هر آنچه باید درباره عدم تعادل هورمونی بدانید

عدم تعادل هورمونی یا نوسانات هورمونی هنگامی رخ می دهد که هورمون (مواد شیمیایی تولید شده توسط غدد درون ریز) بسیار زیاد یا کم در خون باشد.

 

مقدمه:

هورمون ها مواد شیمیایی هستند که توسط غدد درون ریز تولید شده و به خون ترشح می شوند.

هورمون ها از طریق جریان خون به بافت ها و اندام ها می رسند و پیام هایی را به اندام ها مخابره می کنند که به آن ها می گویند چه کاری را چه موقع انجام دهند.

هورمون ها برای تنظیم اکثر فرایندهای اصلی بدن مهم و ضروری هستند؛ بنابراین عدم تعادل هورمونی می تواند بخش عظیمی از عملکردهای بدن را تحت شعاع قرار دهد.

به دلیل نقش اساسی و پر اهمیت هورمون ها در بدن حتی یک نوسان هورمونی کوچک نیز باعث ایجاد عوارض جانبی در کل بدن می شود.

 

هورمون ها به تنظیم موارد زیر کمک می کنند::

• متابولیسم و ​​اشتها
• ضربان قلب
• چرخه خواب
• چرخه های تولید مثل و عملکرد جنسی
• رشد و نمو بدن
• میزان استرس و تثبیت خلق و خو
• دمای بدن

زنان و مردان به یک اندازه از عدم تعادل هورمونی و نوسان انسولین، استروئیدها، هورمون های رشد و آدرنالین تاثیر می پذیرند.

زنان بیشتر به عدم تعادل و نوسانات هورمونی در سطح استروژن و پروژسترون دچار می شوند؛ در حالی که مردان بیشتر عدم تعادل هورمونی تستوسترون را تجربه می کنند.

 

علائم عدم تعادل هورمونی

نوع علائم به این بستگی دارد که نوسانات هورمونی کدام غده و هورمون ها را تحت تاثیر قرار دهد.

علائم مرتبط با دلایل شایع تر عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

• افزایش وزن و یا کاهش وزن غیر قابل توضیح
• تعریق بیش از حد یا غیر قابل توضیح
• مشکلات مربوط به خواب
• تغییر در حساسیت به سرما و گرما
• پوست خیلی خشک یا بثورات پوستی
• تغییرات فشار خون
• تغییرات ضربان قلب
• استخوان های شکننده یا ضعیف
• تغییر غلظت قند خون
• تحریک پذیری و اضطراب
• خستگی طولانی مدت و توجیه ناپذیر
• تشنگی شدید
• افسردگی
• سردرد
• نیاز کمتر و یا بیشتر از حد معمول به حمام رفتن
• نفخ
• تغییر در میزان اشتها
• کاهش میل جنسی
• موهای نازک و شکننده
• ناباروری
• پف کردن صورت
• تاری دید
• وجود برجستگی در ناحیه گردن
• حساسیت سینه
• ضعیف شدن صدا در زنان

 

دلایل عدم تعادل هورمونی

همه افراد در نقطه خاصی از زندگی خود دوره های طبیعی عدم تعادل هورمونی را تجربه می کنند.

همچنین عدم تعادل هورمونی ممکن است زمانی ایجاد شود که غدد درون ریز به خوبی کار نکنند.

غدد درون ریز سلولهای تخصصی هستند که هورمون ها را در خون تولید، ذخیره و آزاد می کنند.

چندین غدد درون ریز در بدن وجود دارد که اندامهای مختلفی را کنترل می کنند.

این غدد درون ریز عبارتند از:

• غدد آدرنال
• گنادها یا غدد جنسی (بیضه و تخمدان)
• غده پینه آل
• غده هیپوفیز
• غده هیپوتالاموس
• غده های تیروئید و پاراتیروئید
• جزایر پانکراس

برخی مشکلات سلامتی و بیماری ها، تعداد کم یا زیادی از غدد درون ریز را تحت تأثیر قرار می دهند. عادات سبک زندگی و عوامل محیطی نیز ممکن است در عدم تعادل هورمونی نقش داشته باشند.

علل عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

• استرس شدید یا مزمن
• دیابت نوع 1 و نوع 2
• هیپرگلیسمی (تولید بیش از حد گلوکز)
• هیپوگلیسمی (انسولین بیشتری نسبت به گلوکز موجود در خون تولید می شود)
• تیروئید کم تحرک (کم کاری تیروئید)
• تیروئید بیش فعال (پرکاری تیروئید)
• تولید بیش از حد یا کمبود هورمون پاراتیروئید
• تغذیه و رژیم غذایی ضعیف
• اضافه وزن
• مصرف داروهای جایگزین هورمونی یا ضد بارداری
• سوء مصرف داروهای استروئیدی آنابولیک
• ندولهای منفرد تیروئید
• تومورهای هیپوفیز
• سندروم کوشینگ (مقدار بالای هورمون کورتیزول)
• بیماری آدیسون (مقادیر کم کورتیزول و آلدوسترون)
• تومورهای خوش خیم و کیست (کیست های پر از مایعات) که بر روی غدد درون ریز تأثیر می گذارند.
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (سطح پایین کورتیزول)
• آسیب غدد درون ریز
• واکنش های آلرژیک شدید یا عفونت
• سرطانهایی که غدد درون ریز را درگیر می کنند.
• شیمی درمانی و پرتودرمانی
• کمبود ید (گواتر)
• پانکراس ارثی
• سندروم ترنر (زنانی که تنها یک کروموزوم X دارند)
• سندروم پرادر_ویلی
• بی اشتهایی
• فیتواستروژن ها، استروژن های گیاهی طبیعی که در محصولات سویا یافت می شوند.
• قرار گرفتن در معرض سموم، آلاینده ها و مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز از جمله سموم دفع آفات و علف کش ها

