عدم تعادل شیمیایی و بیماری های مرتبط با آن

عدم تعادل شیمیایی مغز با بیماری های روانی افسردگی – اضطراب و اختلال دوقطبی مرتبط است. این مقاله به بررسی آن و درمان بیماری ها می پردازد.

عدم تعادل شیمیایی مغز زمانی رخ می دهد که افراد مقدار بسیار کم یا زیادی از پیام‌ رسان های عصبی خاص داشته باشند.

پیام‌ رسان های عصبی، انتقال دهنده های شیمیایی هستند که اطلاعات را بین سلول های عصبی منتقل می کنند. نمونه هایی از پیام‌ رسان های عصبی شامل سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین هستند.

گاهی اوقات افراد از سروتونین و دوپامین به علت نقشی که در تنظیم خلق و خو و احساسات دارند، به عنوان هورمون های شادی یاد می کنند.

یک فرضیه مشهور این است که اختلالات بهداشت روان مثل افسردگی و اضطراب ناشی از عدم تعادل شیمیایی مغز هستند.

اگرچه ممکن است این نظریه حقیقت داشته باشد اما خطر ساده سازی بیش از حد بیماری های روانی را نیز در پی دارد. در واقع، اختلالات خلقی و بیماری های روانی شرایط پیچیده ای هستند که بسیاری از مردم در سراسر دنیا را درگیر می کنند.

در این مقاله شرایط مربوط به عدم تعادل شیمیایی مغز، افسانه های پیرامون این نظریه، گزینه های احتمالی درمان و زمان مراجعه به پزشک را مورد بحث قرار می دهیم.

افسانه ها

اینکه عدم تعادل شیمیایی مغز تنها عامل ایجاد بیماری های بهداشت روان است، افسانه ای مشهور است.

اگرچه به نظر می رسد که عدم تعادل شیمیایی مغز با اختلالات خلقی و بیماری های بهداشت روان ارتباط دارد اما محققان ثابت نکردند که عدم تعادل شیمیایی مغز دلیل اصلی این بیماری ها هستند.

سایر عواملی که در ایجاد بیماری های روانی نقش دارند عبارتند از:

ژنتیک و سابقه خانوادگی
تجربه های زندگی مثل سابقه سوء استفاده های جسمی، روانی و عاطفی
سابقه مصرف الکل یا مواد مخدر غیرقانونی
مصرف بعضی از داروها
عوامل روانی اجتماعی مثل شرایط بیرونی که منجر به انزوا و تنهایی می شوند.

در حالی که برخی مطالعات ارتباط بین عدم تعادل شیمیایی مغز و بیماری های روانی را شناسایی کرده اند اما محققان نمی دانند که در ابتدا چطور افراد دچار عدم تعادل شیمیایی مغز می شوند.

آزمایشات بیولوژیکی فعلی نیز قادر به تایید وضعیت سلامت روان به طور قابل اعتماد نیستند. بنابراین پزشکان با انجام آزمایش عدم تعادل شیمیایی مغز نمی توانند بیماری های روانی را تشخیص دهند. در عوض آنها این بیماری ها را بر اساس علائم افراد و یافته هایی از معاینات جسمی تشخیص خواهند داد.

همچنین بخوانید

دلایل تغییرات خلقی در زنان و مردان

چه بیماری هایی با عدم تعادل شیمیایی مغز در ارتباط هستند؟

تحقیقات عدم تعادل شیمیایی مغز را با بعضی از بیماری های روانی مرتبط می دانند. این بیماری ها عبارتند از:

افسردگی

افسردگی که به افسردگی بالینی نیز معروف است یک اختلال خلقی است که بسیاری از جنبه های زندگی از افکار فرد و احساسات او گرفته تا عادت های خواب و غذا خوردن را تحت تاثیر قرار می دهد.

اگرچه برخی تحقیقات عدم تعادل شیمیایی مغز را با علائم افسردگی مرتبط می دانند اما بر اساس استدلال دانشمندان، این یک تصویر کلی از افسردگی نیست.

به عنوان مثال، محققان اشاره می کنند که در صورتی که افسردگی تنها ناشی از عدم تعادل شیمیایی مغز باشد، درمان هایی که پیام رسان های عصبی را هدف قرار می دهند مانند بازدارنده بازجذب سروتونین (SSRI)، باید سریع تر عمل کنند.

