درد مفاصل و عضلات
آهسته شدن حرکات
از دست دادن قوای جنسی
پف کردن صورت، پاها و دست ها
بی خوابی
آهستگی ضربان قلب
شکنندگی مو یا ناخن ها
احساس خستگی
افزایش وزن

همچنین بخوانید:

علل خستگی و راه های درمان آن

اگر کم کاری تیروئید در کودکان یا نوجوانان ایجاد شود، ممکن است:

روی رشد آنها تاثیر بگذارد.
در رشد مغر و یادگیری تداخل ایجاد کند.
رشد دندان ها و بلوغ را به تعویق بیاندازد.

فرق بین داروهای تیروئید چیست؟

محرک های هورمون تیروئید را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد:

محرک های طبیعی برگرفته شده از هورمون تیروئید حیوانات
محرک های مصنوعی تهیه شده در آزمایشگاه ها

محرک های طبیعی، از تیروئید خشک شده و تیروگلوبین ساخته می شوند.

اما معمولا برای افزایش سطح تیروئید افراد مبتلا به کم کاری تیروئید از تیروکسین صنعتی – یا همان لووتیروکسین – استفاده می شود. تیروئید صنعتی همانند هورمون T4 است. T4 در بدن به T3 تبدیل می شود.

لیوتیرونین (T3، که تری یدوتیرونین هم نامیده می شود) یکی دیگر از هورمون های تیروئید است که احتمالا برای کسانی که قادر به تبدیل درست T4 به T3 نیستند تجویز می شود.

لیوتریکس (Liotrix) ترکیبی از لووتیروکسین (T4) و لیوتیرونین (T3) با نسبت 4:1 است.

لازم است برای اطمینان از جذب درست، لووتیروکسین را با معده خالی (حداقل 30 تا 60 دقیقه قبل از صبحانه) مصرف کنید.

این دارو می بایست با یک لیوان بزرگ پر از آب و با فاصله حداقل 4 ساعت پس از مصرف آنتی اسیدها یا مکمل های کلسیم یا آهن مصرف شود.

خطرات مصرف دارو تیروئید

دارو تیروئید چنانچه طبق تجویز پزشک و مطابق دوز تعیین شده مصرف شود، خطری ندارد.

شما می بایست فقط آن چیزی را مصرف کنید که پزشک تایید می کند.

دوز صحیح مصرفی بستگی به سن، سطح سلامت عمومی، سطح هورمون تیروئید طبیعی و وزن شما دارد.

هنگامی که شما برای اولین بار درمان کم کاری تیروئید را شروع می کنید، پزشک مرتباً سطح هورمونهای تیروئید مختلف را در خون شما کنترل خواهد کرد تا مطمئن شود، میزان درستی مصرف می کنید. زمانی که دوز مناسب مصرفی داروی شما تثبیت شد، تعداد دفعات مورد نیاز برای انجام آزمایش خون کاهش خواهد یافت. داروهای تیروئید می بایست تا آخر عمر برای همیشه مصرف شوند.

چند ماه طول خواهد کشید تا سطح تیروئید شما به حالت طبیعی بازگردد اما مادامیکه داروهای تیروئید خود را مطابق دستور پزشک مصرف کنید دچار عوارض جانبی چندانی نخواهید شد. عوارض جانبی معمولا بدین خاطر رخ می دهند که شما در حال مصرف مقدار بیش از اندازه هورمون تیروئید هستید.

هورمون های تیروئید نمی بایست توسط کسانی استفاده شوند که مشکلات تیروئید ندارند و قصد آنها از مصرف دارو تیروئید درمان چاقی یا از دست دادن وزن است.

در صورت مصرف داروهای تیروئید، برای درمان اهداف غیر از تکمیل سطح تیروئید، احتمال مرگ و میر وجود دارد.

لازم به ذکر است بعضی مکمل هایی که به عنوان مکمل های تقویت سلامت تیروئید به بازار ارائه می شوند، حاوی هورمون های ناشناخته تیروئید هستند. مصرف این نوع مکمل ها در کنار استفاده از داروهای ضد تیروئید ممکن است سبب مسمومیت شود.

مکمل هایی که در ترکیبات آنها بافت های حیوانی یا گیاهانی مثل آشواگاندا (ashwagandha)، گوگول (guggul) و فورسکولین (Coleus forskohlii) وجود دارد هم ممکن است حاوی تیروئید باشند. حتی محصولات حاوی جلبک، از جمله جلبک دریایی هم حاوی مقادیر زیادی ید هستند که می توانند با عملکرد تیروئید تداخل ایجاد کنند. بنابراین اگر از داروهای تیروئید استفاده می کنید، همیشه قبل از مصرف هر نوع مکملی با پزشک خود مشورت نمایید.

همچنین در مورد رژیم غذایی خود هم با پزشک مشورت کنید. بعضی افراد مبتلا به کم کاری تیروئید نسبت به اثرات ید خیلی حساس هستند و ممکن است علائم آنها را تشدید یا تحریک کند. بعلاوه رژیم های غذایی سرشار از فیبر و انواع ویژه ای از غذاها از جمله سویا یا سبزیجات صلیبی می توانند روی نحوه عکس العمل نشان دادن بدن نسبت به داروهای تیروئید تاثیر بگذارند.

عوارض جانبی داروهای تیروئید

داروهای تیروئید اگر به اندازه مناسب مصرف شوند، باعث عوارض جانبی نمی شوند.

عوارض جانبی یکی از نشانه های مصرف بیش حد هورمون تیروئید است و ممکن است نشانه های زیر را شامل شود:

ضربان قلب سریع
مشکل در خوابیدن
شکنندگی، بی جان شدن و کدر شدن موها
حساسیت نسبت به دما
گرسنگی
عصبانیت یا اضطراب
لرزش
تعریق
خستگی
از دست دادن وزن

در صورت بروز هر یک از عوارض جانبی فوق در مورد انجام مجدد آزمایش خون به منظور بررسی سطح هورمون تیروئید با پزشک مشورت کنید.

اطلاعات دارویی تیروئید متابولیسم و غدد درون ریز