گاز دردناک روده: علل، درمان و پیشگیری

گاز دردناک روده ناشی از تجمع بیش از حد گاز دستگاه گوارش است که از طریق باد شکم (نفخ) یا آروغ خارج می شود. در این مطلب به بررسی علت ها، درمان و پیشگیری آن می پردازیم.

مقدمه

گاز روده محصول هضم سالم است.

این اتفاق زمانی که باکتری ها، کربوهیدرات های روده بزرگ را تجزیه می کنند، رخ می دهد.

طبق تخمین کارشناسان، هر فرد به طور متوسط روزانه 0.6 تا 1.8 لیتر گاز تولید می کند.

گاز توسط آروغ زدن و دفع گاز از طریق مقعد، از دستگاه گوارش خارج می شود.

یک فرد سالم بین 12 تا 25 بار این عمل را انجام می دهد.

اگرچه گاز روده معمولا دردناک نیست، گاز دردناک هم لزوما دلیلی برای نگرانی نخواهد بود.

در این مقاله به توصیف حس ناشی از گازهای دردناک و بعضی از علل کوتاه و بلندمدت آن می پردازیم.

همچنین روش هایی برای کاهش میزان گاز و تسکین درد ناشی از آن در بزرگسالان و کودکان را بررسی خواهیم کرد.

 

گاز دردناک روده چه حسی دارد؟

گاز دردناک روده می تواند با انقباض یا گرفتگی همراه باشد.

افراد ممکن است احساس دردی مبهم یا درد ناگهانی در قفسه سینه و شکم خود داشته باشند.

گاز روده همچنین می تواند همراه با موارد زیر رخ رهد:

** احساس سیری یا پر بودن شکم

** نفخ یا تجمع گاز در شکم که موجب ناراحتی می شود.

** باد کردن

** آروغ زدن

 

 

دلایل کوتاه مدت گازهای دردناک روده 

عواملی که می توانند باعث ایجاد گاز دردناک روده شوند عبارتند از:

1- بلعیدن هوای اضافی ناشی از:

** سریع غذا خوردن و آشامیدن

** مصرف نوشیدنی های گازدار

** نوشیدن از طریق نی

** جویدن آدامس

** مکیدن آب نبات های سفت

** استفاده از دندان مصنوعی نامناسب

** سیگار کشیدن

2- خوردن غذاهایی که می توانند باعث ایجاد گاز شوند:

** سبزیجات چلیپایی مانند کلم قمری، شلغم و شاهی (این گیاهان به این دلیل چلیپایی نامگذاری شده‌اند که گل آنها شبیه صلیب است.)

** لوبیا

** غلات کامل

** محصولات لبنی

3- ترشحات پشت حلق (Postnasal drip)

4- یبوست

5- درد یا تنش مزمن

یادداشت و بررسی خوردنی و آشامیدنی ها در افرادی که گازهای دردناک و مکرر روده را تجربه می کنند، می تواند کمک کننده باشد.

ثبت این موارد به شناسایی موارد ناراحت کننده کمک کرده و باعث اجتناب از مصرف آن ها می شود.

 

دلایل بلندمدت گازهای دردناک روده

در بعضی از افراد، گاز دردناک روده به صورت مداوم تکرار می شود.

این مشکل ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

 

1- عدم تحمل غذایی

عدم تحمل مواد غذایی شامل دشواری هضم اجزایی خاص از مواد غذایی است.

به عنوان مثال ممکن است یک فرد دارای مشکلات زیر باشد:

** بیماری سلیاک (Celiac disease): این اختلال خود ایمنی موجب التهاب در روده کوچک فرد هنگام مصرف گلوتن می شود. این اختلال سبب کاهش جذب مواد مغذی توسط روده کوچک می شود.

** عدم تحمل لاکتوز: این اختلال سبب مشکل در هضم لاکتوز که قند موجود در اکثر محصولات لبنی است، می شود.

** عدم تحمل فروکتوز: این اختلال سبب مشکل در هضم فروکتوز که قند موجود در اکثر میوه ها و بعضی از سبزیجات است، می شود.

 

2- رشد بیش از حد باکتری روده کوچک

رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک یا (SIBO) عنوانی پزشکی برای وجود بیش از حد باکتری در روده کوچک است.

این اختلال در نتیجه سطح پایین اسید معده یا کاهش انقباض عضلات و هماهنگی در روده کوچک است.

