علت گرفتگی بینی یا احتقان، تورم رگ های خونی و غشاهای مخاطی سینوس ها و مجاری هوایی است. گرچه احتقان خفیف، خود به خود خوب می شود، اما روش های خانگی و داروهای متعددی وجود دارند که به تسریع درمان کمک می کنند.

هر کسی، در هر سنی می تواند به احتقان یا گرفتگی بینی دچار شود، اما این مسئله بعضی افراد را به دفعات بیشتری درگیر می کند.

به عنوان مثال، سینوزیت، وضعیتی است که بطور مکرر باعث احتقان بینی می شود و بیشتر در کودکان زیر 15 سال و خانم های بزرگسال بین 25 تا 64 سال دیده می شود.

در این مطلب با علل و عوامل موثر در گرفتگی بینی و روش های درمان این وضعیت بیشتر آشنا می شوید.

چند علت گرفتگی بینی

رینوسینوزیت اصطلاح پزشکی است که به التهاب سینوس ها و حفره های بینی اشاره دارد. علت گرفتگی بینی در بسیاری از موارد یکی از انواع رینوسینوزیت هاست، از جمله:

رینوسینوزیت عفونی: عفونت های تنفسی فوقانی، یا سرماخوردگی های معمولی ویروسی منجر به رینوسینوزیت عفونی می شوند.
رینوسینوزیت آلرژیک: در این مورد التهاب توسط یک آلرژن یا محرک محیطی ایجاد می شود.
رینوسینوزیت آلرژیک فصلی: آلرژی فصلی هم نامیده می شود، در این مورد، التهاب واکنشی است که نسبت به گرده درختان و گیاهان رخ می دهد.
رینوسینوزیت آلرژیک همیشگی: در این مورد عامل التهاب آلرژن هایی هستند که همیشه و در سراسر سال حضور دارند.
- آلرژی به کپک، موی حیوانات، ذرات گرد و غبار و لاشه سوسک در دسته این نوع رینوسینوزیت قرار می گیرد.
رینوسینوزیت غیرآلرژیک: در این مورد عامل التهاب محرک های موجود در هوا هستند.
- دود سیگار، مواد شیمیایی و آلودگی هوا، برخی محرک های رینوسینوزیت غیرآلرژیک هستند.

افرادی که عملکرد ایمنی آنها در اثر ابتلا به HIV، دیابت یا شیمی درمانی کاهش یافته است، نسبت به احتقان، بخصوص احتقان ناشی از عفونت آسیب پذیرتر هستند.

گاهی اوقات عامل گرفتگی بینی واکنش نسبت به پاتوژن ها، مواد محرک یا آلرژن ها نیست. در عوض ممکن است علت گرفتگی بینی چیز دیگری باشد. از جمله:

موقعیت یابی بدن: دراز کشیدن، پاک کردن مخاط را برای بدن دشوار می کند. بنابراین احتمالا افراد کم تحرک بیشتر از دیگران دچار گرفتگی بینی می شوند.
مسائل مربوط به ساختار داخلی سینوس ها: مثلا پولیپ، انحراف تیغه بینی، تنگی سوراخ های بینی، تومور یا وجود کیسه هوایی اضافی از جمله عوامل موثر در احتقان بینی هستند.
ناراحتی های پزشکی که منجر به کاهش جابه جایی غشا می شوند: مثلا فیبروز سیستیک و اختلال حرکتی کیسه صفرا از جمله عوامل موثر در احتقان بینی هستند.

ممکن است افراد مبتلا به انحراف تیغه بینی هم دچار احتقان، خصوصا از نوع شدید آن شوند. سپتوم (تیغه بینی) دیواره نازکی است که راه هوایی قسمت چپ و راست بینی را جدا می کند. انحراف سپتوم وقتی رخ می دهد که تیغه بینی به یک طرف منحرف می شود، در اینصورت تنفس حتی بدون احتقان هم سخت است.

آیا می تواند از علائم کووید 19 باشد؟

طبق تحلیل اخیر سازمان بهداشت جهانی (WHO)، فقط 5% از مبتلایان به کووید 19 در اثر این عفونت به گرفتگی بینی دچار شده اند.

بر اساس گزارشات مبتلایان، علائم متداول این بیماری عبارتند از:

تب
سرفه خشک
خستگی بی دلیل
سرفه همراه با خروج خلط غلیظ از ریه

گرفتگی بینی در دوران بارداری

التهاب بینی در اثر بارداری یک مسئله بسیار رایج است. در اصطلاح پزشکی به این وضعیت رینیت بارداری گویند.

رینیت بارداری احتمالا به علت چاقی، افزایش بیش از حد وزن در طول بارداری و بالا رفتن سطح هورمون ها، یا ترکیبی از همه این عوامل رخ می دهد.

یک مطالعه در سال 2016 با نظارت روی 100 زن باردار متوجه شد 39% آنها در یک مقطع زمانی این نوع رینیت را تجربه کرده اند. رینیت بارداری طی مدت زمان 3 هفته بعد از زایمان برطرف خواهد شد.

احتقان بینی می تواند علائم آپنه انسدادی خواب در دوران بارداری را تشدید کند.

یک مطالعه در سال 2016 نشان داد که بین آپنه انسدادی خواب و پرفشاری خون، خطر پره اکلامپسی و مشکلات مربوط به رشد جنین ارتباط وجود دارد.