 

همچنین بخوانید:

تفاوت هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی

 

عدم تعادل هورمونی در زنان

زنان به طور طبیعی چندین دوره عدم تعادل هورمونی را تجربه می کنند. شامل:

بلوغ

قاعدگی

بارداری، زایمان و شیردهی

پری منوپوز (پیش از یائسگی)، یائسگی و بعد از یائسگی

همچنین زنان در مقایسه با مردان، به انواع متفاوتی از اختلالات عدم تعادل و نوسانات هورمونی دچار می شوند؛ زیرا اندام ها و چرخه های غدد درون ریز متفاوتی دارند.

بیماری ها و شرایط پزشکی که باعث عدم تعادل هورمونی نامنظم در زنان می شوند عبارتند از:

• سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• داروهای جایگزینی هورمون یا داروهای ضد بارداری
• یائسگی زودرس
• نارسایی زودرس تخمدان (POI)
• سرطان تخمدان

علائم عدم تعادل هورمونی در زنان عبارتند از:

• قاعدگی های شدید، نامنظم یا دردناک
• پوکی استخوان (استخوان های ضعیف و شکننده)
• گرگرفتگی و تعریق شبانه
• خشکی واژن
• حساسیت سینه
• سوء هاضمه
• یبوست و اسهال
• جوش زدن در زمان قاعدگی یا درست قبل از قاعدگی
• خونریزی رحم که به قاعدگی ربطی ندارد
• افزایش رشد مو در صورت، گردن، قفسه سینه یا کمر
• ناباروری
• افزایش وزن
• نازک شدن یا ریزش مو
• تگ های پوستی یا رشدهای غیر طبیعی زائده روی پوست
• ضعیف شدن صدا
• بزرگ شدن کلیتوریس

همچنین بخوانید:

سندروم تخمدان پلی کیستیک

 

عدم تعادل هورمونی در مردان

مردان نیز به طور طبیعی در طول زندگی خود با چندین دوره عدم تعادل هورمونی روبرو می شوند.

علل طبیعی عدم تعادل هورمونی در مردان عبارتند از:

• بلوغ
• پیری

مردان در مقایسه با زنان در معرض خطرات نوسانات هورمونی متفاوتی قرار دارند زیرا دستگاه غدد درون ریز و چرخه های آنان با زنان متفاوت است.

بیماری ها و شرایط پزشکی که که باعث عدم تعادل هورمونی در مردان می شود عبارتند از:

• سرطان پروستات
• هیپوگنادیسم (تستوسترون پایین)

علائم عدم تعادل هورمونی در مردان عبارتند از:

• کاهش میل جنسی
• اختلال نعوظ (ED)
• تعداد اسپرم کم
• کاهش توده عضلانی
• کاهش رشد موهای بدن
• رشد بیش از حد بافت سینه
• حساسیت سینه
• پوکی استخوان

درمان

درمان نوسانات هورمونی به علت بروز آن بستگی دارد.

هر کسی ممکن است به درمان متفاوتی برای عدم تعادل هورمونی نیاز داشته باشد.

گزینه های درمانی برای زنان مبتلا به عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

کنترل هورمون یا جلوگیری از بارداری: برای آن دسته از افرادی که قصد بارداری ندارند داروهای حاوی اشکال استروژن و پروژسترون می تواند به تنظیم چرخه ها و علائم قاعدگی نامنظم کمک می کند. افراد می توانند از یکی از روش های پیشگیری از بارداری مانند استفاده از قرص، حلقه، چسب ضد بارداری (Patch)، تزریق یا یک دستگاه داخل رحمی (IUD) استفاده کنند.

استروژن واژینال: افرادی که به علت تغییر سطح استروژن دچار خشکی واژن شده اند می توانند کرمهای حاوی استروژن را مستقیماً به بافتهای واژینال بمالند تا علائم بهبود یابد. می توانید از قرص و حلقه های استروژن نیز برای کاهش خشکی واژن استفاده کنید.

داروهای جایگزینی هورمون: داروهایی برای کاهش موقتی علائم شدید یائسگی مانند گرگرفتگی یا تعریق شبانه وجود دارد.

افلورنیتین (Eflornithine‎) با نام تجاری Vaniqa: این کرم تجویزی سرعت رشد بیش از حد موهای صورت را در خانم ها کند می کند.