علائم (SIBO) در افراد می تواند متفاوت باشد. اما بعضی از علائم آن عبارتند از:

** باد کردن یا انبساط شکم

** درد یا ناراحتی شکم

** اسهال

** ضعف

** خستگی

همچنین بخوانید:

علل خستگی و راه های درمان آن

 

3- بازگشت اسید به مری GERD

بازگشت اسید به مری (یا GERD) به برگشت اسید معده به سمت مری گفته می شود.

مری لوله ای است که دهان را به معده متصل می کند.

رایج ترین علائم (GERD) سوزش معده (سوزش سر دل) و رفلاکس اسید معده هستند.

همچنین بخوانید:

رفلاکس اسید معده در دوران بارداری

همچنین می توان به علائم زیر اشاره کرد:

** درد در قفسه سینه یا شکم

** نفخ شکم

** آروغ زدن

** احساس گیر کردن غذا در مری

** طعم ترش دهان

** بوی بد دهان

** گلودرد مزمن

 

4- سندروم روده تحریک پذیر

سندروم روده تحریک پذیر یا (IBS) یک بیماری مزمن است که روده ها را تحت تاثیر قرار می دهد.

هنوز کارشناسان از علت بروز آن مطمئن نیستند اما ممکن است علت آن یکی از عوامل زیر باشد:

** عبور خیلی زود یا خیلی دیر مواد غذایی از روده بزرگ

** حساسیت بیش از حد اعصاب روده

** استرس

** مستعد بودن از نظر ژنتیکی

علائم (IBS) ممکن است دائمی یا گذرا باشند. این علائم ممکن است برای روزها، هفته ها و حتی ماه ها طول بکشند.

بعضی از آنها عبارتند از:

** درد و گرفتگی (انقباض) شکم که ممکن است پس از دفع از بین برود.

** نفخ یا تورم شکم

** احتباس بیش از حد گاز در شکم

** یبوست

** اسهال

** نیاز فوری به دفع مدفوع

همچنین بخوانید:

بیماری های التهاب روده (IBD)

مدفوع افراد مبتلا به بیماری IBD درباره سلامت آنها چه می گوید؟

 

راه های درمان گاز دردناک روده

بعضی از داروهای بدون نیاز به نسخه می توانند به درمان و کاهش گازهای دردناک روده کمک کنند.

بعضی از آنها عبارتند از:

 

1- آلفا گالاکتوزیداز

آلفا گالاکتوزیداز آنزیمی برای تجزیه قندهای موجود در لوبیا، غلات و سبزیجات است.

افراد باید آن را قبل از خوردن غذا مصرف کنند.

آلفا گالاکتوزیداز با نام های تجاری زیر موجود است:

** Beano

** Digesta

** Gas-Zyme 3X

 

2- سیمتیکون

سیمتیکون دارویی است که به حرکت سریع گاز در دستگاه گوارش کمک می کند.

این اتفاق به کاهش نفخ و درد و ناراحتی ناشی از گازهای دردناک کمک می کند.

بیشتر بخوانید:

علت دردهای شکمی (دل درد)چیست؟

سیمتیکون با نام های تجاری Mylanta Gas و Gas-X در دسترس است.

مورد دوم با دستور پزشک برای کودکان و نوزادان تجویز می شود.

 

3- لاکتاز 

لاکتاز آنزیمی است که به بدن در تجزیه لاکتوز کمک می کند.

افرادی که مشکل عدم تحمل لاکتوز دارند ممکن است با مصرف قرص یا قطره لاکتاز همراه با وعده های غذایی یا در میان وعده های شامل لبنیات، از فواید آن بهره مند شوند.

با این حال، ممکن است مصرف لاکتاز برای کودکان زیر 3 سال یا زنان باردار یا شیرده مناسب نباشد.

 

پیشگیری با مراقبت های خانگی و تغییر سبک زندگی

برای درمان و پیشگیری گازهای دردناک روده، می توان روش های زیر را امتحان کرد:

ترک سیگار: سیگار کشیدن باعث بلع هوای اضافی می شود.

تغییر عادات غذایی: هدف این روش مصرف وعده های غذایی کم حجم و به صورت آرام در طول روز است.

همچنین، می توان غذاها و نوشیدنی هایی که باعث تحریک گاز می شوند را حذف کرد.

