خونریزی دستگاه گوارش فوقانی زمانی رخ می دهد که بخشی از دستگاه گوارش فوقانی آسیب دیده یا ملتهب شود؛ علائم – علت – تشخیص و درمان آن را بخوانید.

به هر خونریزی که در هر ناحیه از مری، معده یا قسمت فوقانی روده کوچک اتفاق بیفتد، خونریزی دستگاه گوارش فوقانی (upper GI bleed) گفته می شود.

این مورد نشانه ای از وجود یک اختلال زمینه ای است و می تواند بسیار جدی باشد.

شدید بودن این خونریزی می تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد و نیاز به فوریت های پزشکی دارد.

این مقاله به بررسی خونریزی دستگاه گوارش فوقانی از جمله علت، علائم، تشخیص و گزینه های درمانی آن می پردازد.

همچنین بخوانید:

اختلالات و بیماری های گوارشی (کلیک)

خونریزی دستگاه گوارش فوقانی چیست؟

زمانیکه بخشی از دستگاه گوارش فوقانی آسیب ببیند یا ملتهب شود، خونریزی دستگاه گوارش فوقانی اتفاق می افتد.

خونریزی گوارشی بیش از اینکه یک بیماری محسوب شود، نشانه ای از وجود یک بیماری دیگر است.

این خونریزی وابسته به منبع آن به دو دسته فوقانی و تحتانی دسته بندی می شوند.

خونریزی دستگاه گوارش فوقانی در نواحی زیر اتفاق می افتد:

دوازدهه (اثنی عشر) یا قسمت اولیه روده کوچک
معده
مری

خونریزی دستگاه گوارش تحتانی در نواحی زیر اتفاق می افتد:

مقعد
روده بزرگ
قسمت تحتانی روده کوچک
رکتوم

خونریزی گوارشی می تواند حاد یا مزمن باشد.

خونریزی حاد شدید و ناگهانی بوده اما خونریزی مزمن برای مدتی طولانی ادامه داشته و معمولا خفیف تر است.

هر دو نوع خونریزی حاد و مزمن درصورتی که درمان نشوند، باعث ایجاد خطرات جدی برای سلامتی می شوند.

همچنین بخوانید:

خونریزی مغزی : از علت تا درمان (کلیک)

علائم خونریزی دستگاه گوارش فوقانی

علائم خونریزی دستگاه گوارش با توجه به محل وقوع و میزان آن متفاوت خواهد بود.

علائم خونریزی دستگاه گوارش عبارتند از:

احساس از حال رفتن، سرگیجه یا خستگی
مدفوع تیره و شبیه به قیر
گرفتگی معده
استفراغ به رنگ قرمز روشن یا شبیه به تفاله قهوه
رنگ پریدگی غیرمعمول
ضعف

همچنین برخی افراد دچار خونریزی پنهان می شوند؛ به اینصورت که خون در مدفوع بوده اما قابل مشاهده نیست.

پزشکان وجود خون را با آزمایش مدفوع تشخیص می دهند.

همچنین بخوانید:

7 علت وجود خون در مدفوع (کلیک)

علت خونریزی دستگاه گوارش فوقانی

علت زیادی برای ایجاد خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی وجود دارد که عبارتند از:

واریس مری

به رگ های بزرگ شده ای که در انتهای بخش تحتانی مری ایجاد می شوند، واریس مری می گویند.

این مساله بیشتر در افراد مبتلا به بیماری های کبدی از جمله سیروز کبدی رخ می دهد.

واریس مری باعث ایجاد علائم خاصی نمی شود مگر اینکه این رگ ها شروع به خونریزی کنند.

در این صورت خونریزی قابل توجه خواهد بوده و علائم آن عبارتند از:

مدفوع خونی
استفراغ خونی
دل درد

زخم معده

زخم های معده در لایه داخلی معده و بخش فوقانی روده کوچک ایجاد می شوند.

معمولا این زخم ها به علت عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا تحریک ناشی از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) از جمله آسپرین و ایبوپروفن ایجاد می شوند.

بسیاری از افراد دارای زخم معده معمولا هیچ علائمی ندارند. علائمی که ممکن است بروز پیدا کنند عبارتند از:

احساس پر بودن یا نفخ
حالت تهوع یا استفراغ
درد (اغلب در قسمت فوقانی شکم)

همچنین بخوانید:

زخم معده : علائم و درمان (کلیک)

ورم معده

زمانیکه در معده التهاب ایجاد شود به آن گاستریت (ورم معده) می گویند.

