سوء مصرف کتامین : خطرات و عوارض جانبی

کتامین داروی بیهوشی تزریقی انفکاکی است که ادراک حسی را مسدود می کند؛ سوء مصرف کتامین خطرناک بوده و خطرات عوارض جانبی شدیدی به دنبال دارد.

کتامین چیست؟

کتامین (Ketamine) با نام تجاری: Ketalar یک داروی بیهوشی تزریقی انفکاکی است که ادراک حسی را مسدود می کند.

این دارو از سال 1970 برای مصارف انسانی و دامپزشکی با نسخه پزشک در آمریکا در دسترس است.

اسکتامین (Spravato) یک S-انانتیومر شاخه کتامین، در سال 2019 برای افسردگی مقاوم در برابر درمان تایید شد. همچنین استفاده از آن برای بیماران افسرده با افکار و رفتار حاد خودکشی نیز تایید شد.

Ketaset نام تجاری داروی بی حسی جراحی است که توسط دامپزشکان استفاده می شود.

مصرف داروهای انفکاکی (Dissociative) منجر به اعوجاج (ناراستی) در دید، رنگ ها، صداها، خود و محیط اطراف می شود.

کتامین به صورت مایع شفاف یا به صورت پودر سفید رنگ برای تزریق داخل وریدی یا اسپری بینی در دسترس است.

نمونه هایی از داروهای انفکاکی شامل فن سیکلیدین (PCP) و دکسترومتورفان (DXM) هستند.

در آمریکا، کتامین به عنوان دارویی در برنامه II تحت قانون مواد کنترل شده، طبقه بندی می شود. با این حال این دارو به عنوان یک مخدر یا باربیتورات طبقه بندی نمی شود.

 

چرا از کتامین در پزشکی استفاده می شود؟

• مصرف کتامین می تواند باعث تسکین درد و از دست دادن حافظه کوتاه مدت شود. به عنوان مثال فراموش کردن یک روند درمانی
• در جراحی از کتامین به عنوان یک ماده القایی و نگهدارنده برای آرامبخشی و ایجاد بیهوشی عمومی استفاده می شود.
• همچنین از آن برای کنترل درد در هنگام سوختگی، آسیب دیدگی در میدان جنگ و در کودکانی که به علت عوارض جانبی یا آلرژی قادر به مصرف داروهای بیهوشی دیگر نیستند، استفاده می شود.
• کتامین از طریق مسدود کردن NMDA یا ان متیل دی آسپارتات در کنترل علائم افسردگی و افکار خودکشی حاد به سرعت عمل می کند.
• مصرف کتامین با دوزهای معمول اغلب نسبت به بیهوشی در بیماران در معرض خطر اسپاسم برونش و افسردگی تنفسی ترجیح داده می شود.

 

همچنین بخوانید:

داروهای موثر در درمان افسردگی (کلیک)

 

داروشناسی کتامین

کتامین یک آنتاگونیست گیرنده NMDA یا ان متیل دی آسپارتات غیر رقابتی است که گیرنده های HCN1 را مسدود می کند. با این حال مصرف آن در دوزهای بالاتر می تواند به گیرنده های مخدر مو (MU) و سیگما متصل شود. این امر باعث مختل شدن انتقال دهنده های عصبی گلوتامات می شود.

گلوتامات در یادگیری، حافظه، احساسات و تشخیص درد نقش دارد. این می تواند فعالیت سمپاتیک را نشان دهد که منجر به ضربان قلب سریع و افزایش فشار خون می شود.

این دارو به فن سیکلیدین (PCP) مربوط بوده اما کمتر از 10% قدرت PCP خالص را دارد.

این عامل یک ترکیب محلول در لیپیدها است که دارای توزیع سریع اولیه و حجم زیاد توزیع با نیمه عمر 10 تا 15 دقیقه است. در مرحله دوم دارو با نیمه عمر کندتر تا 3 ساعت در بافت های محیطی توزیع می شود و با تجربه متابولسیم کبدی از طریق ادرار دفع می شود.

 

 

چگونه از کتامین سوء مصرف می شود؟

کتامین و آنالوگ های سنتز شده علاوه بر کاربردهای قانونی و پزشکی به داروهای سوء مصرفی با خواص توهم زا تبدیل می شوند. همچنین از آن به عنوان داروی تجاوز (Date rape) یاد می شود.

به منظور سوء استفاده این دارو به صورت استنشاقی مصرف می شود. همچنین تزریق آن ممکن است و به صورت مایع خوراکی یا به همراه ماریجوانا و دیگر دخانیات دود می شود.

این ماده اغلب در ترکیب با مواد دیگر مثل کوکائین یا آمفتامین مورد سوء مصرف قرار می گیرد.

استفاده از آن همراه با چند دارو کشنده است.

