پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP چیست؟

پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP (Platelet-rich plasma)، پلاسمای تغلیظ شده ی خون است که با پلاکت غنی شده و به نظر می رسد می تواند روند بازسازی سلولی را تسریع کند. در این روش PRP از خون شخص داوطلب تهیه شده و به ناحیه ی مورد نظر تزریق می شود.

با توجه به فراگیر شدن استفاده از PRP در درمان های متعدد، با اهداف گوناگون، در این مقاله به بررسی دقیق تر این روش، کاربردها و میزان موفقیت آن پرداخته شده است.

 

 

برای درک پلاسمای غنی از پلاکت بهتر است ابتدا با پلاسما و پلاکت بطور جداگانه آشنا شوید:

پلاسما چیست؟

احتمالا نام گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت را به عنوان اجزای خون شنیده اید. پلاسما نیز جزء دیگری از خون است که کمتر از آن نام برده می شود. پلاسما، بخش لیکوئیدی (مایع) خون است که یکی از وظایف اصلی آن حفظ فشار خون در محدوده ی نرمال است. بعلاوه پلاسما هورمون ها، مواد مغذی، مواد معدنی و پروتئین های مهم را به جایگاه درستشان در بدن منتقل می کند.

بیشترین حجم خون را پلاسما تشکیل می دهد. (حدود 55%)؛ با این حال، با وجود اینکه رنگ خون قرمز است، پلاسما به خودی خود زرد رنگ است.

90% پلاسما را آب تشکیل داده است. بعلاوه پلاسما حاوی نمک و آنزیم نیز می باشد و آنتی بادی هایی دارد که با عفونت مبارزه می کنند. پلاسما حاوی پروتئین هایی است که آلبومین و فیبینوژن نامیده می شوند.

همانطور که ذکر شد، پلاسما، پروتئین ها، هورمون ها و مواد مغذی را به سلول های مختلف بدن حمل می کند. از جمله هورمون های رشد که به رشد عضلات و استخوان ها کمک می کنند، و یا فاکتورهای انعقادی که جلوی خونریزی هنگام بریدگی را می گیرند.

پلاسما مواد مغذی نظیر سدیم و پتاسیم را نیز به سلول ها می رساند که این امر به عملکرد سلول ها کمک می کند.

پلاسما به حفظ تعادل فشار خون و حجم خون نیز کمک می کند. بعلاوه در تخلیه ی مواد زائد سلول نیز موثر است. (پلاسما موادی که سلول به آنها نیاز ندارد را در خود حل می کند و آنها را به خارج از سلول می برد.)

 

پلاکت چیست؟

پلاکت یکی دیگر از اجزای خون است. زمانی که عروق خونی دچار آسیب دیدگی شوند، پلاکت ها به یکدیگر می پیوندند و جلوی خونریزی را می گیرند. فرض کنید قسمتی از پوست شما بریده شده است، قاعدتاً در هر قسمت بدن تعداد زیادی رگ خونی وجود دارند؛ در این صورت به محض اینکه پلاکت ها پیام آسیب دیدگی رگ را دریافت کنند، در محل آسیب دیدگی جمع شده و به رگ می چسبند و در نتیجه مانع خونریزی می شوند.

پلاکت ها در مغز استخوان ساخته می شوند، (حفره ی مرکزی استخوان را مغز استخوان گویند)؛ و پس از آن وارد جریان خون شده و 8 تا 10 روز زنده هستند.

 

فواید پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP 

تصور می شود تزریق PRP به بافت های آسیب دیده، بدن را تحریک به ساخت سلول های سالم و جدید می کند که در نهایت سبب ترویج بهبود بافت می شوند. چراکه غلظت فاکتور رشد در PRP افزایش می یابد.

اثربخشی این درمان هنوز بطور قطعی اثبات نشده است. همچنین به عنوان یک روش درمانی توسط FDA مورد تایید قرار نگرفته است.

با این حال گفته می شود تزریق PRP به ورزشکاران معروفی مثل تایگر وودز (گلف باز حرفه ای) و رافائل نادال (ستاره تنیس) کمک کرده است تا سریعتر متوجه بهبود بافت و جراحات عمیق پوست خود شوند.

 

تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP با چه اهدافی انجام می شود؟

امروزه محققان در تلاشند از PRP در زمینه های مختلفی بهره برداری کنند. از جمله:

*** ریزش مو

پزشکان از تزریق PRP به کف سر به منظور تحریک رشد مو و جلوگیری از ریزش مو استفاده می کنند. براساس تحقیقات یک منبع معتبر در سال 2014، تزریق PRP در درمان آلوپسی آندروژنیک (ریزش مو با الگوی مردانه) موثر می باشد.

