متوترکسات در درمان آرتریت روماتوئید

متوترکسات یک داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی برای درمان آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) است؛ دوز مصرف و عوارض آن را بخوانید.

 

آرتریت روماتوئید (RA) یا روماتیسم مفصلی یک بیماری مزمن ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به مفاصل سالم است. پزشکان برای درمان التهاب و درد ناشی از آرتریت روماتوئید داروی متوترکسات (Methotrexate)، به عنوان داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن، را تجویز می کنند.

متوترکسات در دهه 1940 دارویی برای درمان سرطان بود. دانشمندان در دهه 1980 متوجه شدند که این دارو برای تسکین درد و تورم ناشی از آرتریت روماتوئید و سایر علائم آن قابل استفاده است. 3 سال بعد سازمان غذا و دارو (FDA) استفاده از متوترکسات برای روماتیسم مفصلی را تائید کرد. اکنون این دارو خط اول درمان روماتیسم مفصلی محسوب می شود.

متوترکسات یک داروی ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARD) است. این یعنی دارو باعث تغییر مسیر آرتریت روماتوئید شده و تاثیر آن بر مفاصل را کندتر می کند.

این مقاله استفاده از متوترکسات برای آرتریت روماتوئید، عوارض، دوزهای معمول و ملاحظات ایمنی مصرف آن را مورد بررسی قرار می دهد.

 

همچنین بخوانید:

نحوه تشخیص آرتریت روماتوئید (کلیک)

 

کمترین دوز متوترکسات برای درمان آرتریت روماتوئید

مصرف متوترکسات با دوز هفتگی 7.5 میلی گرمی شروع می شود. دوزهای پایین تر اثربخشی نداشته اما می توان در خصوص این موضوع با پزشک مشورت کرد.

 

همچنین بخوانید:

علائم اولیه آرتریت روماتوئید (کلیک)

 

میانگین دوز خوراکی داروی متوترکسات

میانگین دوز مصرفی متوترکسات خوراکی برای روماتیسم مفصلی از 7.5 تا 10 میلی گرم هفتگی شروع می شود. این میزان معادل 3 یا 4 قرص برای مصرف یک مرتبه در هفته است.

در صورت لزوم و قابل تحمل بودن آن برای فرد می توان دوز مصرفی را به 25 میلی گرم هفتگی یا بیشتر افزایش داد. بر اساس یک بررسی در سال 2017، مصرف 7.5 تا 25 میلی گرم متوترکسات در هفته به تنهایی باعث کاهش پیشرفت روماتیسم مفصلی می شود.

آرتریت روماتوئید به ترکیب متوترکسات و DMARD های دیگر واکنش خوبی نشان می دهد. هنوز در خصوص مقایسه اثربخشی استفاده از تک دارو یا ترکیب دارویی اطلاعات کافی وجود ندارد.

توجه داشته باشید که مصرف متوترکسات خوراکی بصورت دوزهای هفتگی (نه روزانه) است. این امر می تواند باعث ایجاد سردرگمی در برخی افراد.

برخی افراد تصور می کنند که روند اشتباه بوده و دوزهای هفتگی خود را به صورت روزانه مصرف می کنند. این امر بسیار خطرناک بوده و می تواند منجر به اور دوز شود.

بنابراین در هنگام مصرف متوترکسات از دستورالعمل پزشک یا داروساز پیروی کنید. همچنین در صورت مطمئن نبودن در خصوص دوز مصرفی باید با پزشک مشورت کرد.

 

همچنین بخوانید:

متوترکسات چیست؟ (کلیک)

 

میانگین دوز تزریقی داروی متوترکسات

میانگین دوز مصرفی متوترکسات تزریقی مشابه متوترکسات خوراکی است. در واقع دوز مصرفی این دارو باید همیشه به صورت هفتگی باشد.

برای افرادی که به فرم خوراکی متوترکسات واکنش خوبی نشان نمی دهند استفاده از فرم تزریقی آن توصیه می شود. این امر برای دوز زدن سیستم گوارش انجام می شود. این روش باعث می شود که در عین افزایش اثربخشی، خطر بروز عوارض جانبی آن کاهش یابد.

 

حداکثر دوز متوترکسات برای آرتریت روماتوئید

بر اساس بسیاری از مطالعات بالاترین دوز متوترکسات 25 تا 30 میلی گرم است. با این وجود افراد بدون تجربه عوارض جانبی آن می توانند دوزهای بالاتر را نیز مصرف کنند.