علائم افسردگی در افراد مختلف، متفاوت خواهند بود اما می توانند شامل موارد زیر باشند:

احساس مداوم غم، نا امیدی، اضطراب یا بی علاقگی
احساس مداوم گناه، بی ارزشی و بدبینی
از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که قبلا لذتبخش بودند.
مشکل در تمرکز، تصمیم گیری یا به خاطر سپردن
تحریک پذیری
بی قراری یا بیش فعالی
بی خوابی یا پرخوابی
تغییر در اشتها و وزن
دردهای جسمی، گرفتگی یا مشکلات گوارشی
افکار خودکشی

همچنین بخوانید

افسردگی: علائم و درمان

ابتلا به افسردگی در هر سنی امکان پذیر است اما معمولا زمانی رخ می دهد که فرد در سن نوجوانی یا در دهه 20 یا 30 زندگی باشند. زنان بیش از مردان دچار افسردگی می شوند.

انواع مختلف افسردگی عبارتند از:

اختلال افسردگی عمده (MDD)
اختلال افسردگی مداوم
افسردگی سایکوتیک
افسردگی پس از زایمان
اختلال عاطفی فصلی (SAD)

تغییرات هورمونی چشمگیر پس از زایمان نیز از جمله عواملی هستند که می توانند خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را در زنان افزایش دهند. طبق اعلام موسسه ملی بهداشت روان (NIMH)، %10 تا 15% از زنان افسردگی پس از زایمان را تجربه می کنند.

اختلال دوقطبی

اختلال دو قطبی نوعی اختلال خلقی است که باعث دوره های متناوب شیدایی و افسردگی می شود. این دوره ها می توانند از چند روز تا چند سال ادامه داشته باشند.

شیدایی (مانیا) به حالتی از انرژی غیر طبیعی زیاد اشاره دارد. افرادی که یک دوره شیدایی را تجربه می کنند می توانند خصوصیات زیر را داشته باشند:

احساس خوشحالی یا سرخوشی
سطح غیرمعمول انرژی زیاد
شرکت کردن همزمان در چند فعالیت
ناتمام گذاشتن کارها
بسیار سریع صحبت کردن
تحریک پذیر شدن
انجام رفتارهای پرخطر مثل قمار یا نوشیدن بیش از حد الکل
تمایل به تجربه آسیب های جسمی

اپیزودهای شدید شیدایی یا افسردگی می توانند علائم روان پریشی (سایکوز) مثل هذیان و توهم را ایجاد کنند.

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی می توانند تغییرات مشخصی در خلق و خو و انرژی خود تجربه کنند. آنها ممکن است در معرض خطر سوء مصرف مواد و ابتلا به بعضی بیماری های زیر قرار بگیرند:

سر دردهای میگرنی
بیماری تیروئید
بیماری قلبی
دیابت
چاقی یا کاهش وزن بیش از حد

علت دقیق بروز اختلال دوقطبی ناشناخته مانده است. محققان بر این باورند که تغییر در گیرنده های دوپامین، که منجر به تغییر سطح دوپامین در مغز می شوند، می تواند در ایجاد علائم اختلال دوقطبی نقش داشته باشند.

همچنین بخوانید

اختلال دوقطبی: انواع، علائم و درمان

اضطراب

بسیاری از افراد در هنگام مواجهه با تغییرات چشمگیر زندگی، مشکلات خانوادگی و یا پروژه های مهم کاری اضطراب را تجربه کنند.

با این حال، افرادی که دچار اختلال اضطرابی هستند، اغلب اضطراب مداوم یا نگرانی بیش از حد را تجربه می کنند که می توانند در واکنش به موقعیت های استرس زا بدتر نیز بشوند.

به گفته نویسندگان یک مقاله مروری در سال 2015، شواهد حاصل از تحقیقات علوم اعصاب نشان می دهند که انتقال دهنده عصبی گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) می توانند نقش اساسی در ایجاد اختلالات اضطرابی داشته باشند.

انتقال دهنده عصبی گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) فعالیت عصبی در آمیگدال به عنوان بخشی از مغز که اطلاعات عاطفی را ذخیره و پردازش می کند را کاهش دهد.