این دارو به منظور سوء مصرف اغلب به صورت غیرقانونی تهیه می شود.

 

کتامین چقدر سریع عمل می کند؟

• تزریق کتامین به سرعت و طی چند ثانیه تا چند دقیقه عمل می کند.
• استنشاق آن تقریبا طی 5 تا 15 دقیقه اثر می کند و این متداول ترین روش سوء مصرف آن است.
• مصرف خوراکی آن برای اثربخشی به 5 تا 30 دقیقه زمان نیاز دارد.

اثرات سوء مصرف کتامین معمولا 1 تا 2 ساعت طول می کشد اما ممکن است قضاوت، حس ها و هماهنگی مصرف کنندگان تا 24 ساعت یا بیشتر تحت تاثیر قرار گیرد. احساساتی که مصرف کنندگان دچار آنها می شوند شامل جلوه های شناور، تحریک کننده و بصری هستند.

مصرف دوزهای بالای کتامین می تواند به طرز خطرناکی تنفس را کاهش دهد، منجر به اسپاسم عضلانی یا ضعف، سرگیجه، مشکل در تعادل، اختلال بینایی، اختلال در گفتار، حالت تهوع و استفراغ و گیجی شدید شود.

همچنین افراط در مصرف آن به معنی تزریق میزان بیش از حد در مدت زمان کوتاهی است.

محدوده دوزهای تفریحی کتامین

دوز مصرفی	روش مصرف
75 تا 125 میلی گرم	تزریق عضلانی (IM) یا زیرجلدی
60 تا 250 میلی گرم	استنشاق یا اسنیف کردن
50 تا 100 میلی گرم	داخل وریدی (IV)
200 تا 300 میلی گرم	خوراکی

 

سوء مصرف دوزهای بالای کتامین می تواند منجر به توهمات بینایی قدرتمند و تشدید آن به وسیله محرک های محیطی شود. همچنین ممکن است در این وضعیت کما و بیهوشی عمیق رخ دهد. گزارش شده است که در هنگام سوء مصرف دوزهای بالای کتامین رویاهایی زنده، تجربه توهمی خارج از بدن یا (K-hole) یا نزدیک به مرگ که اغلب ترسناک هستند رخ می دهند.

سوء مصرف دوزهای کمتر کتامین مانند مصرف تفریحی می تواند منجر به اثرات زیر شود:

• احساس آرامش یا ریلکس شدن و رهایی از درد
• حالت روحی افسرده
• سرگیجه
• احساس جدا شدن از بدن
• لکنت زبان
• کم شدن واکنش ها
• توهم هایی که 30 تا 60 دقیقه طول می کشند.
• نیستاگموس (حرکات تکراری و کنترل نشده چشم ها)

 

خطرات سلامتی و عوارض جانبی مصرف کتامین

سوء مصرف کتامین می تواند با ایجاد مشکلات کوتاه مدت و بلند مدتی مرتبط باشد.

• کوتاه مدت: مشکلات توجه، یادگیری و حافظه. حالت های رویایی و توهم، آرامبخشی و گیجی، از دست دادن حافظه، فشار خون بالا، بیهوشی، تنفس خیلی کند.
• بلند مدت: زخم و درد در مثانه، مشکلات کلیوی، دل درد، افسردگی، حافظه ضعیف.

شایع ترین عوارض جانبی مرتبط به مصرف کتامین در هنگام استفاده پزشکی شامل حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، دوبینی، خواب آلودگی، آشفتگی (ناراحتی و بی قراری) و گیجی است. همچنین خطر ابتلا به HIV، هپاتیت و سایر بیماری های عفونی ناشی از استفاده سوزن های مشترک وجود دارد.

استفاده از کتامین در افراد الکلی یا به شدت مست می تواند کشنده باشد.

گزارشات حیوانی در مورد خطر ایجاد مسمومیت در هنگام ترکیب کتامین با کافئین وجود دارد. از لحاظ تئوری ممکن است مصرف نوشیدنی های انرژی زا به همراه مصرف کتامین به یک نگرانی تبدیل شود.

شدت عوارض جانبی به میزان دوز مصرفی وابسته است.

