هر آنچه باید در مورد هورمون استروژن بدانید

هورمون استروژن نقش های مختلفی را در بدن ایفا می کند. در این مطلب به بررسی انواع و عملکرد، منابع غذایی و مکمل ها، کاربرد و عدم تعادل این هورمون پرداخته شده است.

هورمون استروژن در زنان به رشد و نگهداری سیستم تولید مثل و شکل گیری خصوصیات زنانه از جمله سینه ها و موهای زائد شرمگاهی کمک می کند.

استروژن به سلامت شناختی، سلامت استخوان ها، عملکرد سیستم قلبی و عروقی و سایر فرایندهای اساسی بدن کمک می کند.

با این وجود، اکثر مردم این هورمون را برای نقش آن در کنار پروژسترون، در سلامت جنسی و تولیدمثل می شناسند.

تخمدان ها، غدد آدرنال (فوق کلیوی) و بافت های چربی همگی هورمون استروژن تولید می کنند. این هورمون در بدن زنان و مردان وجود دارد اما در زنان به مراتب بیشتر تولید می شود.

در این مقاله، جزئیات بیشتری در مورد نحوه عملکرد هورمون استروژن، پیامدهای بالا و پایین شدن سطح این هورمون و کاربردهای پزشکی آن، ارائه خواهیم داد.

انواع استروژن

انواع مختلفی از هورمون استروژن وجود دارد:

استرون

این نوع از استروژن بعد از دوران یائسگی در بدن به وجود می آید. این هورمون از استروژن ضعیف تر است و بدن می تواند در صورت لزوم آن را به سایر اشکال استروژن تبدیل نماید.

استرادیول

هورمون استرادیول هم در زنان و هم در مردان تولید می شود و یکی از رایج ترین انواع استروژن در طی دورانی است که زنان توانایی باروری دارند.

استرادیول بیش از اندازه می تواند منجر به ایجاد آکنه، کاهش تمایل جنسی، پوکی استخوان و افسردگی شود. سطوح خیلی بالای استرادیول هم می تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان رحم و پستان گردد.

با این وجود، سطوح پایین این نوع از هورمون ممکن است منجر به افزایش وزن و بیماری های قلبی و عروقی شود.

استریول

سطح استریول در دوران بارداری افزایش می یابد زیرا این هورمون به رشد رحم کمک کرده و بدن را برای زایمان آماده می سازد. سطح استریول درست قبل از زایمان به اوج خود می رسد.

عملکرد

هورمون استروژن عملکرد اندام های زیر را تامین می کند:

تخمدان ها: هورمون استروژن به تحریک رشد فولیکول تخمک کمک می کند.

واژن: این هورمون ضخامت دیواره ی واژن را حفظ کرده و به نرمی و روان شدن محیط واژن کمک می کند.

رحم: استروژن، غشای مخاطی موجود در رحم را حفظ و تقویت می نماید. علاوه بر این، جریان و ضخامت ترشحات مخاط رحم را تنظیم می کند.

سینه ها: بدن از هورمون استروژن به منظور تشکیل بافت سینه ها استفاده می کند. این هورمون همچنین به توقف جریان شیر پس از دوران شیردهی کمک می کند.

سطوح استروژن

سطح استروژن بین افراد مختلف، متفاوت است. همچنین، سطح این هورمون طی دوره قاعدگی و به طور کلی در طول زندگی یک زن تغییر می کند. گاهی اوقات، این نوسان در سطح استروژن عوارضی همچون تغییر در خلق و خو قبل از قاعدگی یا گرگرفتگی در دوران یائسگی را به همراه دارد.

