علت التهاب مثانه و درمان آن : علائم - انواع و راه های تشخیص سیستیت مثانه

سیستیت یا التهاب دیواره مثانه نوع شایعی از بیماری های عفونت ادراری (UTIs) است، علت – انواع – علائم و راه های تشخیص و درمان این بیماری را بخوانید.

سیتیت (Cystitis) یا التهاب مثانه نوعی عفونت ادراری شایع است که عموما به علت عفونت باکتریایی بویژه اشرشیاکلی بروز می کند.

این بیماری در اغلب موارد به خودی خود درمان می شود. با این حال برخی افراد به طور مکرر التهاب مثانه و یا علائم عفونت کلیه را تجربه می کنند. در این صورت لازم است که فرد برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نماید.

بصورت کلی التهاب مثانه یا سیستیت بیماری جدی و خطرناکی نیست، اما بعضا دردناک و ناراحت کننده بوده و در صورت عدم درمان، سبب بروز برخی عوارض جدی خواهد شد.

در این مقاله به بررسی انواع، علت و علائم التهاب مثانه پرداخته و راه های تشخیص و درمان این بیماری توسط پزشک ارائه می شود.

همچنین با مطالعه این مقاله با راهکارهای درمان خانگی و روش های پیشگیری از التهاب مثانه آشنا خواهید شد.

همچنین بخوانید:

انواع عفونت های ادراری و علائم آن (کلیک)

سیستیت چیست؟

بر اساس نتایج مطالعه ای در سال 2021، عفونت های مثانه (بخشی از دستگاه ادراری تحتانی) بیماری سیستیت یا التهاب مثانه نام دارند.

زمانی که باکتری های بی ضرری که روی پوست یا روده زندگی می کنند، وارد مجرای ادرار و مثانه شوند، بیماری سیستیت رخ می دهد. این باکتری ها با چسبیدن به پوشش مثانه موجب تحریک، التهاب و در نتیجه عفونت مثانه می شوند.

بیماری سیستیت بدون در نظر گرفتن سن و جنسیت، در همه ی افراد ایجاد می شود. به دلیل اینکه مجرای ادراری زنان کوتاه تر و نزدیکتر به مقعد است، باکتری ها راحت تر وارد مثانه می شوند. بنابراین بروز این بیماری در خانم ها بیشتر رایج است.

بیماری التهاب مثانه در انواع حاد و مزمن (بینابینی) وجود دارد. نوع حاد این بیماری به طور ناگهانی رخ داده و نوع مزمن آن طولانی مدت است. علت دقیق التهاب مثانه مزمن یا بینابینی هنوز مشخص نشده و پژوهشگران در حال کاوش هستند.

علت التهاب مثانه

سیستیت یا التهاب مثانه حاد عموماً در نتیجه ی وجود باکتری “اشریشیا کلی” اتفاق می افتد.

سایر علت های باکتریایی بروز التهاب مثانه، مواردی از قبیل زیر هستند:

استرپتوکوک های گروه B
پروتئوس
استافیلوکوکوس ساپروفیتیکوس
کلبسیلا پنومونیه
لاکتوباسیلوس
انتروکوک ها
ساپروفیتیکوس

بیماری التهاب مثانه در مردان می تواند به علت مشکلاتی ایجاد شود که باعث محدود کردن جریان ادرار معمولی در آنها خواهد شد. برای مثال، بزرگ شدن پروستات مردان مانع از ادرار کردن طبیعی شده و عفونت های مثانه را در پی خواهد داشت.

عوامل خطر التهاب مثانه

زنانی که در دوران یائسگی هستند، بیشتر به سیستیت یا التهاب مثانه مبتلا می شوند. علت این امر آن است که در دوران یائسگی سطح استروژن کاهش یافته و پوشش مجاری ادرار نازک تر می شود. هرچه پوشش مجاری ادراری نازک تر شود، احتمال عفونت و آسیب نیز بیشتر خواهد بود.

علاوه بر این مردانی که رابطه مقعدی محافظت نشده دارند، بیشتر در معرض سیستیت هستند.

بر اساس اعلام خدمات بهداشت ملی بریتانیا (NHS)، عوامل خطر اصلی بیماری سیستیت شامل موارد زیر است:

بیماری دیابت، به علت سطوح بالای قند در ادرار، محیط مناسبی برای رشد باکتری ها فراهم می کند
مشکل در تخلیه کامل مثانه
فعالیت جنسی و اصطکاک ناشی از آن
استفاده از دیافراگم برای جلوگیری از بارداری
قرار دادن، تغییر یا استفاده طولانی مدت از کاتتر ادراری
رادیو تراپی

انواع التهاب مثانه (سیستیت)

سیستیت یا التهاب مثانه در انواع مختلفی رخ می دهد که نوع هر یک از آنها بر اساس علت هایشان تعیین می شود.