داروهای آنتی آندروژن: داروهایی که هورمون آندروژن (یک هورمون جنسی مردانه) را مسدود می کنند، می توانند به کاهش آکنه شدید و رشد و یا ریزش بیش از حد مو کمک کنند.

کلومیفن (کلومید) و لتروزول (فمارا): این داروها به تحریک تخمک گذاری در مبتلایان به سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) که می خواهند باردار شوند کمک می کنند. ممکن است در افرادی که به سندروم تخمدان پلی کیستیک و ناباروری دچار هستند تزریق گنادوتروپین هم انجام شود تا شانس بارداری آنها بالا برود.

همچنین بخوانید:

لتروزول با نام تجاری فمارا

فناوری کمک باروری: لقاح آزمایشگاهی (IVF) به افراد مبتلا به عوارض سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) کمک می کند که باردار شوند.

گزینه های درمانی برای کلیه افرادی که عدم تعادل هورمونی دارند عبارتند از:

متفورمین (Metformin): دارویی است که برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تجویز می شود. متفورمین می تواند به کنترل یا کاهش سطح قند خون کمک کند.

لووتیروکسین (Levothyroxine): داروهای حاوی لووتیروکسین مانند سینتروید (Synthroid) و لووتروید ( Levothroid) می توانند به بهبود علائم کم کاری تیروئید کمک کنند.

 

گزینه های درمانی برای مردان مبتلا به عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

داروهای تستوسترون: ژل ها و پچ های حاوی تستوسترون به کاهش علائم هیپوگنادیسم (کم کاری غدد جنسی) و مشکلات دیگری مانند تاخیر یا عدم رشد مناسب در بلوغ که باعث پایین آمدن تستوسترون می شوند کمک می  کنند.

 

روشهای درمان طبیعی

از مکمل های طبیعی می توان برای کاهش علائم استفاده کرد.

مردم هزاران سال است که از مکمل های طبیعی برای درمان عدم تعادل هورمونی استفاده می کنند.

به غیر از تغییرات سبک زندگی، هیچ روش درمانی طبیعی برای درمان عدم تعادل هورمونی و دلایل آنها که به طور مداوم در مطالعات بالینی ثابت شده باشد وجود ندارد.

مکمل های طبیعی که معمولاً برای کاهش علائم مربوط به نوسان هورمونی مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:

• کوهوش سیاه، دونگ کووی، شبدر قرمز و روغن گل پامچال مغربی برای گرگرفتگی ناشی از یائسگی
• جینسینگ برای تحریک پذیری، اضطراب و اختلالات خواب ناشی از یائسگی

تغییرات سبک زندگی که به کاهش احتمال و علائم عدم تعادل هورمونی کمک می کنند عبارتند از:

• نگهداشتن وزن بدن در حد متعادل
• داشتن رژیم غذایی مغذی و متعادل
• ورزش کردن به طور مرتب
• رعایت بهداشت شخصی، تمرکز روی نواحی شستشو مانند صورت، گردن، کمر و سینه و استفاده زیاد از روغنهای طبیعی
• استفاده از ژل و فوم شستشوی صورت آکنه ای بدون نیاز به نسخه، کرم یا ژل دارویی برای آکنه های جزئی تا متوسط
• اجتناب از محرک هایی که باعث گرگرفتگی می شوند مانند هوای گرم و غذاهای پرادویه، غنی یا گرم و نوشیدنی ها
• کاهش و کنترل استرس
• تمرین یوگا، مدیتیشن، یا تجسم سازی هدایت شده (guided visualization)
• محدود کردن غذاهای قندی و کربوهیدراتهای تصفیه شده
• پرهیز از مصرف غذاهای بسته بندی شده
• تعویض ماهیتابه های نچسب قدیمی با ماهیتابه های سرامیکی
• استفاده از ظروف شیشه ای برای ذخیره و گرم کردن غذاها و نوشیدنی ها
• محدود کردن استفاده از محصولات تمیز کننده حاوی مواد شیمیایی سمی مانند سفید کننده
• خرید میوه و سبزیجات که با سموم دفع آفات یا مواد شیمیایی اسپری نشده اند
• پرهیز از ماکروویو کردن غذا و نوشیدنی در ظروف و بسته بندی پلاستیک

 

جمع بندی

تقریباً همه افراد در طول زندگی حداقل یک یا دو دوره عدم تعادل هورمونی را تجربه می کنند.

عدم تعادل هورمونی در دوران بلوغ، قاعدگی و بارداری بیشتر رخ می دهد. اما برخی افراد به نوسانات هورمونی مداوم و نامنظم دچار می شوند.

بسیاری از نوسانات هورمونی در اثر عوامل خارجی مانند استرس یا داروهای هورمونی ایجاد می شود.

با این وجود عدم تعادل هورمونی نیز می تواند در اثر هر بیماری و مشکلات پزشکی که بر سیستم غدد درون ریز تأثیر می گذارد و یا آنها را درگیر می کند، ایجاد گردد.

اگر مدت طولانی است که علائم غیر قابل توضیحی دارید، به ویژه علائمی که باعث درد، ناراحتی و ایجاد اختلال در فعالیتهای روزمره شما می شوند، با پزشک مشورت کند.