در بیشتر موراد ورم معده علائم خاصی ایجاد نمی کند، اما در صورت بروز علائم موارد زیر تجربه می شوند:

از دست دادن اشتها
درد در قسمت فوقانی شکم
کاهش وزن ناخواسته
احساس سیری پس از خوردن کمی غذا

ورم معده با گذشت زمان باعث ایجاد زخم یا آسیب به پوشش داخلی معده و درنتیجه ایجاد خونریزی می شود.

این وضعیت می تواند به دلیلی مصرف NSAID ها، آسیب دیدگی، IBD یا عفونت ایجاد شود.

همچنین بخوانید:

گاستریت یا ورم معده : علائم و درمان (کلیک)

التهاب روده

زمانیکه روده کوچک به دلیل عفونت باکتریایی یا ویروسی ملتهب شود، التهاب روده ایجاد می شود.

پرتو درمانی، مصرف داروهای خاص، الکل یا بیماری التهابی روده (IBS) نیز در ایجاد این بیماری نقش دارند.

التهاب روده ای که منشا عفونی داشته باشد باعث ایجاد حالت تهوع، استفراغ، اسهال، گرفتگی و خونریزی مقعدی می شود.

پارگی مالوری ويس

زمانیکه فرد برای مدت طولانی استفراغ یا سرفه کند، پارگی در قسمت مری اتفاق می افتد که به آن پارگی مالوری ویس می گویند.

پارگی های مالوری ويس خونریزی های زیادی به همراه دارد.

در اکثر موارد این پارگی ها خود به خود بهبود می یابند. البته در برخی موارد نیز این امر رخ نمی دهد.

در برخی افراد برای جلوگیری از خونریزی و از دست دادن میزان زیاد خون به درمان نیاز است.

ازوفاژیت

به التهاب مری، ازوفاژیت گفته می شود. این وضعیت به دلایلی مانند مصرف داروها، بروز عفونت ها و آلرژی ها رخ می دهد. اما شایع ترین علت آن رفلاکس گاستروازوفاژیال (GERD) است.

علائم ازوفاژیت شامل موارد زیر هستند:

بی اشتهایی
درد قفسه سینه در هنگام بلع
حالت تهوع یا استفراغ
سرفه مزمن
مشکل در بلع

افراد مبتلا به GERD سوزش و رفلاکس معده را نیز تجربه می کنند.

همچنین بخوانید:

رفلاکس گاستروازوفاژیال (GERD) : علائم و درمان (کلیک)

سرطان

سرطان به ندرت باعث خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی می شوند.

بعضی از علائم شایع سرطان مری عبارتند از:

سوزش معده (سر دل)
مشکل در بلع
سرفه مداوم
کاهش وزن بدون دلیل
استفراغ خونی

در برخی موارد نیز سرطان در بخش دیگری از دستگاه گوارش فوقانی ایجاد شده و منجر به خونریزی می شود.

درمان خونریزی دستگاه گوارش فوقانی

در تعیین درمان مناسب مواردی مانند محل، شدت و دلیل خونریزی موثر هستند.

درصورت ایجاد خونریزی شدید باید در اولین فرصت برای متوقف کردن آن به اورژانس مراجعه کرد.

همچنین ممکن است اقدامات زیر انجام شوند:

قرار دادن یک گیره بر روی رگ برای بستن آن
استفاده از گرما برای درمان محل خونریزی به وسیله پراب یا لیزر
تزریق دارو به صورت مستقیم به محل خونریزی

پزشک پس از تشخیص محل خونریزی بوسیله آزمایشات، از روش های فوق استفاده می کند.

در گام بعدی باید دلیلی که باعث ایجاد بیماری شده درمان شود.

این درمان ها شامل موارد زیر خواهد بود:

استفاده از جراحی در صورتی که سایر روش ها منجر به توقف خونریزی نشوند.
توقف مصرف دارو یا روشی که باعث زخم یا خونریزی شده از جمله استفاده از NSAID ها
مصرف داروهایی برای بیماری زمینه ای از جمله آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت H.pylori یا مهارکننده های پمپ پروتون (PPI) برای سرکوب تولید اسید و بهبود زخم معده

درصورتی که خون زیادی از بین رفته باشد، به دریافت مایعات داخل وریدی یا خون نیاز است.

عوامل خطر یا پیشگیری

عوامل مختلفی باعث ایجاد بیماری های منجر به خونریزی دستگاه گوارش می شوند.

برای نمونه، بروز GERD در افراد سیگاری، باردار یا چاق شایع تر است. همچنین بعضی از داروهای زیر در تشدید این وضعیت نقش دارند:

بنزودیازپین ها
NSAID ها
مسدودکننده های کانال کلسیم
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای

در صورتی که دارویی باعث بدتر شدن زخم یا خونریزی شود پزشک در مورد جایگزین ها یا تغییر دوز مصرفی مشاوره ارئه می دهد.