انواع التهاب مثانه شامل موارد زیر است:

سیستیت جسم خارجی: برخی درمان ها با استفاده از کاتتر، استنت یا سایر ابزارهای آندوسکوپی انجام می شوند. در این مواقع امکان دارد که با قرار دادن یا برداشتن کاتتر یا استنت، باکتری ها وارد مجاری ادرار شوند. علاوه بر این آسیب ناشی از قرار دادن یا برداشتن این لوازم نیز می تواند موجب بروز التهاب مثانه گردد.
باکتریایی: این نوع التهاب زمانی رخ می دهد که باکتری از طریق مجرای ادرار وارد مثانه شده و دیواره مثانه را تحریک کند.
سیستیت ناشی از دارو: برخی داروها همچون داروهای شیمی درمانی هنگام خروج از بدن، مثانه را تحریک کرده و باعث ایجاد سیستیت می شوند.
شیمیایی: برخی صابون ها، اسپرم کش ها، ژل ها و رنگ ها و همچنین برخی اشکال درمان همچون شیمی درمانی، موجب بروز نوعی التهاب می شوند که به آن سیستیت شیمیایی می گویند.
سیستیت پرتویی: پرتو درمانی در حالیکه با کوچک کردن تومورها موجب از بین رفتن سلول های سرطانی می شود، اما به سلول های سالم نیز آسیب می رساند. اصولاً پرتودرمانی ناحیه لگن را تحت تأثیر قرار داده و برخی اوقات موجب بروز نوعی التهاب می شود که به آن سیستیت پرتویی می گویند.

در مواردی هم امکان ابتلا به باکتریوری بدون علامت وجود دارد. این اتفاق زمانی می افتد که با وجود باکتری در ادرار، فرد هیچ گونه علامتی از عفونت های ادراری در خود مشاهده نکند. در اغلب موارد این بیماری نیاز به درمان ندارد، اما افراد باردار بهتر است که با مشاهده علائم این بیماری به پزشک مراجعه کنند.

همچنین بخوانید:

علائم عفونت مثانه کدامند؟ (کلیک)

علائم التهاب مثانه

بیماری التهاب مثانه بسته به نوع و شدت خود علائم متفاوتی دارد که در زیر به انواع مختلف این بیماری و علائم هر یک اشاره می کنیم.

سیستیت حاد

سیستیت حاد با علائمی از جمله موراد زیر در افراد بروز می کند:

درد عمومی، ضعف و خستگی
درد در قسمت پایین معده
ادرار کردن بیشتر
نیاز فوری به دفع ادرار
درد، سوزش یا سوزش هنگام ادرار کردن
ادرار با بوی قوی
ادرار تیره و کدر

توجه داشته باشید که علائم فوق در زنان و مردان به شکل یکسان بروز می کند. اما علائم التهاب مثانه در کودکان کمی متفاوت از بزرگسالان و شامل موارد زیر است:

همچنین بخوانید:

علل و درمان سوزش و درد هنگام دفع ادرار (دیسوریا) (کلیک)

سیستیت حاد همراه با هماچوری (خون در ادرار)

برخی اوقات افراد دچار سیسیت حاد، همراه با خون در ادرار می شوند.

در این حالت فرد همان علائم التهاب مثانه حاد را با وجود خون در ادرار مشاهده می کند. البته ممکن است خون ادرار توسط خود فرد مشاهده نشده و فقط از طریق میکروسکوپ دیده شود.

همچنین بخوانید:

بیماری سيستيت آمفيزماتو (کلیک)

سیستیت هموراژیک

سیستیت هموراژیک زمانی است که رگ های خونی در پوشش مثانه نیز آسیب ببینند.

در این صورت علائمی از جمله خون در ادرار، همراه با مورد زیر ظاهر می شود:

احساس نیاز شدید به دفع ادرار
از دست دادن کنترل مثانه
بیشتر شدن دفعات دفع ادرار
درد هنگام ادرار کردن
سوزش هنگام دفع ادرار

توجه داشته باشید که سیستیت هموراژیک در نتیجه ی عوراض پرتودرمانی نیز رخ می دهد. در صورتی که بیماری درمان نشود، التهاب طی مراحل زیر پیشرفت خواهد کرد:

درجه I: خونریزی توسط میکروسکوپ قابل مشاهده است.
II: خونریزی توسط خود شخص قابل مشاهده است.
III: خونریزی حاوی لخته های کوچک است.
IV: خونریزی همراه با لخته های بزرگ که امکان دارد جریان ادرار را مسدود کند.