عوامل موثر بر سطح استروژن عبارتند از :

بارداری، زایمان و شیردهی
بلوغ
یائسگی
بالا رفتن سن
اضافه وزن و چاقی
رژیم غذایی سخت یا بی اشتهایی عصبی
ورزش و تمرینات سخت و شدید
مصرف داروهای خاص از جمله استروئیدها، آمپی سیلین، داروهای حاوی استروژن، فنوتیازین ها و تتراسایکلین ها
شرایط مادرزادی مانند سندرم ترنر
فشار خون بالا
دیابت
بی کفایتی اولیه تخمدان
کم کاری غده هیپوفیز
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
تومورهای تخمدان یا غدد فوق کلیوی

عدم تعادل در هورمون استروژن

عدم تعادل سطح هورمون استروژن منجر به موارد زیر می شود:

قاعدگی نامنظم / توقف قاعدگی
خونریزی کم یا شدید در دوران قاعدگی
علائم شدیدتر قبل از قاعدگی یا یائسگی
گرگرفتگی، تعرق شبانه یا هر دو
توده های غیرسرطانی در سینه و رحم
تغییر در خلق و خو و مشکلات خواب
افزایش وزن عمدتا در ناحیه باسن، ران ها و دور کمر
کاهش تمایل جنسی
خشکی واژن و آتروفی واژن
احساس خستگی
تغییر رفتاری
احساس افسردگی و اضطراب
خشکی پوست

برخی از این علائم در دوران یائسگی شایع هستند.

برخی از شرایط ارثی می توانند منجر به تولید سطوح بالایی از هورمون استروژن در مردان شوند که موجب موارد زیر خواهند شد:

ناباروری
اختلال در نعوظ
بزرگ شدن پستان یا ژنیکوماستی

مردانی که سطح این هورمون در آن ها پایین است، ممکن است به چربی اضافی دور شکم و میل جنسی کم مبتلا شوند.

منابع و کاربردهای استروژن

اگر سطح استروژن در فردی پایین باشد، پزشک ممکن است برای او دارو یا مکمل تجویز کند.

محصولات حاوی استروژن عبارتند از:

استروژن مصنوعی
استروژن زیست همسان یا بیو آیدنتیکال
داروی پرمارین حاوی استروژن از ادرار مادیان باردار

استروژن درمانی

استروژن درمانی می تواند به مدیریت علائم یائسگی به عنوان بخشی از هورمون درمانی کمک کند. به همین دلیل، اغلب افراد آن را جایگزینی برای هورمون درمانی می نامند.

این درمان ممکن است صرفا شامل استروژن (درمان جایگزینی استروژن، ERT) یا ترکیبی از استروژن و پروژستین که شکل مصنوعی پروژسترون است، باشد.

درمان هورمونی به صورت قرص، اسپری بینی، پچ، ژل موضعی، تزریق، کرم واژنی یا حلقه در دسترس است.

این درمان می تواند در بهبود علائم زیر موثر باشد:

گرگرفتگی
خشکی واژن
آمیزش دردناک
تغییرات در خلق و خو
اختلالات خواب
اضطراب
کاهش تمایل جنسی

همچنین ممکن است به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان کمک کند که با شروع دوران یائسگی افزایش می یابد.

عوارض جانبی عبارتند از:

نفخ
درد سینه و پستان
سردرد
گرفتگی عضلات پا
سوهاضمه
حالت تهوع
خونریزی واژن
احتباس مایعات که منجر به ورم می شود

برخی از انواع درمان هورمونی ممکن است خطر سکته مغزی، لخته شدن خون و سرطان رحم و پستان را افزایش دهند. به همین دلیل، استروژن درمانی باید با تجویز و تشخیص پزشک انجام شود.

علاوه بر مشکلات مربوط به دوران یائسگی، استروژن درمانی می تواند به رفع مشکلات زیر نیز کمک کند:

بی کفایتی اولیه تخمدان
سایر مشکلات مربوط به تخمدان
برخی از انواع آکنه
برخی از موارد سرطان پروستات
تاخیر در بلوغ، به عنوان مثال در سندرم ترنر

سطوح بالای هورمون استروژن می تواند خطر ابتلا و پیشرفت برخی از انواع سرطان پستان را افزایش دهد. برخی از درمان های هورمونی عملکرد استروژن را به عنوان روشی برای کند کردن یا متوقف کردن پیشرفت سرطان مسدود می نمایند.

درمان هورمونی برای همه مناسب نیست. وجود سابقه خانوادگی سرطان پستان یا مشکلات تیروئید با استفاده از هورمون ها مغایرت دارد. افرادی که اطمینان کافی ندارند، بهتر است با یک پزشک مشورت کنند.