 

*** آسیب دیدگی تاندون

تاندون ها، رشته های ضخیم و محکمی هستند که عضله را به استخوان متصل می کنند. معمولا تاندون ها پس از آسیب دیدگی، به کندی ترمیم می شوند. پزشکان از تزریق PRP به منظور درمان مشکلات شدید تاندون استفاده می کنند. از جمله:

* بیماری آرنج تنیس بازان (tennis elbow):

آرنج تنیس بازان یا اپی کندیلیت خارجی (lateral epicondylitis) عبارت است از التهاب دردناک مفصل آرنج ناشی از فشار تکرار شونده (بیش از حد)؛ بخش اعظم درد در ناحیه ی خارجی (پهلویی) آرنج متمرکز شده است اما ممکن است به پشت و پائین ساعد نیز کشیده شود.

احتمالا این درد زمانی که آرنج بطور کامل باز می شود یا صاف است، بیشتر احساس می شود.

* تاندونیت آشیل (Achilles tendonitis) در مچ پا

تاندون آشیل عضلات ماهیچه ساق پا را به استخوان پاشنه ی پا متصل می کند. این تاندون در پریدن، راه رفتن، دویدن و ایستادن درگیر می شود.

فعالیت های شدید و مداوم، مثل دویدن و پریدن شدید می تواند باعث التهاب دردناک تاندون آشیل شود که به تاندونیت آشیل معروف است.

* زانوی جهنده (jumper’s knee) یا درد تاندون پاتلا (patellar tendon) زانو

التهاب تاندون پاتلا را زانوی جهنده گویند. تاندون پاتلا کشکک زانو را به استخوان ران متصل می کند. تضعیف این تاندون (پدید آمدن زانوی جهنده) ممکن است منجر به آسیب دیدگی دائمی تاندون شود. زانوی جهنده معمولا در اثر استفاده ی بیش از اندازه از مفصل زانو ایجاد می شود. مثلا در اثر پریدن مکرر روی سطوح سخت و یکنواخت؛ این وضعیت معمولا ناشی از حرکات ورزشی است که با انقباض عضلات پا و ضربه زدن به زمین ارتباط دارند.

 

*** آسیب دیدگی های حاد

پزشکان از تزریق PRP برای درمان آسیب دیدگی های حاد ورزشکاران (مثلا کشیدگی عضلات همسترینگ یا پیچ خوردن زانو) نیز استفاده می کنند.

 

*** ترمیم پس از جراحی

گاهی اوقات پزشکان از تزریق PRP بعد از جراحی، برای ترمیم تاندون پاره شده استفاده می کنند. مثلا برای پارگی روتاتور کاف (rotator cuff tear)

روتاتور کاف گروهی متشکل از چهار عضله و تاندون هستند که به ثابت ماندن شانه و حرکت مفاصل کمک می کنند. هر بار که شما شانه تان را تکان می دهید، در واقع در حال استفاده از روتاتور کاف هستید.

روتاتور کاف منطقه ی حساسی است که به راحتی ممکن است آسیب ببیند. اگر تاندونی که عضله را به استخوان وصل می کند بیش از اندازه کشیده و پاره شود، در این حالت حادترین آسیب دیدگی ایجاد شده است. معمولا پارگی روتاتور کاف در اثر تصادف ماشین، زمین خوردن شدید، یا دیگر اتفاق های ناگهانی ایجاد می شود. این نوع آسیب دیدگی ها باعث درد شدید و فوری می شوند.

 

*** استئوآرتریت (آرتروز)

پزشکان به زانوی افراد مبتلا به آرتروز PRP تزریق می کنند. براساس یک مطالعه در سال 2015 توسط منبعی معتبر، تزریق PRP از تزریق هیالورونیک اسید (یک درمان سنتی) برای درمان آرتروز موثرتر بوده است. با این حال افراد مورد مطالعه در این تحقیق یک جامغه کوچک 160 نفری بوده اند، لذا برای اثبات این ادعا نیاز به بررسی های بیشتر و جامعه آماری بزرگتر می باشد.

مهم است در نظر داشته باشید، اثربخشی این درمان برای هیچ یک از این موارد مصرف، بطور قطعی اثبات نشده است.

 

آماده شدن برای تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP

بطور کلی، تزریق PRP یک روند ثابت شامل چند گام یکسان است؛ با این حال ممکن است PRP با روش های مختلفی تزریق شود، که در اینصورت مرحله ی پیش از تزریق PRP کمی متفاوت برگزار می شود:

* اگر PRP برای افزایش رشد موی کف سر انجام شود، اغلب لازم است داوطلب برای تزریق محلول بی حس کننده ی موضعی لیدوکائین روی کف سر، کمی زودتر از ساعت ملاقات به مرکز مربوطه مراجعه کند.