سیستیت بینابینی

سیستیت بینابینی با درد حاد یا مزمن همراه است. درد حاد دردی ناگهانی برای مدت کوتاه است، اما درد مزمن طولانی تر بوده و امکان عود مکرر آن وجود دارد.

در حالت کلی سیستیت یا التهاب مثانه بینابینی با علائمی همچون موارد زیر همراه است:

نیاز فوری به دفع ادرار
نیاز مکرر به ادرار کردن
درد در ناحیه تحتانی شکم، مجرای ادرار یا ناحیه واژن

بر اساس اعلام بنیاد مراقبت اورولوژی، مردان مبتلا به سیستیت بینابینی، علاوه بر موارد فوق دچار درد در ناحیه بیضه، کیسه بیضه و پرینه (فاصله بین مقعد و آلت تناسلی) شده و همچنین درد در هنگام انزال را نیز احساس می کنند.

تشخیص التهاب مثانه

جهت تشخیص التهاب مثانه، پزشک علاوه بر معاینه ی فیزیکی و پرسیدن سوالاتی از علائم فرد، به آزمایش ادرار نیز نیاز خواهد داشت. برای نتیجه ی این آزمایش، نمونه ی گرفته شده به آزمایشگاه فرستاده می شود یا پزشک توسط یک عددسنج نتیجه را بررسی خواهد کرد. نتیجه ی این آزمایش به محض ارسال به آزمایشگاه آماده شده و به مطب باز می گردد.

البته برای تعیین نوع باکتری موجود در ادرار، احتمال دارد کشت ادرار یا نمونه ادرار سوزانده شده مورد نیاز باشد. پس از تشخیص نوع باکتری عفونت زا، پزشک برای درمان بیمار مبتلا به التهاب مثانه، عموما آنتی بیوتیک خوراکی تجویز خواهد کرد.

به دلیل شباهت علائم بیماری در انواع مختلف آن، در مواردی ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق بیماری التهاب مثانه یا موارد دیگر، آزمایش عفونت مقاربتی (STIs) را به بیمار توصیه کند.

افرادی که به طور مرتب دچار التهاب مثانه می شوند، نیاز به انجام آزمایشات بیشتری دارند. آزمایشات مورد نیاز این افراد شامل اسکن اولتراسوند، اشعه ایکس یا سیستوسکوپی مثانه با استفاده از دوربین فیبر نوری است.

درمان التهاب مثانه

بیماری سیستیت در صورت خفیف بودن، طی چند روز به خودی خود رفع خواهد شد. اما اگر التهاب مثانه بیش از 3 روز بطول بیانجامد، لازم است که فرد حتماً به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرد.

در اکثر موارد پزشک برای درمان التهاب مثانه آنتی بیوتیک تجویز می کند. نوع و مدت مصرف دارو بستگی به بیمار دارد.

برخی داروهای تجویزی توسط پزشک برای التهاب مثانه عبارتند از:

سولفامتوکسازول-تری متوپریم: فرد ممکن است این دارو را دو بار در روز به مدت 3 روز مصرف کند.
نیتروفورانتوئین: فرد ممکن است 100 میلی گرم از این دارو را دو بار در روز به مدت 5 تا 7 روز مصرف کند.
فسفومایسین: شامل یک دوز واحد 4 میلی گرم است.

در صورت عدم بهبودی وضع بیماری با مصرف آنتی بیوتیک، باید مجدداً به پزشک مراجعه کند.

همچنین بخوانید:

نیتروفورانتوئین : مقدار مصرف و عوارض (کلیک)

درمان های خانگی التهاب مثانه

بعنوان درمان خانگی التهاب مثانه، برخی داروهای بدون نیاز به تجویز پزشک همانند استامینوفن و ایبوپروفن به تسکین علائم کمک خواهد کرد.

بد نیست بدانید زغال اخته بعنوان یک ماده فعال از چسبیدن باکتری ها به دیواره مثانه جلوگیری می کند. به همین سبب در بهبود و درمان التهاب مثانه موثر خواهد بود. اما آب زغال اخته یا کپسول آن مقدار ماده فعال کافی برای جلوگیری از علائم سیستیت را ندارد.

توجه به این نکته الزامیست که بیماران مبتلا به سیستیت باید آب فراوان بنوشند و از مصرف الکل نیز خودداری کنند.

