داروهای رقیق کننده خون

رقیق کننده های خون، داروهایی هستند که علاوه بر کمک به درمان لخته های خون، از ایجاد آنها نیز جلوگیری می کنند. لخته های خون می توانند جریان خون وریدی را بطور کامل یا جزئی مسدود کنند.

لختگی خون ممکن است مشکلات جدی برای سلامت ایجاد کند، از جمله حمله قلبی، سکته مغزی یا آمبولی ریوی!

در این مقاله به معرفی و بررسی انواع داروهای رقیق کننده خون پرداخته شده است. سپس عملکرد و خطرات احتمالی مصرف داروهای رقیق کننده خون مورد بررسی قرار گرفته است.

مطالب جمع آوری شده در این مقاله، صرفا جهت بالا بردن اطلاعات عمومی افراد می باشد.

تهیه ی تمام داروها صرفا از طریق مراجعه حضوری به داروخانه ها امکان پذیر است. 

(جهت اطلاعات بیشتر با اطلاعات دارویی به شماره ۱۴۹۰ تماس بگیرید.)

به غیر از مقاله درج شده در خصوص داروها هیچگونه مشاوره ای ارائه نمی گردد.

 

رقیق کننده های خون چه هستند؟

رقیق کننده های خون، داروهایی هستند که از آنها برای جلوگیری از ایجاد لخته خون به منظور کاهش ریسک حملات قلبی، سکته مغزی و آمبولی ریوی استفاده می شود.

لخته های خون می توانند انواع مختلفی از بیماری های قلبی را ایجاد کنند. لخته های خون می توانند یک رگ خونی را بطور کامل یا جزئی مسدود کنند. آنها می توانند در هر قسمتی از بدن تشکیل شوند، اما در برخی نواحی مشخص، رایج تر هستند. شدت خطری را که ممکن است لخته خون ایجاد کند، منطقه ای تعیین می کند که لخته های خون در آن ایجاد شده اند.

اگر لخته خون در رگ های خونی منتهی به مغز ایجاد شده باشد، ممکن است فرد دچار سکته مغزی شود. اگر لخته خون در رگ های خونی اطراف قلب ایجاد شود، ممکن است فرد دچار حمله قلبی شود. افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی نیز به دلیل لخته شدن خون در قلب، در معرض سکته مغزی قرار دارند.

اصطلاح آمبولی ریوی زمانی استفاده می شود که یک لخته خون در رگ خونی اصلی در ریه ها ایجاد شود. ایجاد لخته خون در پاها، اصطلاحا ترومبوز ورید عمقی (DVT) نامیده می شود. ترومبوز ورید عمقی می تواند جابه جا شود و به سمت ریه ها حرکت کند که در اینصورت منجر به آمبولی ریه می شود.

رقیق کننده های خون، بخش های مختلف فرآیند لخته شدن خون که در نهایت منجر به ایجاد لخته خون می شوند را تحت تاثیر قرار می دهند. پزشکان با استفاده از رقیق کننده های خون، فاکتورهایی که باعث ایجاد لخته خون می شوند را مهار می کنند.

مثلا افرادی که داخل شریان های خود دچار ترومبزو پلاکت (platelet plug – مرحله ی قبل از ترومبوز) شده اند، احتمالا نیاز به نوع متفاوتی از رقیق کننده های خون دارند که روی پلاکت ها اثر بگذارند.

در ادامه انواع مختلف رقیق کننده های خون برای بیماری های قلبی مورد بررسی قرار گرفته اند.

 

انواع داروهای رقیق کننده خون

امروزه، رقیق کننده های خون بسیار متفاوتی وجود دارند که پزشکان می توانند با ارزیابی فرد، بهترین آنها را برای او انتخاب کنند. برای ارزیابی فرد احتمالا موارد زیر در نظر گرفته می شوند:

* سابقه ی پرونده پزشکی شخصی و خانوادگی فرد

* فاکتورهای خطری که ممکن است باعث ایجاد لخته خون شوند.

* محل بوجود آمدن لخته خون

* اینکه آیا اولین لخته خون فرد است یا نه

* شدت انسداد

دو دسته رقیق کننده خون وجود دارد: ضد پلاکت ها (antiplatelets) و ضد انعقادها (anticoagulants)

 

** داروهای ضد پلاکت (Antiplatelets)

داروهای ضد پلاکت ممکن است بصورت تزریقی، داخل وریدی و یا خوراکی تجویز شوند. داروهای ضد پلاکت خوراکی عبارتند از:

* آسپرین

* کلوپیدوگرل (پلاویکس)

* تیکاگرلور (بریلینتا)

* پراسوگرل (افینت)

* پنتوکسی فیلین (ترنتال)

