عوارض بیماری فلج اطفال : علائم - علت - عوامل ایجاد - واکسن - نحوه پیشگیری

فلج اطفال یک بیماری عفونی ویروسی است که در موارد شدید حتی باعث مرگ می شود؛ علائم – عوارض و واکسن های آن برای کودکان و بزرگسالان را بخوانید.

فلج اطفال (Infantile paralysis) نوعی بیماری عفونی ویروسی بسیار مسری است که می تواند با عوارضی مانند فلج، مشکلات تنفسی یا حتی مرگ همراه باشد.

پولیو (Polio) و پولیومیلیت (Poliomyelitis) از دیگر نام های این بیماری هستند.

فلج اطفال دارای طبقه بندی با یا بدون علامت است. در حدود 95% موارد هیچ علامتی وجود ندارد اما 4% تا 8 % موارد دارای علامت هستند.

در این مقاله علت، علائم، عوارض و تاریخچه فلج اطفال مورد بررسی قرار می گیرد.

همچنین بخوانید:

فلج: انواع، دلایل و راه های درمان (کلیک)

حقایق سریع در مورد فلج اطفال

ویروس پولیو (poliovirus) عامل ایجاد بیماری فلج اطفال است.
فلج اطفال در همه کشورهای جهان به جز نیجریه، پاکستان و افغانستان ریشه کن شده است.
بیشتر عفونت های فلج اطفال بدون علامت هستند.
حدود نیمی از افراد دارای فلج اطفال، به سندرم پس از فلج اطفال مبتلا می شوند.
زنان باردار احتمال بیشتری برای ابتلا به فلج اطفال دارند.

فلج اطفال چیست؟

فلج اطفال نوعی بیماری عفونی ویروسی است که باعث فلج شدن و در شدیدترین حالت باعث مرگ افراد می شود. این بیماری به راحتی قابل انتقال است.

هدف سازمان بهداشت جهانی (WHO) ریشه کن کردن فلج اطفال، همانند آبله (Smallpox) و طاعون گاوی (Rinderpest) است.

این بیماری تنها در سه کشور نیجریه، پاکستان و افغانستان با موفقیت متوقف نشده است. البته با گذشت زمان شیوع آن در این مناطق کاهش یافته است.

همچنین بخوانید:

هر آنچه که باید درباره طاعون بدانید (کلیک)

تاریخ

صدها سال که اثرات فلج اطفال مشاهده شده اند.

در طول تاریخ، اپیدمی های فلج اطفال منجر به مرگ هزاران نفر در سراسر جهان شده است. برای نمونه در سال 1916، بیش از 6000 نفر بر اثر فلج اطفال در کشور آمریکا جان خود را از دست دادند.

در سال 1953 جوناس سالک اولین واکسن فلج اطفال را اختراع و باعث پیشگیری گسترده از فلج اطفال شد.

اگرچه فلج اطفال در بسیاری از کشورها ریشه کن شده است، اما همچنان کودکان و بزرگسالان در افغانستان و پاکستان با این بیماری مبارزه می کنند.

علت

عموما ویروس فلج اطفال از طریق مدفوع فرد دارای این بیماری وارد محیط می شود. ویروس به راحتی در مناطق دارای بهداشت ضعیف منتقل می شود.

همچنین به دلیل مسری بودن بیماری فلج اطفال تماس مستقیم با فرد آلوده، باعث ایجاد فلج اطفال در کودکان و بزرگسالان می شود.

افراد ناقل ویروس فلج اطفال می توانند آن را برای هفته ها از طریق مدفوع خود پخش کنند، هر چند خودشان بدون علامت باشند.

ویروس پس از ورود به بدن افراد شروع به آلودن کردن سلول های گلو و روده می کند.

ویروس قبل از گسترش در سایر نواحی بدن در روده ها باقی می ماند. در نهایت، ویروس به جریان خون منتقل شده و کل بدن را درگیر می کند.

همچنین بخوانید:

ویروس چیست؟ بیماری های ویروسی کدامند؟ (کلیک)

عوامل خطر

مانند بسیاری از بیماری های عفونی دیگر، آسیب پذیرترین افراد جامعه دچار فلج اطفال می شوند. زنان باردار بسیار جوان و افراد دارای سیستم ایمنی از جمله این افراد هستند.

