سندرم گیلن باره : علت و درمان

سندرم گیلن باره یک بیماری خود ایمنی و عصبی نادر است؛ علت – درمان و ارتباط آن با واکسیناسیون (مانند واکسن آنفولانزا و کرونا) را بخوانید.

 

سندرم گیلن باره (Guillain-Barré syndrome) یک بیماری خود ایمنی تاثیر گذار بر دستگاه عصبی محیطی (Peripheral Nervous System) است. در برخی موارد این بیماری عصبی نادر و جدی باعث ایجاد ضعف و فلجی که برای ماه ها تا سال ها ادامه دارد، می شود.

عفونت تنفسی یا ورم معده و روده (معروف به مسمومیت غذایی) از جمله علت های رایج سندرم گیلن باره (GBS) هستند.

علائم این سندرم پس از گذشت چند روز یا چند هفته از ایجاد عفونت شروع می شوند. در موارد نادر نیز سندرم گیلن باره پس از دریافت برخی واکسن ها مانند واکسن کرونا (کووید 19) و آنفولانزا ایجاد می شود.

علت ایجاد سندرم گیلن باره در برخی افراد و عدم دریافت آن در برخی دیگر با همان شرایط مشخص نیست. این سندرم ارثی یا مسری نیست.

این مقاله علائم، علت، تشخیص، درمان سندرم گیلن باره (GBS) و ارتباط آن با واکسیناسیون را مورد بررسی قرار می دهد.

 

همچنین بخوانید:

علائم انواع بیماری های خود ایمنی (کلیک)

 

 

سندرم گیلن باره (GBS) چیست؟

سندرم گیلن باره یک بیماری خود ایمنی نادر و جدی تاثیر گذار بر هر قسمت از سیستم عصبی خارج از مغز و نخاع است. به این بخش دستگاه عصبی محیطی گفته می شود.

بیماری های خود ایمنی منجر به حمله سیستم ایمنی بدن به گروه های خاصی از سلول های سالم و از بین بردن آنها می شوند. در این بیماری، سیستم ایمنی غلاف میلین عصبی محیطی را مورد حمله قرار می دهد.

غلاف های میلین، باعث پوشش آکسون های اعصاب می شوند. میلین در انتقال پیام به این رشته های نازک و طولانی سلول های عصبی کمک می کند. در بعضی از موارد این سندرم به آکسون ها نیز حمله می کند.

این آسیب مانع ارسال اطلاعات خاص عصبی از جمله احساس لمس به نخاع و مغز شده و در نتیجه این امر بی حسی ایجاد می شود. به علاوه، مغز و نخاع قادر به ارسال سیگنال به بدن نبوده که این امر منجر ضعف عضلات را در پی دارد.

در صورت احساس گزگز یا ضعف غیرقابل توضیح، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.

 

انواع

سندرم گیلن باره دارای انواع مختلفی است.

پلی رادیکولونوروپاتی التهاب دمیلینه کننده حاد (Acute inflammatory demyelinating polyradiculoneuropathy) شایع ترین نوع سندرم گیلن باره در برخی کشورها است.

معمولا در این وضعیت ضعف از قسمت پایینی بدن شروع شده و به تدریج به سمت بالا حرکت کرده تا نواحی دیگر را تحت تاثیر قرار دهد.

سندرم میلر فیشر (Miller Fisher syndrome) یک بیماری عصبی اکتسابی و یکی از انواع سندرم گیلن باره است. این بیماری باعث ایجاد مشکل در راه رفتن و تعادل می شود. این بیماری همچنین بر عضلات چشم و واکنش تاندون ها تاثیرگذار است.

نوروپاتی حرکتی آکسونال حاد (Acute Motor Axonal Neuropathy) از دیگر موارد نادر سندرم گیلن باره بوده که باعث ضعف ناگهانی اندام ها و گاهی مشکل تنفسی می شود.

این بیماری همچنین باعث درگیر شدن اعصاب سر نیز می شود. نوع مشابه سندرم گیلن باره نیز نوروپاتی حرکتی حسی حاد بوده که با تغییرات حسی از جمله گزگز یا بی حسی شروع می شود.

بعضی از انواع آنها در شروع سرعت کمی داشته و به مرور علائم آنها پدیدار می شوند. در پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن (chronic inflammatory demyelinating polyneuropathy) دوره های ضعف طی چند سال عود می کنند.

در نوروپاتی حرکتی چند کانونی (Multifocal Motor Neuropathy) ضعف بر روی چند عضله در نواحی خاص یک یا هر دو دست یا پا تاثیر می گذارد.

 

علت سندرم گیلن باره

علت دقیق ایجاد سندرم گیلن باره مشخص نبوده اما اغلب این وضعیت پس از ایجاد عفونت رخ می دهد. برخی افراد در موارد نادر پس از واکسیناسیون این وضعیت را تجربه می کنند.

این بیماری می تواند هر فردی را تحت تاثیر قرار دهد اما به نظر می رسد افراد بالای 50 سال خطر بیشتری برای ابتلا به آن دارند.

