عوارض مننژیت سلی (TBM)

در مننژیت سلی باکتری های عامل سل باعث آلودن شدن مغز و نخاع می شوند؛ علائم – عوارض و درمان این بیماری در کودکان و بزرگسالان را بخوانید.

 

سل (TB) نوعی عفونت باکتریایی مربوط به ریه است. سل می تواند با عوارضی مانند مننژیت سلی همراه باشد. در این وضعیت باکتری های عامل سل مغز و نخاع را آلوده می کنند.

مننژیت سلی باعث ایجاد التهاب در مننژها، غشاهای نازکی که مغز و نخاع را احاطه کرده اند، می شود. این وضعیت با علائمی مانند سر درد و مشکلات عصبی همراه خواهد بود.

عدم درمان این وضعیت می تواند باعث ایجاد کما یا حتی مرگ شود.

در این مقاله علت مننژیت سلی و عوامل خطر، علائم، عوارض، نحوه تشخیص و درمان آن مورد بررسی قرار می گیرد.

 

همچنین بخوانید:

بیماری سل (TB) (کلیک)

 

علت مننژیت سلی

سل نوعی عفونت است که به دلیل باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (M. tuberculosis) ایجاد می شود. این عفونت در درجه اول ریه ها را درگیر می کند. البته ممکن است مناطق خارج از ریه را نیز تحت تاثیر قرار دهد که سل خارج ریوی گفته می شود.

مننژیت سلی یک وضعیت خارج ریوی نادر سل است که مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار می دهد. حدود 1% از موارد سل خارج ریوی، مننژیت سلی هستند.

بر اساس یک بررسی در سال 2021، مکانیسم انتشار باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به مغز پیچیده است. ابتدا باکتری ها از ریه ها به جریان خون یا سیستم لنفاوی وارد می شوند. سپس آنها از سد خونی مغزی و سد مایع خونی مغزی نخاعی عبور می کنند. این موانع باعث محافظت از مغز در برابر مواد شیمیایی مضر و پاتوژن ها می شوند.

باکتری ها با ورود به مغز مقاومت کمی را دریافت می کنند، زیرا مغز پاسخ ایمنی بسیار محدودی دارد. سپس باکتری ها تکثیر یافته و باعث ایجاد ضایعات مغزی پر از باکتری می شوند. این ضایعات در نهایت پاره شده و باعث می‌ شوند که باکتری های مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به مننژهای مغز ورود پیدا کنند.

 

همچنین بخوانید:

عفونت توبرکلوزیس (کلیک)

 

عوامل خطر

همه افراد دارای سل دچار مننژیت سلی نمی شوند.

شدت مننژیت سلی در افراد مختلف متفاوت است. دانشمندان چندین عامل خطر تاثیر گذار بر احتمال و شدت مننژیت سلی را کشف کردند. طبق بررسی سال 2019 این موارد عبارتند از:

• سوء تغذیه: بر اساس برخی شواهد، سوء تغذیه در افزایش خطر ابتلا به سل موثر است. این خطر می تواند برای افراد دارای کمبود ویتامین D بیشتر باشد.
• سن: کودکان بین 2 تا 4 سال در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت های سل و عفونت های عامل ایجاد مننژیت سلی هستند.
• سویه باکتریایی: برخی از سویه های M. tuberculosis با احتمال بیشتری برای ایجاد سل خارج ریوی همراه هستند.
• نقص ایمنی: بیماری های نقص ایمنی مادرزادی یا اکتسابی و همچنین داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی نیز در افزایش خطر این وضعیت موثر هستند.
• HIV: بزرگسالان مبتلا به HIV در مقایسه با افراد بدون آن، با خطر بیشتری برای ابتلا به مننژیت سلی روبرو هستند.

 

همچنین بخوانید:

همه چیز درباره ویروس HIV و بیماری ایدز (کلیک)

 

علائم و نشانه های مننژیت سلی

آگاهی و تشخیص علائم عمومی سل از علائم خاص مننژیت سلی مهم است.

طبق یک بررسی در سال 2022 علائم کلی سل شامل موارد زیر هستند:

• کاهش وزن
• تب
• عرق شبانه
• سرفه مزمن
• خون در خلط

درصورت تبدیل سل به مننژیت سلی، علائم اضافی خارج ریوی بروز پیدا می کنند. این علائم طی چند روز یا چند هفته در مراحل زیر ایجاد شده و عبارتند از:

• استفراغ
• سر درد
• سرگیجه
• تغییرات شخصیتی
• بی حالی عمومی

درصورت پیشرفت مننژیت سلی علائم جدی تر زیر ایجاد می شوند:

• سردرد شدید
• سفتی گردن
• گیجی
• تغییر وضعیت ذهنی، که می تواند باعث تغییرات رفتاری شود
• آسیب عصبی جمجمه
• مشکل در کنترل بدن
• کما
• تشنج
• ضعف، از جمله از دست دادن قدرت در اندام های خاص
• از دست دادن حس

مننژیت سلی بدون درمان کشنده خواهد بود.