انتقال دهنده عصبی گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) تنها انتقال دهنده های عصبی نیستند که باعث ایجاد اختلالات عصبی می شوند. ممکن است انتقال دهنده های عصبی دیگری در بروز این اختلالات نقش داشته باشند که عبارتند از:

سروتونین
اندوکانابینوئیدها
اکسی توسین
هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین
پپتیدهای اپیوئید یا افیونی
نوروپپتید

همچنین بخوانید

انواع اختلالات اضطرابی

درمان

پزشکان می توانند برای تعادل غلظت مواد شیمیایی عصبی خاص در مغز، مصرف گروهی از داروها به نام سايكوتروپيك (Psychotropics) را تجویز کنند.

پزشکان از این داروها برای درمان طیف وسیعی از بیماری های روانی از جمله افسردگی، اضطراب و اختلال دوقطبی استفاده می کنند.

نمونه هایی از داروهای سايكوتروپيك عبارتند از:

بازدارنده بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند: فلوکستین، سیتالوپرام و سرترالین

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین – نوراپی نفرین مانند: ونلافاکسین، دولوکستین و دزونلافاکسین

ضد افسردگی‌های سه ‌حلقه ‌ای (TCAs) مانند: آمی تریپتیلین، دزپپرامین و نورتریپتیلین

بنزودیازپین ها مانند: کلونازپام و لورازپام

طبق تحقیقاتی در سال 2017، مصرف داروهای ضد افسردگی در 40% تا 60% از مبتلایان به افسردگی متوسط تا شدید در مدت 6 تا 8 هفته علائم آن را بهبود بخشید.

در حالی که بعضی از افراد کاهش علائم را طی چند هفته احساس می کنند، اما گاهی ممکن است ماه ها برای احساس این کاهش زمان نیاز باشد.

سايكوتروپيك های مختلف عوارض جانبی متفاوتی دارند. افراد می توانند در مورد مزایا و خطرات مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنند.

عوارض جانبی سايكوتروپيك ها عبارتند از:

خشکی دهان
گرفتگی صدا
سردرد
سرگیجه
کاهش میل جنسی
بدتر شدن علائم
افکار خودکشی

پیشگیری از خودکشی

اگر فردی را می شناسید که در معرض خطر صدمه رساندن به خود، خودکشی و یا صدمه زدن به دیگران است باید اقدامات زیر را انجام دهید:

قاطعانه بپرسید: آیا قصد خودکشی داری؟

بدون قضاوت به حرف های او گوش دهید.

برای برقراری ارتباط با یک مشاور آموزش دیده شرایط بحرانی با اورژانس تماس بگیرید.

تا رسیدن کمک در کنار او بمانید.

سعی کنید هرگونه سلاح، دارو و یا سایر اشیای خطرناک را از او دور نگه دارید.

اگر خودتان یا کسی را می شناسید که افکار خودکشی دارند، خطوط تلفن پیشگیری می توانند کمک کننده باشند. این خطوط تلفن 24 ساعته فعال هستند و به شما کمک خواهند کرد.

در ایران می توانید با شماره 1480 بهزیستی، اورژانس 115 یا اورژانس اجتماعی 123 تماس بگیرید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اضطراب و تغییرات خلقی به دلایل مختلفی رخ می دهند.

در صورت خفیف بودن علائم طی چند روز برطرف خواهند شد و باعث نگرانی نیستند.

با این حال، در صورتی که برای مدت بیش از 2 هفته علائم عاطفی، شناختی یا جسمی ادامه دار شوند، ممکن است نیاز باشد تا با یک پزشک یا متخصص بهداشت روان مشورت شود.

خلاصه

سلامت روان امری پیچیده و چند وجهی است و عوامل زیادی بر سلامت روانی افراد تاثیر گذار هستند.

اگرچه عدم تعادل شیمیایی مغز به طور مستقیم باعث ایجاد اختلالات روانی نمی شوند اما مصرف داروهایی که غلظت انتقال دهنده های عصبی را تحت تاثیر قرار می دهند، گاهی می توانند علائم را تکسین دهند.

افرادی که علائم و نشانه های یک بیماری روانی را برای بیش از 2 هفته تجربه کنند، ممکن است نیاز به مشورت با یک پزشک داشته باشند.

جهت مشاهده مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید

اختلال دوقطبی اضطراب / استرس افسردگی / داروهای ضد افسردگی بهداشت روان روانشناسی/روانپزشکی نورولوژی / علوم اعصاب