غذاها و نوشیدنی هایی مانند:

** لوبیا

** لبنیات

** غذاهای سرشار از فیبر

** کلم بروکلی و گل کلم

** غذاهایی که سرشار از کربوهیدرات های دیر هضم هستند و با عنوان FODMAP شناخته می شوند.

** نوشیدنی های گازدار

پیاده روی و تحرک داشتن: فعالیت های آرام می توانند به حرکت و دفع گاز روده بدن کمک کنند. فعالیت هایی مانند یوگا، پیاده روی و کشش بدن جهت درمان و کاهش گازهای دردناک روده توصیه می شوند.

گرما: یک پد حرارتی و یا یک حمام گرم می تواند باعث شل شدن عضلات شکم شده و به تخلیه گاز کمک کند.

 

کودکان نیز می توانند گاز دردناک روده را تجربه کنند.

نتایج یک مطالعه در سال 2011 نشان داد که رابطه ای بین گریه بیش از حد و کولیک نوزادان با سطح باد گاز در بدن آنها وجود دارد.

نوزادی که گاز دردناک روده را تجربه می کند ممکن است علائم زیر را داشته باشد:

** سر و صدا

** گریه کردن

** کشیدن پا به سمت شکم

** قوس دادن کمر

** بستن مشت ها

نتایج یک مطالعه در سال 2011 نشان داد که یک فرمول کم لاکتوز برای نوزادان مبتلا به کولیک می تواند باعث بهبود علائم آنها شود.

** برای جلوگیری از بروز گاز دردناک در نوزادان باید موارد زیر را رعایت کنید:

** قبل از گرسنگی زیاد به آنها غذا بدهید تا در نتیجه گریه زیاد، هوای اضافی را نبلعند.

** مطمئن شوید که در هنگام غذا خوردن وضعیت خوبی دارند و هوای اضافی نمی مکند.

** آروغ زدن در حین و بعد از شیر دادن

 

 

شرایط مشابه

گاز می تواند در قسمت های مختلف روده بزرگ تجمع کند.

موقعیت قرارگیری گاز می تواند علائمی شبیه به مشکلات دیگر سلامتی ایجاد کند.

به عنوان مثال، تجمع گاز در قسمت فوقانی و راست روده بزرگ می تواند علائمی مشابه درد کیسه صفرا داشته باشد.

در حالی که تجمع گاز در قسمت فوقانی و چپ می تواند علائمی شبیه حمله قلبی را نمایان کند.

سایر شرایطی که علائمی مشابه گاز دردناک روده دارند عبارتند از:

چسبندگی شکم: این حالت که شبیه جای زخم روی پوست است، در بیشتر موارد پس از انجام جراحی ایجاد می شود.

این اتفاق می تواند باعث درد و نفخ شده و نیاز به درمان داشته باشد.

فتق شکم: این نقطه ضعف عضلات شکم بوده و ممکن است در این قسمت بیرون زدگی عضله یا چربی اتفاق بیفتد.

این اتفاق می تواند منجر به نفخ و درد شده و ممکن است نیاز به جراحی ترمیمی داشته باشد.

سرطان روده بزرگ: درد و گرفتگی (انقباض) مداوم شکم می تواند از علائم سرطان روده بزرگ باشد.

سرطان تخمدان: درد و نفخ شکم می توانند علائم سرطان تخمدان نیز باشند. اگر علائم بیش از چند هفته و به صورت روزانه ادامه پیدا کرد، با یک پزشک مشورت کنید.

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

ایجاد درد و ناراحتی ناشی از گاز روده امری رایج است که معمولا خود به خود و یا با روش های درمان خانگی برطرف می شود.

با این حال، گاز دردناک شدید و مداوم روده ممکن است ناشی از یک مشکل سلامتی اساسی باشد.

اگر گاز دردناک روده به همراه علائم زیر بروز کرد، جهت بررسی و درمان به پزشک مراجعه کنید:

** مشکل در غذا خوردن

** تحریک پذیری روده

** خون در ادرار یا مدفوع

همچنین بخوانید:

7 علت وجود خون در مدفوع

** کاهش وزن بدون دلیل و ناخواسته

** خستگی

** بروز علائم جدید

 

خلاصه

گاز روده محصول طبیعی ناشی از هضم سالم است.

با این حال گاهی اوقات می تواند باعث درد، نفخ، آروغ و احتباس گاز بیش از حد در شکم شود.

این علائم معمولا خود به خود و یا با مراقبت های خانگی و داروهای بدون نسخه برطرف می شوند.

با این حال، اگر گاز دردناک شدید و یا مداوم روده را تجربه کردید، جهت درمان به پزشک مراجعه کنید.

اهمیت این موضوع به این جهت است که علائم مربوط به آن می تواند شبیه بیماری های جدی باشد.