 

همچنین بخوانید:

تشنج چیست؟ (کلیک)

 

علائم مننژیت سلی در کودکان

کودکان بسیار کم سن خطر بیشتری برای ابتلا به مننژیت سلی دارند. به همین دلیل، والدین و مراقبان باید درصورت بروز علائم و نشانه‌ های سل یا مننژیت سلی در کودک خود فورا به پزشک مراجعه کنند.

برخی از علائم و نشانه های مننژیت سلی که بیشتر در کودکان بروز پیدا می کنند عبارتند از:

• سفتی گردن
• حساسیت به نور
• حالت تهوع
• استفراغ
• مشکلات حرکت چشم
• ضعف یا از دست دادن کنترل عضلانی
• تغییرات خلقی، مانند تحریک پذیری و بی تفاوتی
• سر درد

 

همچنین بخوانید:

فتودرماتیت یا حساسیت به نور (کلیک)

 

عوارض مننژیت سلی

برخی از عوارض بالقوه مننژیت سلی شامل موارد زیر هستند:

• هیپوناترمی: در این بیماری سطح سدیم خون به طور غیر عادی پایین است.
• هیدروسفالی: این وضعیت باعث تجمع مایع در مغز می شود.
• واسکولیت: بیماری است که به التهاب رگ های خونی اشاره دارد.
• سکته مغزی: وقفه یا کاهش جریان خون در بخشی از مغز است.

 

همچنین بخوانید:

انواع سکته مغزی: از علائم تا درمان (کلیک)

 

تشخیص مننژیت سلی

پزشکان برای تشخیص مننژیت سلی، باید تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی (CSF) را انجام دهند.

در این آزمایش یک سوزن بین مهره های ستون فقرات تحتانی وارد شده و یک نمونه از CSF برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی خارج می شود. پزشکان بوسیله این تجزیه و تحلیل می توانند تشخیص دهند که مننژیت وجود دارد و آیا مننژیت مننژیت سلی است یا خیر.

در صورت عدم امکان تجزیه و تحلیل CSF و مشکوک بودن پزشک به مننژیت سلی، ممکن است درمان مننژیت سلی توصیه شود.

همچنین استفاده از MRI و سایر تکنیک های تصویربرداری برای کمک به تشخیص در دسترس هستند.

 

همچنین بخوانید:

آزمایش خون سل : تست TB Igra (کلیک)

 

درمان

درمان مننژیت سلی مشابه سایر اشکال مننژیت است. پزشک برای درمان این وضعیت داروهای آنتی بیوتیک زیر را توصیه می کند:

• استرپتومایسین
• اتامبوتول
• ایزونیازید
• ریفامپین

معمولا نیاز است که درمان آنتی بیوتیکی را برای 9 تا 12 ماه ادامه داد.

همچنین در برخی موارد مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی برای کاهش التهاب و تورم مننژ توصیه می شود.

 

همچنین بخوانید:

عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها (کلیک)

 

چشم انداز

مننژیت سلی یک بیماری جدی است و بدون درمان می تواند با خطر مرگ همراه باشد. حتی با درمان نیز میزان مرگ مننژیت سلی 20% تا 67% است. برخی افراد مانند افراد زیر خطر بیشتری برای مرگ ناشی از مننژیت سلی دارند:

• افراد مسن
• افراد مبتلا به HIV
• کودکان
• افراد دارای مقاومت دارویی ضد سل
• افراد دارای بیماری هایی که در آن، سیستم ایمنی آنها به خطر می افتد

تشخیص و درمان زودهنگام سل در جلوگیری از تبدیل این بیماری به مننژیت سلی موثر است. به همین ترتیب، تشخیص درمان زودهنگام مننژیت سلی با کاهش خطر عوارض و مرگ همراه خواهد بود.

 

زمان مراجعه به پزشک

سل صرف نظر از اینکه به مننژیت سلی تبدیل شود یا خیر، یک بیماری جدی است. میزان مرگ و میر سل بدون درمان، بیش از 50% است. بنابراین درصورت داشتن علائم سل یا مننژیت سلی باید فورا به پزشک مراجعه کرد.

 

خلاصه

مننژیت سلی یکی عوارض جدی سل خارج ریوی است. باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس با درگیر کردن مغز و ستون فقرات و در نتیجه التهاب مننژ باعث ایجاد مننژیت سلی می شود.

مننژیت سلی بدون درمان، کشنده است.

درمان زودهنگام و طولانی مدت با آنتی بیوتیک باعث کاهش خطر عوارض آن می شود. بهترین راه برای جلوگیری از مننژیت سلی، درمان سل قبل از ورود باکتری به جریان خون و عبور از سد خونی مغزی است.

درصورت داشتن علائم سل یا مننژیت سلی، به خصوص اگر متعلق به گروه پرخطر هستید، به پزشک مراجعه کنید.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.