بیماری شیدایی (مانیا) : علائم - علت و درمان - داروهای مانیا | تفاوت مانیا و هیپومانیا

شیدایی / مانیا حالتی با انرژی و تغییر رفتار بسیار شدید در الگوهای فکری رفتاری فرد است، علت – علائم – درمان و داروهای آن را بخوانید.

شیدایی یا مانیا (Mania)، یکی از علائم و ویژگی های تشخیصی برخی بیماری های سلامت روان همچون اختلال دوقطبی است.

متخصصان سلامت روان، عموما مانیا را با اختلال دوقطبی مرتبط می دانند.

مانیا شامل تغییر رفتار شدید فرد در یک بازه زمانی مشخص است که بر زندگی روزمره او تاثیرات زیادی خواهد داشت. این شرایط سبب ایجاد حالتی با انرژی بسیار زیاد و تغییرات رفتاری بسیار شدید در رفتار و الگوهای فکری معمول فرد است می شود.

علائم شیدایی شامل بروز رفتارهای تکانشی و بی پروا، افکار مسابقه ای یا احساس سرخوشی و … است.

افراد از مانیا با عنوان دوره شیدایی یا فاز شیدایی (فاز مانیا) یاد می کنند.

درمان بیماری شیدایی بر پایه تجویز برخی داروهای ضد شیدایی و سایر درمان ها همچون گفتگو درمانی جهت مدیریت زندگی با شیدایی خواهد بود.

در این مقاله به بررسی علت، علائم، تشخیص، درمان و داروهای درمانی بیماری شیدایی (مانیا) می پردازیم.

همچنین بخوانید:

اختلال دوقطبی: انواع، علائم و درمان (کلیک)

مانیا چیست؟

مانیا بروز تغییرات رفتاری شدید در فرد است که بیش از یک هفته یا بیشتر بطول انجامد. این رفتارهای تکانشی بر زندگی روزمره فرد تاثیر خواهد داشت.

در این شرایط فرد، تغییرات خلقی، تغییر در الگوهای فکری و سطوح انرژی را تجربه می کنند.

بررسی ها نشان می دهند که برخی افراد از تجربه مانیا لذت برده اما برخی دیگر آن را ناراحت کننده توصیف می کنند.

بروز مانیا یا بصورت خود به خودی رخ داده یا به عنوان بخشی از یکی از بیماری های روانی زیر بروز خواهد کرد:

اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی ثانویه ناشی از بیماری دیگر
اختلال اسکیزوافکتیو
شیدایی ناشی از مصرف مواد مخدر

علائم شیدایی در بعضی از موارد از جمله روان پریشی یا توهم، شدید بوده و به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد.

علت شیدایی

در حال حاضر هیچ علت شناخته شده ای برای بروز شیدایی یا اختلال دوقطبی وجود ندارد.

علت های بروز شیدایی شامل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، روانی و اجتماعی هستند.

یک مطالعه ارتباط قطعی بین ژنتیک و ابتلا به مانیا را نشان داد.

این مطالعه نشان داد که ابتلای یکی از دوقلوها به شیدایی باعث شانس 40% دوقلو دیگر برای ابتلا به شیدایی خواهد شد. در واقع ژن های خاصی در ابتلا این افراد به اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی نقش دارند.

همچنین برخی شواهد نشان می دهند که عوامل اجتماعی و رویدادهای استرس زا یا آسیب زا زندگی در ایجاد دوره های شیدایی و فراوانی آنها نقش خواهند داشت.

عوامل علت های محیطی تاثیرگذار بر بروز شیدایی عبارتند از:

تغییر فصل – فصل بهار وقوع شیدایی در بعضی از افراد را بیشتر می کند.
تغییرات عمده زندگی از جمله مهاجرت یا طلاق
زایمان که باعث بروز روان پریشی پس از زایمان می شود.
غم یا اندوه
ضربه (تروما) یا سوءاستفاده
سطوح بالای استرس
کم خوابی یا تغییر در الگوی خواب
مصرف مواد مخدر تفریحی یا الکل
عوارض جانبی بعضی از داروها از جمله بعضی داروهای ضد افسردگی
عوارض جانبی یک بیماری جسمی یا عصبی از جمله لوپوس، زوال عقل، سکته مغزی یا آسیب مغزی

علائم شیدایی

علائم مانیا یا دوره شیدایی شامل انرژی زیاد یا صحبت سریع هستند. البته در صورت عادی و همیشگی بودن این شرایط برای افراد، این علائم مربوط به مانیا نخواهند بود.