جلوگیری از بروز التهاب مثانه

بیماری سیستیت بیشتر در زنان شایع است. به طوریکه حدود یک سوم از زنان قبل از 24 سالگی به عفونت ادراری مبتلا می شوند.

بیماری سیسیت در اکثر موارد قابل پیشگیری نیست، اما انجام اقداماتی از قبیل زیر به پیشگیری از این بیماری کمک خواهد کرد:

تخلیه کامل مثانه هنگام ادرار
عدم به تأخیر انداختن ادرار
استفاده از روان کننده در حین رابطه جنسی
رعایت بهداشت کافی پس از رابطه جنسی
استفاده از صابون های خنثی و بدون عطر در اطراف اندام تناسلی
پاک کردن از جلو به عقب
پوشیدن لباس زیر نخی
اجتناب از لباس زیر تنگ و شلوار تنگ

افرادی که از کاتتر استفاده می کنند به منظور پیشگیری از آسیب های احتمالی، باید نحوه تعویض درست کاتتر از پزشک یا پرستار بپرسند.

مقایسه سیستیت و UTI

UTI ها به عفونت های دستگاه ادراری گفته می شود که شامل هر چیزی از جمله مجاری ادرار، کلیه ها و همچنین مثانه می باشند.

عفونت مثانه را سیستیت می گویند. سیستیت باکتریایی نوعی UTI است. در حالیکه انواع دیگر سیستیت ها امکان دارد این گونه نباشند.

منشاء UTI های دستگاه تحتانی، مجرای ادرار و مثانه و منشاء UTI های دستگاه فوقانی کلیه ها هستند. در صورتیکه باکتری از کلیه های عفونی به جریان خون وارد شود، عفونت دستگاه ادراری فوقانی تهدید کننده خواهد بود.

علائم عفونت دستگاه ادراری تحتانی همانند علائم سیستیت (التهاب مثانه) باکتریایی هستند. اما علائم UTI دستگاه فوقانی، شامل مواردی از قبیل زیر خواهد بود:

تب
لرز
حالت تهوع
استفراغ
درد بالای کمر

زمان مراجعه به پزشک

در اغلب مواقع بیماری سیسیت پس از 3 روز خود به خود رفع می شود. افرادی که علائمشان در عرض 3 روز کاهش نیابد، باید برای انجام معاینات و مشاوره های پزشکی به پزشک مراجعه کنند.

افراد دارای علائم سیستیت و موارد زیر، حتماً باید به پزشک مراجعه کنند:

خانم های باردار
افرادی که حالت تهوع و استفراغ دارند
مردان
افرادی که قبلا هرگز سیستیت نداشته اید
افرادی که مکررا سیستیت داشته اند
همچنین علائم دیگری مانند خون در ادرار، تب یا درد در پهلو دارند

توجه داشته باشید که کودکان مبتلا به سیستیت یا مشکوک به آن، همیشه باید تحت درمان پزشک قرار گیرند.

به یاد داشته باشید که این بیماری در مردان جدی تر از زنان است. زیرا سیستیت مردانه بیشتر به علت بیماری های زمینه ای دیگری چون عفونت پروستات، انسداد یا بزرگ شدن پروستات ویا سرطان پروستات رخ می دهد.

در اغلب موارد، مشکلات سیستیت مردانه با درمان زودهنگام حل خواهند شد. اما در صورت عدم درمان عفونت مثانه مردان، مشکلات جدی مثل عفونت یا آسیب کلیه یا پروستات در پی خواهد داشت.

خلاصه

بیماری سیستیت یا التهاب مثانه یک بیماری بسیار رایج به ویژه در زنان است که عموماً پس از چند روز خود به خود رفع می شود.

التهاب مثانه در انواع حاد و مزمن رخ می دهد. سیتیت همراه با علائم خفیف تا متوسط، از طریق درمان خانگی و مصرف داروها و مسکن های بدون نسخه قابل کنترل و درمان خواهد بود.

اما اگر التهاب مثانه با علائم شدیدی ظاهر شده و طی چند روز رفع نشود، نیاز به درمان پزشکی خواهد داشت. همچنین افرادی که به طور مکرر دچار سیستیت میشوند، طبق تجویز پزشک باید جهت پیشگیری از بروز مجدد بیماری، آنتی بیوتیک مصرف کنند.

در حالت کلی تشخیص بیماری التهاب مثانه از طریق علائم ظاهری و آزمایشات توصیه شده توسط پزشک آسان است. اما در صورتیکه افراد برای اولین بار مبتلا به سیستیت می شوند، بهترین راه برای درمان زودهنگام بیماری، مراجعه به پزشک است.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.