هرگز بدون مشورت با پزشک مصرف هیچ دارویی را قطع نکنید.

پزشک به یافتن علت اصلی خونریزی دستگاه گوارش و نوع درمان یا روش کنترل آن کمک می کند. با این وجود بهترین روش جلوگیری از خونریزی بیشتر خواهد بود.

درصورت داشتن سابقه خونریزی یا زخم دستگاه گوارش، خطر خونریزی دستگاه گوارش را با موارد زیر کاهش دهید:

ترک سیگار یا پرهیز از قرارگیری در معرض دود دست دوم آن
پرهیز از مصرف الکل
محدود کردن یا توقف مصرف NSAID ها

همچنین افراد مبتلا به GERD باید رژیم های غذایی خاصی را که در کاهش تحریک، التهاب و علائم موثر هستند را رعایت کنند.

این افراد باید از موارد زیر پرهیز کنند:

کافئین
غذاهای پرچرب
مواد غذایی حاوی نعناع، تند یا اسیدی

همچنین بخوانید:

11 روش برای ترک سیگار (کلیک)

تشخیص خونریزی دستگاه گوارش فوقانی

درصورتی که پزشک علائمی ناشی از خونریزی دستگاه گوارش را مشاهده کند در اولین اقدام با دریافت سوابق پزشکی به معاینه بدنی می پردازد.

سپس سوالاتی در خصوص علائم، حرکات روده و رنگ مدفوع مطرح می کند.

در برخی موارد نیز آزمایشات تشخیصی تجویز کرده یا فرد را به متخصص گوارش ارجاع می دهد.

با استفاده از وسیعی از آزمایشات از جمله موارد زیر می توان به تشخیص خونریزی دستگاه گوارش فوقانی پرداخت:

آندوسکوپی فوقانی یا انتروسکوپی: پزشک برای مشاهده معده یا روده کوچک آندوسکوپ را از پایین مری عبور می دهد.
آزمایشات تصویربرداری: سی تی اسکن و اشعه ایکس باریم از جمله این موارد کمک کننده هستند.
آزمایش مدفوع: این آزمایش در تشخیص التهاب، خونریزی پنهان یا عفونت هایی از جمله H.pylori موثر است.
بیوپسی (نمونه برداری): در این روش پزشک یک نمونه کوچک از بافت ناحیه آسیب دیده را برداشت کرده و آن را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می کند.
شستشوی معده: در این روش محتوای معده برای تعیین منبع خونریزی، خارج می شود.
آزمایش خون: به وسیله این آزمایش می توان کم خونی را تشخیص داد.

زمان درخواست کمک

خونریزی حاد دستگاه گوارش به سرعت جدی می شود.

درصورتی که بصورت کاملا ناگهانی دچار این وضعیت شدید سریعا به پزشک مراجعه کنید.

در برخی موارد خونریزی حاد دستگاه گوارش منجر به ایجاد شوک شده، این مورد نیز یک فوریت پزشکی محسوب می شود. علائم آن عبارتند از:

ادرار کم یا عدم دفع ادرار
بیهوشی
نبض سریع
افت فشار خون

درصورت تجربه این علائم فورا با اورژانس تماس گرفته یا به اورژانس نزدیک ترین بیمارستان به خود مراجعه کنید.

خونریزی گوارشی مزمن دارای شدت کمتر اما مدت زمان طولانی تری است.

با اینحال خونریزی مزمن نیز می تواند باعث ایجاد کم خونی شود.

افراد مبتلا به کم خونی علائمی مانند احساس سبکی سر، خستگی یا تنگی نفس در هنگام ورزش را تجربه می کنند.

این افراد همچنین نسبت به حالت معمول رنگ پریده تر بنظر می رسند.

درصورت مبتلا شدن به خونریزی مزمن دستگاه گوارش یا کم خونی، برای دریافت تشخیص و درمان در اولین فرصت با پزشک صحبت کنید.

همچنین بخوانید:

دانستنی هایی درباهر کم خونی یا آنمی (کلیک)

جمع بندی

درصورتی که به صورت ناگهانی و شدید دستگاه گوارش شروع به خونریزی کند این مورد حاد بوده و به فوریت پزشکی نیاز دارد. خونریزی مزمن و آرام نیز با گذشت زمان جدی می شود.

درصورتی که مشکوک به خونریزی دستگاه گوارش هستید فورا به پزشک مراجعه کنید.

خونریزی دستگاه گوارش فوقانی را می توان با استفاده از دارو، گرما یا جراحی متوقف یا کنترل کرد. سپس با درمان بیماری زمینه ای از خونریزی بیشتر جلوگیری می شود.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.