تغییر جنسیت

پزشک می تواند استروژن را به عنوان بخشی از درمان برای شخصی که می خواهد تغییر جنسیت دهد و به زن تبدیل گردد، تجویز نماید. این شخص ممکن است به درمان آنتی آندروژنی نیز نیاز داشته باشد.

استروژن می تواند به شخص در تقویت خصوصیات جنسی ثانویه زنان مانند سینه ها کمک کند و از رویش موهایی با الگوی مردانه بکاهد.

استروژن درمانی بخشی از یک رویکرد درمانی گسترده تر است. یک متخصص بهداشت و درمان می تواند بهترین روش درمانی را به فرد توصیه کند.

کنترل تولد

قرص های ضدبارداری حاوی استروژن مصنوعی و پروژستین یا صرفا پروژستین هستند.

برخی از انواع قرص های ضدبارداری بواسطه ی متوقف ساختن تخمک گذاری از بارداری جلوگیری می کنند. این کار با اطمینان از این که سطح هورمون در طی ماه تغییر نمی کند، صورت می گیرد.

آنها همچنین مخاط در دهانه رحم را ضخیم می کنند تا اسپرم به تخمک دسترسی نداشته باشد.

سایر کاربردها شامل کاهش علائم قبل از قاعدگی و کاهش شدت آکنه های مرتبط با هورمون است.

قرص های ضدبارداری ممکن است خطر ابتلا به بیماری های زیر را افزایش دهند:

حمله قلبی
سکته مغزی
لخته شدن خون
آمبولی ریوی
تهوع و استفراغ
سردرد
خونریزی نامنظم
تغییر در وزن
حساسیت و تورم پستان

استفاده از قرص های ضدبارداری برای زنان سیگاری یا زنان بالای ۳۵ سال، خطرات بیشتری را به همراه دارد. استفاده طولانی مدت از آن ها نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.

منابع غذایی حاوی استروژن

برخی از مواد غذایی حاوی فیتواستروژن هستند که ماده گیاهی شبیه به استروژن است. برخی از مطالعات نشان می دهند که این ماده گیاهی ممکن است بر سطح استروژن بدن تاثیرگذار باشد. با این وجود، شواهد و مدارک کافی برای تایید این موضوع وجود ندارد.

مواد غذایی حاوی فیتواستروژن ها عبارتند از:

سبزیجات صلیبی یا چلیپایی
سویا و برخی غذاهای حاوی پروتئین سویا
انواع توت
دانه ها و غلات
آجیل
میوه
شراب

برخی افراد بر این باورند که غذاهای حاوی فیتواستروژن ها می توانند به مدیریت گرگرفتگی و سایر علائم یائسگی کمک کنند، اما این باور پشتوانه علمی ندارد.

علاوه بر این، به عنوان مثال خوردن غذاهای حاوی سویا تاثیر مشابه ای با مصرف عصاره های سویا به عنوان مکمل نخواهد داشت.

مکمل ها

برخی از گیاهان و مکمل ها حاوی فیتواستروژن ها هستند که عملکردی مشابه با استروژن دارند. این مکمل ها می توانند به تنظیم استروژن و درمان علائم یائسگی کمک کنند.

نمونه‌هایی از این مکمل ها عبارتند از:

کوهوش سیاه
شبدر قرمز
مکمل های حاوی ایزوفلاون مانند قرص مکمل ایزومکس ویتابیوتیکس

با این وجود، میزان تاثیرگذاری این ترکیبات بر عملکرد استروژن و فعالیت های مرتبط با استروژن در بدن مشخص نیست و شواهد و مدارک کافی برای تایید ایمن و موثر بودن آنها وجود ندارد؛ خصوصا در طولانی مدت. محققان خواستار انجام مطالعات بیشتر هستند.

علاوه بر این، مکمل های گیاهی و غیر دارویی تحت نظارت سازمان غذا و دارو (FDA) نیستند. در نتیجه، نمی توان از محتویات دقیق یک محصول اطلاع پیدا کرد.

افراد باید پیش از مصرف هرگونه مکمل یا دارو با پزشک خود مشورت نمایند.

زنان / زایمان / بارداری قاعدگی / پریود متابولیسم و غدد درون ریز یائسگی