* سیلوستازول (پلتال)

* دی پیریدامول (پرزانتین)

داروهای ضد پلاکت تزریقی یا داخل وریدی عبارتند از:

* تیروفیبان (آگراستات)

* اپتیفیباتید (اینتگریلین)

 

** داروهای ضد انعقاد (Anticoagulants)

در برخی مواقع، پزشکان داروهای ضد انعقاد تجویز می کنند. داروهای ضد انعقاد در سه کلاس دسته بندی می شوند:

* آنتاگونیست های ویتامین k

* ضد انعقادهای خوراکی مستقیم

* هپارین و هپارین با وزن مولکولی کم

در جدول زیر داروهای موجود در هر یک از این کلاس ها جمع آوری شده اند.

آنتاگونیست های ویتامین k	ضدانعقادهای خوراکی مستقیم	هپارین و هپارین با وزن مولکولی کم
وارفارین (کومادین)	دابیگاتران	هپارین
	ادوکسابان	انوکساپارین
	ریواروکسابان	دالتپارین
	آپیکسابان

 

لخته شدن خون یک فرآیند پیچیده است که به عوامل زیادی بستگی دارد. وارفارین از تشکیل لخته های خون وابسته به ویتامین k جلوگیری می کند.

ضد انعقادهای خوراکی مستقیم، فاکتورهای دیگری، مثل فاکتور Xa یا آنزیمی به نام ترومبین، که هر دو در خون و لخته های خون وجود دارند را مهار می کنند.

هپارین ها هم ترومین را غیر فعال می کنند، بدین ترتیب علاوه بر درمان لخته خون، از ایجاد لخته خون جدید نیز جلوگیری می کنند.

 

عوارض جانبی رقیق کننده های خون

کسانی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند، در معرض خطر خونریزی بیش از حد قرار دارند. اگر قسمتی از بدنشان بِبُرد، ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد تا خونریزی آنها متوقف شود. گاهی اوقات ممکن است فرد در اثر خونریزی مجبور شود تحت مراقبت های ویژه ی پزشکی قرار گیرد.

رایج ترین عوارض جانبی داروهای ضد پلاکت عبارتند از:

* راحت کبود شدن

* خون دماغ

* مشاهده خون در ادرار

* هموراژ یا خونریزی وسیع

* خونریزی معده

* تنگی نفس (در اثر مصرف تیکاگرلور)

* کم شدن تراکم پلاکت های خون

* آسم ناشی از آسپرین

* پولیپ بینی

 

وارفارین هم می تواند باعث خونریزی شود که گاهی اوقات ممکن است بسیار شَدید باشد. برخی افراد در اثر مصرف وارفارین دچار خونریزی شدید در مغز، چشم ها و دستگاه گوارش می شوند. سایر عوارض جانبی وارفارین عبارتند از:

* حالت تهوع

* استفراغ

* دل درد

* باد کردن

* باد شکم

* تغییر در حس چشایی

اگر فردی در اثر مصرف وارفارین دچار خونریزی خطرناک شود، پزشک می تواند با کمک روش های زیر اثرات دارو را معکوس کند.

* تزریق داخل وریدی ویتامین k و پلاسمای یخ زده تازه، یا کنسانتره پیچیده پروترومبین.

 

عوارض جانبی که ممکن است با مصرف هپارین ها ایجاد شوند عبارتند از:

* کاهش تراکم پلاکت های خون

* پوکی استخوان

* شکستگی

* کاهش سطح الدسترون (هورمونی که نمک و آب را در بدن تنظیم می کند.)

* واکنش های آلرژیک

 

تداخلات دارویی

افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند می بایست پزشک را در جریان تمام داروهای مصرفی خود قرار دهند. باید توجه داشت بعضی از داروهای رقیق کننده خون با برخی غذاهای خاص نیز تداخل ایجاد می کنند.

بطور کلی، مصرف همزمان داروهای رقیق کننده خون با هر دارویی که باعث خونریزی می شود، خطر خونریزی را در فرد افزایش می دهد.

رایج ترین ترکیباتی که ممکن است با آسپرین یا دیگر داروهای ضدپلاکت تداخل ایجاد کنند، عبارتند از:

* داروهای دیورتیک

* داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی؛ از جمله ایبوپروفن

* داروهای استروئیدی

* الکل

علاوه بر تداخلات فوق:

* پلاویکس و افینت با داروهای اپیوئیدی نیز تداخل ایجاد می کنند. پلاویکس با امپرازول (داروی کاهش دهنده اسید معده) نیز تداخل دارد.

* بریلینتا می تواند با دیگوکسین و دوزهای بالای سیمواستاتین و لوواستادین نیز تداخل ایجاد کند.