علائم شیدایی عبارتند از:

انرژی فوق العاده بالا
احساس سرخوشی از جمله شادی و هیجان شدید و احساس های (High) شدن
پرحرفی زیاد
سریع صحبت کردن
حواس پرتی یا تحریک پذیری
افزایش رفتارهای بی پروا از جمله افزایش مصرف مواد مخدر، رابطه جنسی محافظت نشده یا هزینه کردن زیاد
احساس شکست ناپذیری
افکار مسابقه ای
افزایش اقدامات هدفمند
رفتارهای غیرمعمول در مقایسه با افراد عادی
تکانشگری
بزرگنمایی
کاهش نیاز با خواب
اضطراب شدید
روان پریشی (جدا شدن از واقعیت)
توهم از جمله پارانویا
هذیان

علائم شدید و حاد مانیا جدی است. در این شرایط نیاز به بستری شدن فرد و درمان او در بیمارستان خواهد بود.

پس از طی یک دوره یا فاز مانیا، فرد موارد زیر را تجربه خواهد کرد:

خستگی
نیاز به استراحت و خواب فراوان
شرمساری یا ناراحتی از رفتار خود
عدم یادآوری بخشی از رفتارها طی دوره شیدایی
تعهد به مسئولیت ها یا وظایفی که حس می کنند قادر به مدیریت آنها نیستند.

در صورتی که افراد به دلیل بیماری روانی از جمله اختلال دوقطبی دچار شیدایی شوند، پس از آن دچار یک دوره افسردگی خواهند شد.

همچنین بخوانید:

افکار پارانوئید: علت و درمان (کلیک)

تفاوت بین هیپومانیا (نیمه شیدایی) و شیدایی

هیپومانیا نوعی شیدایی با شدت کمتر است.

علائم هیپومانیا (نیمه شیدایی) مشابه مانیا بوده اما شدت آنها کمتر است. افراد مبتلا به هیپومانیا نیازی به بستری شدن نخواهند داشت.

هیپومانیا بر توانایی فرد بر عملکرد اجتماعی یا شغل تاثیرگذار نخواهد بود. اغلب هیپومانیا حدود 4 روز طول کشیده اما شیدایی حداقل یک هفته طول می کشد.

علائم هیپومانیا عبارتند از:

سرخوشی یا افزایش احساس شادی
حرف زدن سریع یا پرحرفی
افزایش فعالیت
افزایش انرژی جنسی
مشکل در تمرکز یا به سادگی منحرف شدن
افکار مسابقه ای
تحریک پذیری
افزایش ریسک پذیری
افزایش حس دوستی
عدم خوابیدن زیاد
خرج پول بیش از حد
از بین بردن موانع اجتماعی

اغلب هیپومانیا افراد مبتلا به دوقطبی 2 یا سیکلوتیمی را تحت تاثیر قرار می دهد.

همچنین بخوانید:

سیکلوتایمی یا اختلال خلق ادواری (کلیک)

تشخیص

پزشک برای تشخیص مانیا به انجام تعدادی از آزمایشات برای بررسی علل زمینه ای آن پرداخته و سایر شرایط را رد می کند.

آزمایشات تشخیصی مانیا عبارتند از:

شمارش کامل خون (CBC)
پنل متابولیک جامع (CMP)
پنل تیروئید
غربالگری ادرار
آزمایشات تصویربرداری مغز از جمله CT یا MRI به ویژه برای افراد زیر 13 سال یا بالای 60 سال

درمان

فرد مبتلا به مانیا نیاز به مشورت با پزشک جهت تجویز برنامه درمانی خود دارد.

داروهای ضد شیدایی

افراد می توانند برای درمان شیدایی از داروهای ضد روان پریشی استفاده کنند.

این موارد عبارتند از:

هالوپریدول (Haloperidol)
ریسپریدون (Risperidone)
الانزاپین (Olanzapine)
کوئتیاپین (Quetiapine)

در صورت بروز اختلال خلقی نیز می توان از داروهای تثبیت کننده خلق و خو زیر استفاده کرد:

کاربامازپین (Carbamazepine)
لیتیوم (Lithium)
والپروات (Valproate)

افراد باردار یا دارای تمای به بارداری باید در مورد ایمنی مصرف داروهای فوق برای مانیا با پزشک خود مشورت کنند.