بنابراین هر کسی که در طول دوران بارداری احتقان مداوم بینی داشته باشد حتما می بایست به پزشک مراجعه کند.

احتقان بینی در کودکان

والدین در صورت مشاهده ی علائم زیر می بایست احتقان بینی را به عنوان یکی از دلایل احتمالی در نظر گرفته و برای بررسی دقیق تر کودک خود را نزد متخصص اطفال ببرند:

مشکل در غذا خوردن یا کاهش اشتها
بهانه گیری یا آشفتگی کودک
مشکل تنفس یا انسداد مجاری مخاطی
خواب منقطع یا مشکل در به خواب رفتن

دارو و روش های درمان

راه حل از بین بردن احتقان بینی تا حد زیادی به علت ایجاد آن بستگی دارد. برخی گزینه های پیش رو عبارتند از:

آنتی بیوتیک های خوراکی یا موضعی (اگر احتقان در اثر عفونت باکتریایی ایجاد شده باشد).
استفاده از یک اسپری بینی کورتیکواستروئیدی
مصرف دارو رقیق کننده مخاط
ایمونوتراپی
جراحی اصلاحی

لازم به ذکر است محققان نسبت به استفاده بیش از حد از اسپری های بینی و دکونژستانت ها هشدار داده اند. چراکه این کار می تواند منجر به احتقان مزمن بینی بشود.

درمان های خانگی

روش های زیر ممکن است بتوانند در برطرف شدن احتقان بینی موثر باشند:

جلوگیری از کم آب شدن بدن
دوش آب گرم
بخور آب گرم
بالاتر قرار دادن سر هنگام خوابیدن
مصرف آنتی هیستامین ها یا ضد احتقان های OTC
شست و شوی بینی
مصرف مسکن های OTC – در صورت احساس فشار یا درد در سینوس ها
قرار دادن کمپرس سرد روی نواحی ملتهب صورت
مصرف پروبیوتیک (بصورت مکمل یا از طریق غذاهای غنی از پروبیوتیک)
مصرف مکمل های تقویت کننده سیستم ایمنی، مثل زینک، اکیناسه، ویتامین C

بیشتر بخوانید:

بررسی تاثیر اکیناسه بر سیستم ایمنی و درمان سرماخوردگی

این وضعیت چقدر طول می کشد؟

بیشتر افراد مبتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا بعد از یک تا دو هفته بهتر می شوند.

اگر علت گرفتگی بینی عفونت های باکتریایی باشند، احتمالا پزشک برای 10 تا 14 روز آنتی بیوتیک تجویز می کند. در اینصورت احتمالا احتقان ظرف 7 روز برطرف خواهد شد، اما تکمیل دوره درمان ضروری است.

اگر علت گرفتگی بینی آلرژی باشد، احتمالا تا زمان حضور آلرژن ها وضعیت ادامه خواهد داشت.

اگر علت گرفتگی بینی یا تشدید احتقان، انحراف تیغه بینی باشد، به احتمال زیاد پزشک پیشنهاد جراحی اصلاحی را مطرح می کند.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

در موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:

عدم بهبود علائم با درمان های خانگی
همراه شدن احتقان با علائمی مثل تب بالا، ترشح مخاط بی رنگ غلیظ و تنگی نفس
استمرار علائم بیشتر از 10 تا 14 روز، یا تشدید علائم بعد از گذشت 7 تا 10 روز
- در این مورد احتمالا عامل ایجاد احتقان بینی، عفونت سینوس است.

جلوگیری

به گفته بنیاد آسم و آلرژی آمریکا، با رعایت توصیه های زیر می توان خطر ابتلا به عفونت و احتمال واکنش های آلرژیک را کاهش داد:

شست و شوی مکرر دست ها با آب و صابون
شست و شوی منظم ملحفه و رختخواب با آب داغ و مواد شوینده
بسته نگه داشتن درب ها و پنجره ها در فصول بهار و پاییز که پراکندگی آلرژن ها بیشتر است
مرتب جارو برقی کشیدن
کشیدن روکش های ضد گرد و غبار روی بالشت ها و تشک ها
خودداری از نزدیک شدن به افراد سرماخورده / مریض

با کاهش وزن و توجه به وزن سالم دوران بارداری می توان خطر ابتلا به رینیت بارداری را به حداقل رساند.

خلاصه

احتقان بینی می تواند ناشی از آلرژی، عفونت، ناهنجاری سینوس یا دیگر مشکلات سلامت باشد.

در اکثر موارد، احتقان، خود به خود با درمان های خانگی یا مصرف داروهای OTC درمان خواهد شد.

اگر فرد به عفونت باکتریایی مبتلا شده باشد مصرف آنتی بیوتیک زیر نظر پزشک ضروری است.

در مورد کسانی که مشکل انحراف تیغه بینی دارند، جراحی اصلاحی یکی از بهترین درمان های پیش روست.

در صورت ابتلا به احتقان شدید یا مقاوم، خصوصا در دوران بارداری مراجعه به پزشک ضروری است.

آلرژی آلرژی فصلی آنفولانزا / سرماخوردگی بیماری عفونی / باکتریایی / ویروسی تنفس / مشکلات تنفسی گوش و حلق و بینی