اغلب پس از عفونت های ناشی از موارد زیر این بیماری ایجاد می شود:

• مایکوپلاسما پنومونیه که باعث ایجاد عفونت در دستگاه تنفسی می شود.
• کامپیلوباکتر ژژونی که باعث عفونت روده و اسهال می شود.
• سیتومگالوویروس که اصولا  بدون علائمی است.
• ویروس اپشتین بار که باعث مونونوکلئوز عفونی یا تب غده دار می شود.
• احتمالا ابتلا به ویروس زیکا نیز مشکل ساز باشد اما محققان هنوز در حال بررسی این موضوع هستند.

بر اساس یک نظریه عفونت های ویروسی و باکتریایی باعث تغییر نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن به اعصاب محیطی می شوند. این امر باعث می شود تا سیستم ایمنی بدن میلین و آکسون ها را به عنوان یک ماده خارجی تشخیص داده و آنها را مورد هدف قرار دهد.

 

همچنین بخوانید:

مونونوکلئوز عفونی : علت و درمان (کلیک)

 

علائم

اغلب علائم سندرم گیلن باره بعد از گذشت 3 هفته از ایجاد عفونت شروع می شوند.

معمولا این علائم با گزگز و ضعف دست و پا یا درد پا یا کمر پدیدار می شوند. برخی کودکان در این وضعیت دچار مشکلاتی در راه رفتن مشکل می شوند.

گاهی اوقات این ضعف از بخش بالایی بدن شروع شده اما اغلب ایجاد آن از پایین پا آغاز شده و سپس گسترش می یابد.

در صورتی که ضعف پاها گسترش یابد، مشکلات زیر ایجاد می شوند:

• ضعف عضلانی بازوها
• ضعف در دو طرف بدن
• فلج کل بدن
• سخت شدن تنفس

علائم این وضعیت طی چند ساعت، چند روز یا چند هفته بدتر می شوند. 9 مورد از هر 10 مورد در هفته سوم بدتر شدن علائم را تجربه می کنند.

البته بعید به نظر می رسد که ضعف پس از 4 هفته بدتر شود.

همچنین ضعف عضلانی و گزگز و تغییرات عصبی باعث ایجاد موارد زیر می شوند:

• تغییر در ضربان قلب یا فشار خون
• مشکلات هماهنگی
• مشکلات بینایی به دلیل ضعف در عضلات چشم
• درد شدید به ویژه در هنگام شب
• مشکلات هضم و کنترل مثانه
• مشکل در صحبت کردن، جویدن و بلع

در صورت تجربه علائم فوق به دنبال دریافت مراقبت پزشکی اورژانسی باشید. در برخی موارد این وضعیت باعث عدم توانایی در استفاده از عضلات شده و در نتیجه فرد دچار فلجی می شود . همچنین مشکلات قلبی عروقی و تنفسی ناشی از این وضعیت کشنده هستند.

سندرم گیلن باره با تاثیرات عاطفی نیز همراه است. در واقع مقابله با فلج سریع و نیاز به کمک برای این وضعیت برای افراد ناراحت کننده خواهد بود.

این علائم پس از 4 هفته به اوج رسیده و برای مدتی ثابت می مانند. سپس اعصاب به تدریج رو به بهبودی می روند.

 

همچنین بخوانید:

فلج: انواع، دلایل و راه های درمان (کلیک)

 

درمان

در حال حاضر هیچ درمانی برای سندرم گیلن باره وجود ندارد. در واقع درمان های موود به مدیریت علائم آن کمک می کنند.

یک روش درمانی برای این بیماری ایمونوگلوبولین درمانی بوده که طی آن آنتی بادی از اهداکننده به صورت وریدی و از طریق IV دریافت می شود. این روش باعث کاهش واکنش خود ایمنی می شود.

روش دیگر تبادل پلاسما بوده که در آن خون برداشت شده و به دستگاهی برای جدا کردن پلاسما از خون ارسال می شود. با این کار بعضی از آنتی بادی هایی که به سلول های سالم حمله کردند از بین رفته و بدن اجازه بازسازی پلاسماهای خود را دریافت می کند.

این دو روش به یک اندازه موثر بوده اما باید طی دو هفته پس از ایجاد علائم سندرم گیلن باره دریافت شوند. البته بعید به نظر می رسد که استفاده از هر دو روش در افزایش بهبودی موثر باشند.

در صورت شدید بودن علائم نیز برای تنفس، مانتیور قلب و جلوگیری از ورود بزاق یا غذا به مجاری تنفسی به کمک نیاز خواهد بود.

همچنین کمبود حرکت در طول بهبودی باعث ایجاد عوارضی مانند لخته شدن خون می شود. به این ترتیب دریافت داروهای رقیق کننده خون تزریقی در این زمان در جلوگیری از این وضعیت موثر هستند. فیزیوتراپی نیز می تواند به رفع این مشکل کمک کند.

بعدا می توان از یک برنامه توانبخشی شامل روش های فیزیوتراپی و سایر موارد برای بهبود قدرت و بازیابی تحرک و سایر عملکردها استفاده کرد.

بر اساس بعضی تحقیقات تزریق کورتیکواستروئیدها در کاهش واکنش ایمنی مضر موثر بوده اما اکنون شواهد کافی برای پشتیبانی از این امر وجود ندارد.

