اسکلروز چندگانه (بیماری اِم اِس)

بیماری اسکلروز چندگانه (مولتیپل اسکلروز – به انگلیسی Multiple Sclerosis) که به اختصار اِم اِس نامیده می شود، یک بیماری مزمن است که مغز، نخاع و اعصاب بینایی را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری می تواند مشکلاتی را برای کنترل عضلات، تعادل، بینایی و دیگر عملکردهای اساسی بدن ایجاد کند.

عوارض ناشی از ام اس، در افراد مختلف، متفاوت هستند. بعضی افراد، علائم بسیار خفیفی دارند که نیاز به درمان خاصی هم ندارد، در حالی که بعضی دیگر، حتی در انجام کارهای روزمره ی خود نیز دچار مشکل خواهند شد.

اِم اِس زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن، به ماده ای چرب – بنام میلین (myelin) – حمله می کند. میلین یک غلاف لیپوپروتئینی است که برای محافظت از فیبرهای عصبی اطراف آنها پیچیده شده است. بدون وجودِ این غلاف لیپوپروتئینی، عصب ها آسیب می بینند. در اینصورت حتی احتمال ایجاد بافت اسکار نیز وجود دارد.

اگر اعصاب آسیب ببیند، در اینصورت مغز دیگر نمی تواند پیام و اطلاعات را بدرستی به بدن منتقل کند. بعلاوه با مختل شدن عملکرد سلول های عصبی، حرکت و احساسات نیز با اختلال مواجه شده و در نتیجه احتمالِ بروز علائم زیر وجود دارد:

* اشکال در هنگام راه رفتن

* احساس خستگی

* ضعف عضلانی یا اسپاسم

* تاری دید یا دوبینی

* بی حسی و گزگز

* مشکلات جنسی

* ضعف در کنترل مثانه یا روده

* درد

* افسردگی

* مشکل در تمرکز یا حافظه

علائم اولیه ی بیماری، اغلب در سنین 20 تا 40 سالگی شروع به ظاهر شدن می کنند. اکثر مبتلایان به اِم اِس، زمانی که وضعیت بیماری بوضوح وخیم تر می شود، دچار حملاتی می شوند که به آن عود بیماری گفته می شود. بعضی افراد به مرور زمان متوجه علائم بهبودی می شوند، در حالیکه در دیگر افراد، علائم به مرور زمان وخیم تر خواهند شد.

در سالهای اخیر، دانشمندان روش های جدیدی برای درمان بیماری اِم اِس یافته اند که با کمک آنها می توان علاوه بر جلوگیری از پیشروی و عود بیماری، روند ظاهر شدن عوارض ناشی از بیماری را کُند نمود.

 

 

چه عواملی باعث ابتلا به بیماری MS می شوند؟

پزشکان هنوز بطور دقیق نمی دانند، چه عواملی می توانند باعث ابتلا به اِم اِس شوند. با اینحال مواردی وجود دارند که به نظر می رسد احتمال ابتلا به بیماری را بالا می برند. افرادی که ژن های خاصی دارند، ممکن است از شانس بالاتری در ابتلا به ام اس برخوردار باشند. همچنین سیگار کشیدن نیز ممکن است ریسک ابتلا به ام اس را بالا ببرد.

ممکن است برخی از افراد بعد از مبتلا شدن به یک عفونت ویروسی (مثلا ویروس اپشتین-بار یا هرپس ویروس انسانی تیپ 6) اِم اِس بگیرند. چراکه برخی عفونت ها باعث می شوند عملکرد عادی سیستم ایمنی بدن متوقف شود. بنابراین عفونت ممکن است باعث پیدایش یا عود بیماری شود. دانشمندان در حال بررسی ارتباط بین ویروس ها و اِم اِس هستند، اما هنوز جواب واضحی نداده اند.

نتایج بدست آمده از برخی مطالعات حاکی از آن هستند که ویتامین D که می توان از نور آفتاب دریافت کرد، احتمالا سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و مانع اِم اِس می شود. به نظر می رسد نقل مکان کردن افرادی که در شانس بالای ابتلا به اِم اِس هستند، به مناطق آفتابی، ریسک ابتلا به این بیماری را کاهش خواهد داد.

 

تشخیص بیماری MS

تشخیص اِم اِس ممکن است دشوار باشد، چراکه علائم اِم اِس ممکن است شبیه به بسیاری از اختلالات عصبی دیگر باشد. اگر پزشک، احتمالِ ام اس دهد، شما را به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع می دهد. ایشان علاوه بر بررسی تاریخچه ی پرونده ی پزشکی شما، علائم کلیدی آسیب های عصبی در مغز، نخاع و اعصاب بینایی شما را بررسی خواهند کرد.