بصورت کلی افرادی که داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنند می بایست بصورت مرتب و از نزدیک تحت نظر پزشک باشند.

 

پزشکانی که وارفارین تجویز می کنند می بایست در مورد تداخلات دارویی و غذایی که ممکن است با داروهای ضد انعقاد خون ایجاد شود، به فرد هشدار دهند. رایج ترین ترکیباتی که ممکن است با وارفارین تداخل ایجاد کنند، عبارتند از:

* آنتی بیوتیک ها

* ضد قارچ ها

* محصولات طبیعی یا گیاهی

* دیگر داروهای ضدانعقاد یا ضدپلاکت

* غذاهای حاوی ویتامین k

افراد در طول مصرف وارفارین می بایست بطور منظم زیر نظر پزشک آزمایش INR بدهند.

از طریق آزمایش INR می توان به اطلاعات مهمی دست یافت. INR به پزشک کمک می کند بتوانند دوز مناسب مصرف وارفارین را برای فرد تعیین کنند. اما تداخلات دارویی و غذایی می توانند باعث تغییر INR فرد شوند.

نتیجه ی INR بسیار پائین، فرد را در معرض لختگی خون قرار می دهد، در حالیکه اگر نتایج بالا باشند نشان دهنده افزایش خطر خونریزی است. عدد مناسب INR برای کسی که از داروهای ضدانعقاد استفاده می کند 3-2 است.

ممکن است پزشک به کسانی که وارفارین مصرف می کنند بگوید به مقدار ویتامین K غذاهایی که می خورند توجه کنند. در مجموع افرادی که وارفارین مصرف می کنند نمی بایست از مصرف ویتامین K اجتناب کنند، اما می بایست مصرف ویتامین K را محدود کنند.

 

افرادی که هپارین یا هپارین با وزن مولکولی کم مصرف می کنند، باید از مصرف هر دارویی که ریسک خونریزی را افزایش می دهد، خودداری کنند.

اگر فردی در طول مصرف هپارین به داروی رقیق کننده خون دیگری نیاز پیدا کند، پزشک می بایست فرد را بطور مرتب به منظور بررسی هرگونه نشانه ی خونریزی تحت نظر داشته باشد.

 

در مقایسه با وارفارین، داروهای ضدانعقاد خوراکی مستقیم، تداخلات دارویی کمتری دارند و ممکن است گزینه های ایمن تری باشند. اگرچه برای تایید این ادعا، زمان طولانی مدت تری لازم است.

علاوه بر این، چنین داروهایی، نیازی به رعایت رژیم غذایی خاص و یا انجام آزمایشات دوره ای INR ندارند. با این حال می بایست خاطر نشان کرد، داروهای ضدانعقاد خوراکی مستقیم، بسیار گرانتر از وارفارین هستند.

 

رقیق کننده های خون طبیعی

بعضی از غذاها و مکمل ها اثرات رقیق کنندگی خون دارند. بنابراین افرادی که به تجویز پزشک داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنند می بایست مصرف چنین غذاها یا مکمل هایی را محدود کنند. چراکه احتمال دارد خطر خونریزی را بالا ببرند.

غذاها و مکمل های زیر ممکن است خون را رقیق کنند:

* سیر (مکمل های گارلیک)

* جینکوبیلوبا

* زنجبیل

* کورکومین یا زردچوبه

* ویتامین E

 

جمع بندی

رقیق کننده های خون شامل دو دسته هستند، داروهای ضد پلاکت و داروهای ضد انعقاد. افرادی که لختگی خون دارند یا در خطر ابتلا به آن هستند، ممکن است لازم داشته باشند برای جلوگیری از بروز مشکلات جدی، یک یا چند رقیق کننده خون مصرف کنند؛ حمله قلبی، سکته مغزی و آمبولی ریوی رایج ترین مشکلات ناشی از لخته شدن خون هستند.

پزشکان و داروسازان خطرات مصرف رقیق کننده های خون را برای مصرف کننده بطور کامل توضیح خواهند داد، از جمله تداخلات احتمالی غذایی و دارویی؛ این کار می تواند جلوی خونریزی مصرف کننده را بگیرد.

بسیاری از محصولات بدون نیاز به نسخه و طبیعی می توانند خون را رقیق کنند و ریسک خونریزی فرد را بالا ببرند.

داروهای ضد انعقاد خوراکی مستقیم جدیدتر هستند و احتمالا گزینه امن تری نسبت به وارفارین محسوب می شوند چراکه تداخلات دارویی کمتری دارند. بعلاوه به گفته ی بسیاری از مصرف کنندگان عوارض جانبی کمتری نیز ایجاد می کنند.