* گاهی اوقات، برای کاهش درد و هرگونه ناراحتی، نوعی داروی بیهوشی موضعی با PRP مخلوط می شود.

* در برخی مواقع، پزشک PRP را طی یک جراحی تزریق می کند. در این حالت، لازم است طبق دستور پزشک، توصیه های قبل از جراحی رعایت شوند.

 

پروسه ی تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP

پروسه ی معمولی که می بایست از تزریق PRP انتظار داشت معمولا شامل مراحل زیر است:

* متخصص، مقداری از خون فرد را با سرنگ می کشد. (مقدار نمونه بستگی به محل تزریق PRP دارد. برای مثال، مقدار خونی که برای تزریق کف سر نیاز است، تقریبا 20 میلی لیتر می باشد. این حجم تقریبا بیشتر از یک قاشق چایخوری است.)

* خون در دستگاه سانتریفیوژ قرار می گیرد. سانتریفیوژ ماشینی است که با سرعت خیلی زیاد می چرخد و باعث می شود اجزاء خون جدا شوند. پروسه ی جداسازی حدودا 15 دقیقه طول می کشد.

* تکنسین، پلاسمای جدا شده ی خون را برداشته و برای تزریق به ناحیه مورد نظر آماده می کند.

* پزشکان معمولا برای تعیین دقیق مناطق تزریق (بخصوص تزریق های مربوط به تاندون) از تصویر برداری (معمولا با استفاده از اولترا سوند) کمک می گیرند.

* در نهایت پزشک PRP را به ناحیه مورد نظر تزریق می کند.

در ویدئوی زیر روند جداسازی پلاسما در سانتریفیوژ را مشاهده می کنید:

 

 

 

هزینه ی تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP چقدر است؟

براساس اطلاعات به دست آمده، تا به امروز در ایران، بیمه ها هزینه ی PRP را پوشش نمی دهند. شرکت های بیمه ای PRP را یک درمان تجربی می دانند. تحقیقات علمی بیشتری برای اثبات اثربخشی این روش لازم است.

بنابراین هزینه های مربوط به این تزریق می بایست تماما توسط خود شخص پرداخت شوند.

هزینه ی تزریق PRP معمولا در هر منطقه ای متفاوت است و بستگی به منطقه، پزشک، خدمات جانبی، نوع تزریق و… دارد.

 

عوارض احتمالی تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP

از آنجائیکه PRP با روش تزریق وارد بدن می شود، ممکن است عوارض جانبی بالقوه ای ناشی از تزریق وجود داشته باشد.

البته با توجه به اتولوگ بودن PRP احتمال واکنش آلرژیک به حداقل می رسد. (اتولوگ بدین معناست که در این روش از موادی استفاده می شود که مستقیما از بدن خود شخص گرفته شده است.)

با این حال، به عنوان خطرات بالقوه ی تزریق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

* عفونت

* آسیب های عصبی

* درد در محل تزریق

* آسیب بافتی

در خصوص عوارض جانبی احتمالی و روش های جلوگیری از آنها با پزشک خود مشورت کنید.

 

چه مدت طول می کشد تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP بهبود یابد؟

اگر PRP به دنبال آسیب دیدگی (تاندون، بافت و…) تزریق شده باشد، معمولا پزشک توصیه می کند محل آسیب دیده تا مدتی استراحت داده شود. با این حال این توصیه بیشتر مربوط به آسیب دیدگی است نه تزریق PRP؛

بیشتر افراد می توانند پس از تزریق PRP به فعالیت های روزانه خود ادامه دهند.

از آنجائیکه تزریق PRP به منظور تحریک روند بهبودی و رشد انجام می شود، لذا نمی بایست توقع تفاوت چشمگیری بلافاصله بعد از تزریق داشت.

معمولا بعد از چند هفته تا چند ماه، فرد متوجه تسریع بهبود و افزایش رشد موی خود می شود که اغلب بدون تزریق PRP امکان پذیر نبوده است.

توجه داشته باشید، مطالب جمع آوری شده در این مقاله صرفا به منظور افزایش اطلاعات عمومی و آگاهی از روند کلی تزریق PRP است. PRP در حوزه ی تخصص سایت اویرو نمی باشد و مشاوره ای در این خصوص ارائه نمی گردد.

جهت اطلاعات بیشتر و اطمینان از مزایا و عوارض جانبی PRP با پزشک مربوطه خود مشورت کنید. همچنین اگر متوجه هرگونه علامت غیر معمول پس از انجام این تزریق شدید، به پزشک مراجعه کنید.