مصرف والپروات در دوران بارداری احتمال بروز نقص مادرزادی یا اختلالات یادگیری در نوزاد را افزایش می دهد.

سایر گزینه های درمانی موجود برای افراد مبتلا به مانیا عبارتند از:

تراپی: افراد مبتلا به مانیا به دلیل بیماری های روانی از جمله اختلال دوقطبی از گفتگو درمانی یا مشاوره بهره مند خواهند شد.
درمان با ضربه الکتریکی تشنج ‌آور (ECT): این روش در موارد نادر برای افراد دارای علائم کشنده مانیا، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و افرادی که نسبت به سایر درمان ها واکنش نمی دهند، به عنوان یک گزینه مطرح خواهد بود. درمان با ضربه الکتریکی تشنج‌ آور (ECT) با عبور جریان الکتریکی کنترل شده از مغز یک تشنج کوتاه مدت ایجاد کرده تا بر بعضی از مواد شیمیایی و نورون های مغز تاثیر بگذارد.
کمک اورژانسی: افراد دارای علائم شدید مانیا یا دوره شیدایی طولانی به درمان فوری در بیمارستان نیاز خواهند داشت. افراد در این وضعیت باید به بخش اورژانس نزدیک ترین بیمارستان مراجعه کرده یا با اورژانس تماس بگیرند.
حمایت جامعه: در صورت تاثیرگذاری مانیا بر توانایی فرد در امور روزمره، دریافت حمایت اجتماعی (از جمله کمک یک مددکار) موثر خواهد بود.

همچنین بخوانید:

گفتگو درمانی (روان درمانی) چیست؟ (کلیک)

زندگی با مانیا

بعضی از افراد معتقدند که روش های زیر به افراد مبتلا به مانیا یا شرایطی از جمله اختلال دوقطبی کمک می کنند:

شناسایی عوامل محرک و پرهیز یا محدود کردن آنها
یادگیری نحوه تشخیص علائم هشداردهنده یک دوره مانیا
تهیه برنامه ای برای کمک به مدیریت بهتر یک دوره شیدایی از جمله پرهیز از عوامل خاصی که علائم را بدتر می کنند، زود خوابیدن و به تعویق انداختن تصمیم های مهم
رعایت یک روتین و تنظیم زنگ هشدار برای کمک به یادآوری مصرف مداوم داروها
پیگیری حالات روحی به منظور نظارت بر آنها
برنامه ریزی برای شرایط اضطراری و در دسترس قرار دادن شماره تماس های مهم
حفظ سلامت جسمی با رعایت رژیم غذایی مغذی، ورزش منظم و خواب زیاد
اختصاص زمان برای استراحت و انجام فعالیت هایی برای کاهش استرس
برنامه ریزی و مدیریت امور مالی برای کمک به کاهش هرگونه نگرانی مالی
صحبت با خانواده و دوستان در مورد احساس شیدایی و نحوه کمک آنها به برنامه های خودمراقبتی و یادآوری ها
یافتن گروه های حمایتی محلی یا آنلاین برای ارتباط با افراد دارای تجربیات مشابه

خلاصه

مانیا یک تغییر شدید در حالت و رفتار معمول افراد است. افراد در این وضعیت اوج سرخوشی، افزایش انرژی یا رفتارهای تکانشی را تجربه می کنند.

شیدایی یک هفته یا بیشتر طول طول کشیده و بر توانایی افراد در عملکرد معمول تاثیرگذار خواهد بود.

مانیا خود به خود ایجاد شده اما اغلب با اختلال دوقطبی مرتبط است.

در برخی موارد علائم شیدایی شدید و حاد است و نیاز به بستری شدن فرد در بیمارستان می باشد.

درمان شیدایی شامل مصرف داروهای ضد روان پریشی یا داروهای تثبیت کننده خلق و خو است.

مراقبت از سلامت جسمی، آگاهی از علائم هشداردهنده و روش های خودمراقبتی و مقابله با وضعیت به افراد مبتلا به شیدایی کمک خواهند کرد.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.