عوارض جانبی سوء مصرف کتامین گزارش شده شامل موارد زیر هستند:

	دوزهای کم تا متوسط	دوزهای بالا
قلبی عروقی	درد قفسه سینه، ضربان قلب بالا یا دپرس شده، فشار خون بالا، فشار خون پایین (نادر)	درد قفسه سینه، تغییرات خطرناک فشار خون، ضربان قلب
سیستم عصبی مرکزی (CNS)	تحریک، تغییر در دید، صدا، شکل ها، زمان و تصویر بدن، گیجی، احساس جدا شدن از بدن، سرگیجه، خواب آلودگی، فلش بک، توهم، بی خیالی، عدم هماهنگی، بی حسی، آرامبخشی	فراموشی (کاهش حافظه)، کما، هذیان، افزایش دمای بدن، ترس، توهم یا وحشت، پانیک، تشنج، رفتار خشن
دستگاه گوارش	حالت تهوع و استفراغ	حالت تهوع و استفراغ
کلیوی	سمی شدن کلیه (در اثر سوء مصرف مزمن)	سمی شدن کلیه (در اثر سوء مصرف مزمن)
تنفسی	افزایش سرعت تنفس	افسردگی تنفسی (در صورت مصرف با دوزهای سریع، زیاد و در صورت ترکیب با الکل یا سایر داروهای دپرس کننده اعصاب CNS)
سایر	ترشح بزاق (داخل وریدی)، اسپاسم حنجره (نادر)	اضطراب شدید، ترس، وحشت، اضطراب، قدرت اغراق آمیز و پرخاشگری، سفتی عضلات، افسردگی تنفسی، مرگ در اثر اوردوز به ویژه اگر با الکل یا سایر داروهای دپرس کننده اعصاب CNS مصرف شود.

 

عوارض جانبی سیستم عصبی مرکزی مانند تحریک کمتر از مواردی است که با سوء مصرف استفاده از PCP دیده می شود.

برای افرادی که کتامین را به صورت استنشاقی مصرف می کنند ممکن است واکنش های جانبی کمتر جدی باشند اما هنوز هم وجود خواهند داشت. ضربان قلب سریع، فشار خون بالا، توهم و اختلال هوشیاری در هنگام مراجعه به بخش اورژانس از شایع ترین اثرات مصرف استنشاقی کتامین است.

تحمل کتامین می تواند با گذشت زمان منجر به اثرات آن شود و نیاز به مصرف دوزهای بیشتر را ایجاد کند. گزارش ها حاکی از آن است که اثر انفکاکی کتامین، درک مصرف کنندگان از نور و صدا را تغییر داده و باعث احساس جدا شدن از خود و محیط اطراف می شود.

ممکن است پس از مصرف مزمن و طولانی مدت کتامین، مصرف آن قطع شود. علائم ترک کتامین شامل لرز، تعریق، تحریک، توهم، اشک و ولع مصرف مواد مخدر است.

خطر ابتلا به HIV، هپاتیت و سایر بیماری های عفونتی قابل انتقال از طریق خون برای افرادی که در هنگام صرف تفریحی از سوزن استفاده می کنند، وجود دارد.

 

اوردوز

• در صورت مصرف بیش از حد کتامین باید فورا با اورژانس تماس گرفت.
• هیچ پادزهری برای این دارو وجود ندارد. شرایط اوردوز در بیمارستان به وسیله مراقبت های علامتی و حمایتی درمان می شود. عوارض جانبی در بخش اورژانس معمولا طی 1 تا 3 ساعت برطرف خواهند شد.
• در صورت نیاز به مصرف دارو برای تشنج، تحریک یا سفتی عضلات، ممکن است از بنزودیازپین ها مثل لورازپام (Lorazepam) استفاده شود.
• در این وضعیت به ندرت به پشتیبانی تنفسی نیاز است اما ممکن است بیمار به دستگاه تنفس مصنوعی یا اکسیژن اضافی نیاز پیدا کند. ممکن است افسردگی تنفسی در صورت ترکیب کتامین با داروهای آرامبخش افزایش یابد. افرادی که دچار سوء مصرف کتامین هستند باید برای مشاوره به مشاورین مواد مخدر ارجاع شوند.

میزان سوء مصرف

تنها منبع شناخته شده کتامین انحراف محصولات تجویزی است. تولید غیرقانونی آن معمولا شامل تبخیر مایع از محلول تزریقی برای تولید پودر است که به صورت قرص تشکیل شده یا به عنوان پودر برای استفاده استنشاقی (اسنیف کردن) فروخته می شود.

• سوء مصرف گسترده کتامین از اواخر دهه 1970 و همزمان با آزمایش انواع فرعی آن آغاز شد.
• این دارو اخیرا در سایر کشورها به عنوان داروی کلاب و اغلب توسط نوجوانان و جوانان در مهمانی های رقص یا دیوانه وار استفاده می شود. کتامین بیشتر در سنین 16 تا 25 سالگی مورد سوء مصرف قرار می گیرد.
• از کتامین به علت اثرات جانبی شدید گیجی همراه با فراموشی در موارد تجاوز استفاده می شود.

در مطالعه Monitoring the Future Study در سال 2019 مشخص شد که در روند شیوع داروهای مختلف، سال گذشته کتامین جایگاه 12 ام را با روند نزولی یا با ثبات طی سال های 2014 تا 2019 داشته است. در این مطالعه گزارش شد که در سال 2014 مصرف آن 1.5% و در سال 2019 به 0.7% کاهش یافته است.