پزشکان اغلب درمان را با دوز پایین تر شروع کرده تا عوارض جانبی آن را بررسی کنند. گاهی اوقات بهبود علائم آرتریت روماتوئید به 3 تا 6 هفته زمان نیاز داشته و دارو بلافاصله اثر نمی کند.

 

دوزهای فراموش شده

در صورتی که مصرف دوز متوترکسات را فراموش می کنید به محض یادآوری دوز فراموش شده را مصرف کنید. البته در صورت فراموشی مصرف دوز دارو برای بیش از 2 روز باید با پزشک مشورت کرد.

همچنین از مصرف دو دوز همزمان برای جبران دوز فراموش شده اجتناب کنید.

 

عوارض جانبی متوترکسات

طبق اعلام بنیاد آرتریت، متوترکسات از جمله ایمن ترین داروهای آرتریت است. با این وجود در برخی موارد عوارض زیر ایجاد می شوند:

• حالت تهوع
• سردرد
• زخم های دهانی
• خواب آلودگی
• خستگی
• ریزش مو
• استفراغ
• سرگیجه

بسیاری از عوارض جانبی متوترکسات ناشی از اثرات دارو بر سطح فولات بدن هستند. با مصرف روزانه فولات یا مکمل فولیک اسید می توان این عوارض جانبی را کاهش داد. همچنین پزشک می تواند دستورالعمل هایی برای بهترین دوز مصرفی ارائه دهد.

به علاوه، متخصص می تواند سایر اقدامات موردنیاز برای کاهش عوارض جانبی از جمله تقسیم دوز، تغییر متوترکسات خوراکی به تزریقی، مصرف داروهای ضد سرفه و استفاده از مسکن برای زخم های دهانی را توصیه کند.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل مواد آلی و ویتامین از داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.

 

خطرات

مصرف دوزهای بالا یا طولانی مدت متوترکسات خطرناک و مضر است. در برخی موارد نیز می تواند باعث ایجاد واکنش های منفی جدی شود.

برای نمونه، مصرف متوترکسات برای طولانی مدت باعث افزایش خطر آسیب کبدی در افراد زیر می شود:

• افراد مبتلا به دیابت
• افرادی که مقادیر زیادی الکل می نوشند.
• افراد مسن
• افراد مبتلا به چاقی
• افرادی که از قبل بیماری کبدی دارند.

در واقع افراد دارای خطر بالای آسیب کبدی نمی توانند این دارو را مصرف کنند.

سایر خطرات احتمالی درمان با متوترکسات عبارتند از:

• آسیب به پوشش داخلی دستگاه گوارش
• بروز عفونت های شدید به دلیل سرکوب سیستم ایمنی بدن
• واکنش های شدید پوستی
• آسیب ریوی

همچنین مصرف متوترکسات برای خانم های باردار یا شیرده ایمن نیست.

به علاوه، متوترکسات با برخی داروهای متداول تداخل ایجاد می کند. بنابراین باید این دارو را طبق دستورالعمل پزشک مصرف کرده و پیش از مصرف هرگونه دارو یا مکمل با پزشک یا داروساز مشورت کرد.

 

ایمنی

نحوه نگهداری و استفاده ایمن از متوترکسات مساله ای بسیار مهم است.

 

استفاده

برای مصرف متوترکسات باید از دستورالعمل های همراه با دارو پیروی کرده مگر اینکه پزشک یا داروساز روش دیگری را توصیه کند.

اغلب سازنده ها متوترکسات را در سرنگ های از پیش پر شده عرضه می کنند. برای استفاده از آنها باید مراحل زیر را طی کرد:

1. آماده سازی تجهیزات: تجهیزات شامل سواب الکل، پنبه، سرنگ متوترکسات و یک ظرف مقاوم در برابر سوراخ شدن برای دور انداختن سوزن هستند.
2. بررسی دارو: در ابتدا تاریخ مصرف دارو را بررسی کنید. مایع تزریق متوترکسات زرد رنگ بوده و باید فاقد توده یا ذرات باشد. البته وجود حباب هوا در آن طبیعی است.
3. شستن دست ها: برای شستشوی کامل دست ها از صابون و آب گرم استفاده کنید.
4. انتخاب محل تزریق: متوترکسات باید در ناحیه شکم یا ران تزریق شود. تزریق آن نباید در بازو یا در فاصله 5 سانتی متری ناف انجام شود. همچنین باید از تزریق متوترکسات در نواحی حساس، کبود یا دارای زخم پرهیز کرد.
5. تمیز کردن محل تزریق: برای این کار از سواب الکل استفاده کرده و اجازه دهید تا پوست خشک شود. از لمس کردن ناخیه موردنظر پیش از تزریق خودداری کنید. همچنین برای خشک شدن از باد زدن آن پرهیز کنید.
6. آماده سازی سرنگ و سوزن: ابتدا بدنه سرنگ را گرفته و روکش سوزن را بردارید. نباید به سوزن دست زد و یا آن را به چیز دیگری مالید. برای تزریق باید آن را بر روی ناحیه تمیز پوست قرار داده و با یک حرکت سریع و زاویه 45 درجه آن را وارد پوست کرد. سپس باید پیستون را به آرامی به سمت پایین فشار داده تا سرنگ خالی شود.
7. پس از تزریق: سوزن را به آرامی خارج کرده و محل مورد نظر را با پنبه به مدت 10 دقیقه بپوشانید. سوزن و سرپوش سرنگ را در ظرف مقاومی قرار دهید. در پایان تاریخ و محل تزریق را ثبت کنید.

لازم به ذکر است که سرنگ های استفاده شده باید در ظروف مورد تایید FDA دور انداخته شوند.

 

نگهداری

قرص متوترکسات باید در دمای اتاق و به دور از گرما و رطوبت اضافی نگهداری شود. ویال های تزریقی این دارو باید بین دمای 20 تا 25 درجه سانتیگراد و دور از نور نگهداری شوند.

 

زمان مراجعه به پزشک

در صورت تمایل به استفاده از متوترکسات برای درمان روماتیسم مفصلی ابتدا با پزشک مشورت کنید.

همچنین موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• نحوه مدیریت عوارض جانبی
• ایمن بودن مصرف دارو
• زمان دریافت دارو
• داروهای پرهیزی در طول درمان
• دوز مناسب

در صورتی که با مصرف متوترکسات متوجه بهبود علائم آرتریت روماتوئید نشدید با پزشک مشورت کنید. پزشک در این وضعیت دوز مصرفی را افزایش داده یا برای بهبود اثربخشی، متوترکسات را با داروی دیگری ترکیب می کند.

درصورتی که با مصرف متوترکسات متوجه ایجاد علائم زیر شدید فورا به دنبال دریافت کمک های پزشکی باشید:

• رنگ پریدگی پوست
• علائم عفونت از جمله تب، لرز یا گلودرد
• بثورات پوستی یا تاول های شدید
• گیجی یا تشنج
• کبودی یا خونریزی غیرمعمول
• خستگی شدید
• تنگی نفس

در صورت مصرف بیش از حد متوترکسات (برای نمونه، به دلیل مصرف دو دوز نزدیک به هم) یا تجربه تداخل متوترکسات با داروی دیگر، با اورژانس تماس بگیرید.

در این وضعیت در خصوص داروی مصرفی و میزان آن به مسئولین اورژانس اطلاع دهید.

 

جمع بندی

متوترکسات یک داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی بوده که برای درمان درد و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) کاربرد دارد. متوترکسات نوعی داروی DMARD بوده که باعث کند شدن آسیب مفاصل ناشی از آرتریت روماتوئید می شود.

متوترکسات بر خلاف بسیاری از داروها باید به صورت هفتگی (نه روزانه) مصرف شود. این امر برای قرص و نمونه تزریقی آن صادق است.

صرف نظر از فرم دارو، دوز اولیه آن 7.5 میلی گرم در هفته بوده که به تدریج به 25 تا 30 میلی گرم در هفته افزایش می یابد.

به طور کلی متوترکسات در صورت مصرف مناسب ایمن بوده اما مانند سایر داروها می تواند باعث ایجاد عوارض شود. آگاهی از این عوارض و خطرات و سایر مشکلات مرتبط از جمله تداخل دارویی و مصرف بیش از حد (اوردوز) آن اهمیت بالایی دارد.

در صورت داشتن سوال یا نگرانی در خصوص مصرف متوترکسات برای آرتریت روماتوئید با داروساز، پزشک یا متخصصان مراقبت های بهداشتی مشورت کنید.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.