همچنین به دلیل تاثیر این بیماری بر سلامت روحی و روانی، دریافت مشاوره مفید واثع می شود.

 

تشخیص

تشخیص سندرم گیلن باره به ویژه در مراحل اولیه دشوار است. علائم این بیماری در افراد مختلف متفاوت بوده و شبیه به علائم سایر بیماری های عصبی است.

برای تشخیص این بیماری موارد زیر در نظر گرفته می شوند:

• ترتیب بروز علائم
• درگیر شدن دو طرف بدن با ضعف
• سرعت بروز علائم

همچنین انجام آزمایشات زیر توصیه می شود:

• پونکسیون کمری (lumbar puncture) که نمونه ای از مایع مغزی نخاعی را برای بررسی برداشت می کند.
• آزمایش هدایت عصبی که کند بودن سیگنال های عصبی را نشان می دهد.
• الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله) یا EMG که در آن عملکرد عصب در رشته های عضلانی مورد بررسی قرار می گیرد.

 

ارتباط سندرم گیلن باره با واکسیناسیون

سازمان غذا و دارو (FDA) در جولای 2021 در خصوص احتمال افزایش ابتلا به سندرم گیلن باره طی 42 روز پس از تزریق واکسن جانسن برای کرونا (کووید 19) هشدار داد. این واکسن مجوز استفاده اضطراری توسط FDA را دریافت کرده است.

با این وجود موارد ابتلا به سندرم گیلن باره به دلیل دریافت این واکسن کرونا نادر است. تا 12 جولای حدود 12.5 میلیون دوز از این واکسن کرونا تزریق شده و حدود 100 مورد ابتلا به سندرم گیلن باره گزارش شده است.

البته بنظر می رسد یک رابطه تاریخی بین واکسیناسیون و سندرم گیلن باره داشته باشد. در سال 1976 و با تزریق واکسن آنفولانزا خوکی خطر ابتلا به سندرم گیلن باره افزایش یافت. با این وجود این افزایش فقط 1 در 100 هزار بود.

ارتباط بین سندرم گیلن باره و واکسن آنفولانزا مورد بررسی قرار گرفت اما این بررسی با نتایج متفاوتی همراه بود. بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های (CDC)، در هر یک میلیون دوز واکسن آنفولانزا حداکثر 1 تا 2 مورد ابتلا به سندرم گیلن باره یافت شد.

CDC افزود، احتمال ابتلا به سندرم گیلن باره پس از ابتلا به آنفولانزا بیش از خطر دچار شدن به آن در اثر واکسن است.

 

چشم انداز

اغلب آسیب عصبی ناشی از سندرم گیلن باره طی 2 تا 3 هفته بدتر شده و پس از 4 هفته این روند متوقف می شود.

برخی در این وضعیت دچار فلج شده اما بیشتر آنها طی 6 تا 12 ماه بهبود می یابند.

در ادامه برخی حقایق ارائه شده توسط انستیتو ملی بیماری های مغز و اعصاب و سکته مغزی در خصوص علائم و بهبودی این بیماری شرح داده می شود:

• بدترین حالت ضعف در هفته چهارم
• مدت زمان لازم برای بروز علائم چند روز، چند هفته یا چند ماه
• بهبودی برخی افراد طی چند هفته اما برخی دیگر نیاز به داشتن دو سال ریکاوری
• تجربه ضعف در حدود 30% از افراد پس از گذشت 3 سال
• بهبودی کامل در حدود 70% از افراد
• تجربه ضعف بلندمدت در حدود 15% از افراد و نیاز به استفاده از وسیله کمکی چون واکر
• تجربه عود ضعف یا گزگز در حدود 3% از افراد پس از گذشت چند سال
• کشنده بودن 5% از موارد سندرم گیلن باره
• زمان بر بودن بهبودی این وضعیت و نیاز به پشتیبانی طی این فرآیند

به طور کلی 1 مورد از هر 20 مورد ابتلا به این بیماری کشنده بوده و این امر ناشی از مشکلات قلبی عروقی، سخت شدن تنفس یا عفونت هستند.

با این وجود بیشتر افراد مبتلا به این بیماری بهبود می یابند.

 

جمع بندی

سندرم گیلن باره یک بیماری خود ایمنی و عصبی نادر بوده که پس از عفونت های خاصی ایجاد می شود. در موارد نادر سندرم گیلن باره ممکن است پس از دریافت واکسن هایی برای کرونا و آنفولانزا بروز پیدا کند.

علائم آن شامل گزگز و ضعف عضلات و در موارد شدید فلج شدن هستند.

بیشتر افراد مبتلا به سندرم گیلن باره پس از گذست مدت زمان موردنیاز بهبود می یابند. در حال حاضر هیچ درمانی برای سندرم گیلن باره وجود نداشته اما درمان های مختلف باعث کاهش تاثیر آن می شوند.

در صورت مشکوک بودن به ابتلا به این بیماری باید فورا تحت مراقبت های پزشکی قرار گرفت زیرا این وضعیت با عوارض گذشته ای همراه است.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.