هیچ تست واحدی برای اثبات ابتلا به اِم اِس وجود ندارد. بنابراین پزشک از آزمایش های مختلفی برای بررسی وضعیت بیمار استفاده خواهد کرد. این آزمایش ها ممکن است موارد زیر را شامل شوند:

* آزمایش خون، برای ردِ بیماری هایی که باعث علائم مشابه می شوند، مثل بیماری لایم و ایدز

* بررسی تعادل، هماهنگی، بینایی و عملکردهای دیگر به منظور تشخیص چگونگی عملکرد اعصاب

* MRI – آزمایشی که تصویر دقیقی از ساختار بدن ارائه می دهد.

* آنالیز مایع مغزی نخاعی (مایعی شفاف و بدون رنگ که در مغز و نخاع است). معمولا در مایع مغزی نخاعی افراد مبتلا به اِم اِس، پروتئین خاصی دیده می شود.

* آزمایشات پتانسیل برانگیخته که فعالیت های الکتریکی مغز را اندازه گیری می کنند.

* OCP (توموگرافی انسجام نوری) برای تشخیص تغییرات شبکیه که می تواند آتروفی مغز را هشدار دهد.

 

درمان بیماری MS

در حال حاضر هیچ معالجه ای برای بیماری اِم اِس وجود ندارد. اما درمان هایی وجود دارند که می توان با کمک آنها علاوه بر بهبود عملکرد بدن، احساس بهتری در بیمار ایجاد کرد.

پزشک می تواند داروهایی تجویز کند که علاوه بر کند کردن روند پیشرفت بیماری، از عود بیماری جلوگیری کند، علائم بیماری را تسکین بخشد و در نهایت کمک کند فرد بتواند استرس ناشی از بیماری خود را بهتر مدیریت کند.

رایج ترین داروهایی که ممکن است بتوانند روند پیشروی بیماری اِم اِس را کُند کنند یا به جلوگیری از آسیب عصبی کمک کنند، عبارتند از:

* اینترفرون بتا (آوونکس، بتاسرون، ربیف)

* کلادریبین

* دالفامپریدین

* دی متیل فومارات

* گلاتیرامر استات

* میتوکسانترون

* ناتالیزومب

* اُکرِلی زومب

* سیپونیمود

* تری فلونوماید

ممکن است پزشک برای آنکه حملات اِم اِس را کوتاهتر کند و شدت آنها را کمتر کند، استروئید تجویز نماید. همچنین می توان برای کاهش اسپاسم عضلانی و برخی دیگر از علائم، از داروهای دیگری مثل داروهای شُل کننده عضلانی، آرام بخش ها یا بوتاکس کمک گرفت.

یک فیزیوتراپیست حرفه ای می تواند تمریناتی به شما یاد بدهد که علاوه بر حفظ قدرت تعادل، بتوانید میزان درد و خستگی خود را بهتر مدیریت کنید. یک متخصص کاردرمانی می تواند راه های جدیدی برای انجام برخی کارها به شما یاد بدهد، بدین ترتیب علاوه بر اینکه می توانید کارهای روزمره خود را راحت تر انجام دهید، از خود مراقبت کرده اید. اگر در راه رفتن مشکل دارید، عصا، واکر یا بریس می توانند به شما در راه رفتن کمک کنند.

در کنار درمان، می توانید برای تسکین علائم اِم اِس خود، کارهای دیگری نیز انجام دهید. مرتب ورزش کنید و از حرارت زیاد دور بمانید تا انرژی شما از بین نرود. برای تسکین خستگی یا استرس خود می توانید با تایید پزشک یوگا را امتحان کنید. مراقب سلامت عاطفی خود نیز باشید. اگر برای کنترل هرگونه فشار روانی و اضطرابی که دارید، از خانواده، دوستان یا یک مشاور راهنمایی بخواهید بسیار برای شما خوب خواهد بود.

گروه های حمایتی هم مکان فوق العاده ای برای ارتباط با دیگر مبتلایان به اِم اِس می باشند.

 

چشم انداز اِم اِس

پیشرفت روز افزون اطلاعات و توسعه تحقیقات توانسته اطلاعات زیادی در مورد این بیماری در اختیار پزشکان قرار دهد که مهمترین آنها عبارتند از:

* گزینه های درمانی بیشتر

* ایده های بهتر در مورد علل بیماری

* توانایی تشخیص زود هنگام

دانشمندان امیدوارند بتوانند با استفاده از تحقیقات ژنتیکی و سلول های بنیادی بزودی آسیب های عصبی را ترمیم کرده و یا قبل از آنکه بیماری بتواند آسیبی ایجاد کند، آن را متوقف کنند.

بعلاوه دانشمندان، در آزمایشات بالینی به دنبال راه های جدیدی برای درمان اِم اِس می گردند. آزمایشات بالینی جدید، در حال آزمایش اثربخشی و ایمنی داروهای جدیدتری هستند.