همه افراد، چه بزرگسالان و چه کودکانی که در برابر فلج اطفال واکسینه نشده باشد، به ویژه مستعد ابتلا به این عفونت است.

عوامل خطر اضافی برای فلج اطفال شامل موارد زیر هستند:

زندگی با فرد مبتلا به فلج اطفال
داشتن سیستم ایمنی ضعیف
کار در آزمایشگاهی که در آن ویروس فلج اطفال زنده نگهداری می شود
سفر به مکان های دارای شیوع فلج اطفال، به ویژه پاکستان و افغانستان

زنان باردار خطر زیادی برای فلج اطفال هستند، اما به نظر نمی رسد این بیماری روی جنین آنها تاثیر گذار باشد.

علائم

نوع بسیار شدید فلج اطفال می تواند باعث فلج و مرگ افراد شود. بیشتر افراد دارای این بیماری یا بدون علامت بوده یا به صورت شدید بیمار می شوند.

علائم در صورت بروز، با توجه به نوع فلج اطفال متفاوت هستند.

فلج اطفال علامت دار را می توان به شکل خفیف یعنی پولیومیلیت غیرفلج کننده و نوع شدید یعنی پولیومیلیت فلجی (در 1% موارد رخ می دهد) تقسیم کرد.

بسیاری از افراد مبتلا به پولیومیلیت غیرفلج کننده به طور کامل بهبود می یابند. با این حال معمولا افراد دارای پولیومیلیت فلجی به صورت دائم فلج می شوند.

علائم پولیومیلیت غیر فلج کننده

پولیومیلیت غیرفلج کننده علائمی مشابه آنفولانزا داشته و برای چند روز یا چند هفته ماندگار هستند. این علائم عبارتند از:

درد کمر و گردن
سفتی دست و پا
تب
گلو درد
سردرد
حساسیت و اسپاسم عضلات
مننژیت، عفونت غشاهای اطراف مغز
استفراغ
خستگی

همچنین بخوانید:

علت استفراغ و درمان (کلیک)

علائم پولیومیلیت فلج

تنها تعداد کمی از افراد تحت تاثیر ویروس فلج اطفال دچار پولیومیلیت فلجی می شوند. در این وضعیت ویروس با ورود به نورون های حرکتی در آنجا تکثیر یافته و باعث از بین رفتن سلول ها می شوند.

این سلول ها در ناحیه ای از مغز که در کنترل حرکات مهم هستند مانند نخاع، ساقه مغز یا قشر حرکتی قرار دارند.

علائم پولیومیلیت فلجی معمولا مشابه پولیومیلیت غیرفلجی شروع شده اما با گذشت زمان باعث ایجاد نشانه های جدی تر زیر می شوند:

درد شدید عضلانی و اسپاسم
از دست دادن رفلکس های عضلانی
شل و سست شدن اندام ها، اغلب در یک طرف بدن بدتر است

پولیومیلیت فلجی خود دارای سه دسته بندی زیر است:

فلج اطفال نخاعی: این ویروس با حمله به نورون های حرکتی در نخاع، باعث فلج شدن دست ها و پاها و مشکلات تنفسی می شود.
پولیومیلیت بولبار: این ویروس نورون های مسئول بینایی، چشایی، بلع و تنفس را تحت تاثیر قرار می دهد.
فلج اطفال بولبار نخاعی: این ویروس باعث ایجاد علائم فلج اطفال نخاعی و فلج اطفال بولبار می شود.

عوارض و سندرم پس از فلج اطفال

سندرم پس از فلج اطفال به مجموعه ای از عوارضی گفته می شود که تا 64% از افراد در بیماری فلج اطفال را درگیر می کند. این علائم چندین سال پس از پایان فلج اطفال ظاهر می شوند.

به طور متوسط، سندرم پس از فلج اطفال و عوارض آن حدود 35 سال پس از بیماری ایجاد می شوند.

عوارض بیماری فلج اطفال می توانند شامل موارد زیر باشند:

مشکلات مربوط به خواب، مانند آپنه
مشکلات تمرکز و حافظه
نوسانات خلقی و افسردگی
خستگی بی دلیل
مشکلات بلع و تنفس
درد و نارحتی در دماهای سرد
درد و ضعف عضلانی و مفاصل که به آرامی پیشرفت می کند
آتروفی یا کوچک شدن عضلات

سندرم پس از فلج اطفال یک بیماری آهسته و پیشرونده، بدون درمان است. با این حال این بیماری عفونی یا مسری نیست.

همچنین بخوانید:

افسردگی چیست: از علائم تا درمان (کلیک)

تشخیص فلج اطفال

معمولا پزشکان فلج اطفال را با علائمی مانند سفتی گردن و پشت، رفلکس های غیر طبیعی و مشکل در بلع و تنفس تشخیص می دهند.

پزشک در صورت مشکوک بودن به فلج اطفال، آزمایش‌ های آزمایشگاهی ترشحات گلو، نمونه‌ های مدفوع یا مایع مغزی نخاعی را برای بررسی ویروس فلج اطفال در بزرگسالان یا کودکان در خواست می کنند.

واکسن

برای مقابله با فلج اطفال دو نوع واکسن زیر موجود هستند:

ویروس فلج اطفال غیرفعال (IPV)
واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)

IPV دارای چندین مرحله تزریق است که شروع دریافت آنها از 2 ماه پس از تولد بوده و تا سن 4 تا 6 سالگی ادامه می یابند. این واکسن که از ویروس فلج اطفال غیرفعال ساخته می شود، بسیار ایمن و موثر است و خود نمی تواند باعث فلج اطفال شود.

OPV از نوع ضعیف شده ویروس فلج اطفال تولید می شود. این نسخه به دلیل ارزان بودن، واکسن انتخابی در بسیاری از کشورها است. همچنین تجویز آن آسان است و سطح بسیار خوبی از ایمنی را ایجاد می کند. با این وجود این نوع واکسن در موارد بسیار نادر می تواند باعث فلج اطفال شود.

دریافت واکسن فلج اطفال برای افرادی که واکسینه نشده اند یا مطمئن نیستند که آن را دریافت کرده اند یا خیر، شدیدا توصیه می شود.

درصورتیکه بیماری فلج اطفال بروز پیدا کند دیگر هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد. البته برخی اقدامات برای افزایش راحتی، مدیریت علائم و پیشگیری از عوارض در دسترس هستند. استراحت در رختخواب، مصرف آنتی بیوتیک برای عفونت های اضافی، مسکن ها، ونتیلاتور برای کمک به تنفس، فیزیوتراپی، ورزش و رژیم غذایی مناسب از جمله این اقدامات کمک کننده خواهند بود.

در گذشته افرادی که به دلیل فلج اطفال دچار فلج ریه می شدند، در یک ریه آهنی قرار می‌ گرفتند. ریه آهنی وسیله‌ ای است که ماهیچه‌ های سینه را فشار داده و می کشد تا بتوان نفس کشید.

با این حال امروزه هواکش‌ های مدرن‌ تر قابل حمل و هواکش‌ های ژاکتی جایگزین آنها شده اند.

همچنین بخوانید:

اهمیت واکسن / واکسیناسیون برای سلامت (کلیک)

جلوگیری

واکسن ها راه اصلی پیشگیری از فلج اطفال در کودکان و بزرگسالان هستند.

با این حال، روش های زیر نیز برای پیشگیری از گسترش این بیماری موثر هستند:

پرهیز از غذاها یا نوشیدنی های آلوده توسط فرد مبتلا به ویروس فلج اطفال
اطمینان از دریافت هر دوز واکسن یا وجود اثربخشی آنها
شستن مکرر دست ها
در صورت موجود نبودن صابون استفاده از ضد عفونی کننده های دست
لمس چشم ها، بینی یا دهان فقط با دست های تمیز
پوشاندن دهان هنگام عطسه یا سرفه
اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار، از جمله بوسیدن، در آغوش گرفتن و استفاده از ظروف آنها

همچنین بهتر است قبل از سفر به منطقه ای که دارای شیوع فلج اطفال است، واکسن دریافت کنید.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.