هدف طرحواره درمانی و کاربرد آن | انواع طرحواره و ذهنیت های پیرامون آن

طرحواره درمانی نوعی گفتار درمانی است که بر طرحواره های ناسازگار تمرکز دارد؛ انواع طرحواره ها و هدف و کاربرد طرحواره درمانی را بخوانید.

طرحواره ها (Schemas) چارچوب های گسترده ای هستند که افراد از طریق آنها روابط، خود یا جهان را درک می کنند.

در ابتدا طرحواره درمانی (Schema therapy) توسط روانشناس جفری یانگ برای درمان اختلالات شخصیت ایجاد شد. در حال حاضر درمانگران از آن برای مدیریت طیف وسیعی از شرایط استفاده می کنند.

طرحواره درمانی با هدف بررسی طرحواره های ناسازگار و کمک به بهبود شرایط سلامت روان صورت می گیرد.

طرحواره درمانی از حوزه های دیگر روانشناسی شامل تئوری دلبستگی، رفتار درمانی شناختی (CBT) و غیره، مشتق می شود.

در این مقاله اطلاعاتی در خصوص طرحواره درمانی، هدف، عملکرد، طرحواره های اصلی، فواید و نحوه مقایسه آن با CBT ارائه می شود.

همچنین بخوانید:

سلامت روان چیست؟ (کلیک)

طرحواره درمانی چیست؟

طرحواره درمانی نوعی گفتگو درمانی است که بر طرحواره ها تمرکز دارد. آنها چارچوب ها یا سیستم های اعتقادی هستند که فرد از طریق آنها خود و دنیای اطراف خود را درک می کند.

به عقیده پزشکان افراد در دوران کودکی، به ویژه توسط خانواده و محیط خود، شروع به شکل‌ دهی طرح‌ واره‌ ها می‌ کنند. این طرحواره ها سپس در افکار، احساسات و رفتار فرد نمایان می شوند.

طرحواره های ناسازگار، نامتعادل یا غیر واقعی هستند. برای نمونه ممکن است کودکی بدلیل این طرحواره ها احساس کند که باید همیشه کامل باشد یا اینکه هرگز نمی تواند به کسی اعتماد کند. این مساله می تواند منجر به ایجاد بیماری های سلامت روان مانند اضطراب شود.

طرحواره‌ های ناسازگار می‌ توانند به دلیل سوء استفاده یا بد رفتاری ایجاد شوند، با این حال برخی از آنها ناشی از دلایل بی خطر مانند متفاوت رفتار کردن والدین با یکی از فرزندان خود است.

همچنین بخوانید:

انواع اختلالات رفتاری در کودکان (کلیک)

هدف طرحواره درمانی چیست؟

طرحواره درمانی با هدف جایگزینی تدریجی انواع طرحواره های ناسازگار با طرحواره های سالم برای کاهش پریشانی عاطفی است. این روش می تواند تاثیرات مثبتی در عزت نفس، روابط با دیگران و عملکرد روزانه آنها ایجاد کند.

طرحواره ها چیست؟

درمانگران، انواع طرحواره های ناسازگار را بر اساس نیازهای عاطفی کودکان در طول رشد به پنج دسته کلی تقسیم می کنند:

متقابل
ارتباطی
عمل متقابل
خودمختاری
جریان

در صورتیکه این نیازها توسط کودکان برآورده نشود، طرحواره های ناسازگار زیر شکل می گیرند:

اختلال در استقلال و عملکرد

این طرحواره ها در خصوص توانایی فرد برای زنده ماندن یا عملکرد است. محیطی که بیش از حد محافظ است یا به ایجاد اعتماد به نفس در کودک کمک نمی کند، می تواند دلیل ایجاد این طرحواره ها باشد.

این طرحواره ها شامل موارد زیر هستند:

آسیب پذیری در برابر آسیب یا بیماری، فرد معتقد است که قرار است رویداد فاجعه بار رخ دهند.
وابستگی/بی کفایتی، فرد گمان می کند نمی تواند به تنهایی از عهده چالش های زندگی برآید.
شکست، باعث می شود فرد احساس کند شکست خورده است، شکست خواهد خورد یا اینکه نسبت به دیگران شایستگی کمتری دارد.
خویشتن تحول نیافته، این وضعیت باعث نزدیکی بیش از حد فرد با یکی از عزیزان می شود بگونه ای که فرد احساس می کند نمی تواند بدون وی زنده بماند.

همچنین بخوانید:

مشخصات اختلال شخصیت وابسته (کلیک)

عدم رابطه و رد شدن

کودکان دارای این طرحواره ها احساس می کنند که دیگران قابل اعتماد، مراقب یا امن نیستند. این موارد می توانند بدلیل سرد بودن، ناپایدار یا توهین آمیز بودن محیط خانه ایجاد شوند.

طرحواره های خاص شامل موارد زیر هستند:

محرومیت عاطفی/هیجانی، در این طرحواره فرد گمان می کند دیگران به اندازه کافی از او حمایت نمی کنند یا دوستش ندارند.
رها شدن/بی ثباتی، که در آن فرد احساس می کند دیگران او را ترک خواهند کرد.
بی اعتمادی/سوء استفاده، فرد احساس می کند دیگران او را آزار می دهند، تحقیر می کنند یا فریب می دهند.
انزوا/بیگانگی اجتماعی، که باعث می شود فرد احساس کند به جامعه تعلق ندارد.
نقص / شرم، که باعث می شود فرد حساس کند که بد یا حقیر است.

محدودیت های مختل شده

این طرحواره‌ها از فقدان محدودیت‌ ها یا مسئولیت‌ پذیری ناشی می‌ شوند. محیطی که در آن زیاده‌ روی می شود، فاقد قوانین است، یا به کودک یاد می‌ دهد که احساس برتری کند، از دلایل ایجاد این طرحواره ها هستند. طرحواره های خاص این گروه عبارتند از:

خویشتن داری ناکافی/خود انضباطی ناکافی، که در آن فرد از کنترل تکانه های خود امتناع می کند یا در انجام این کار مشکل دارد.
استحقاق/ خودشیفتگی، که در آن فرد معتقد است که نسبت به دیگران خاص یا برتر است.

مراقبت بیش از حد و بازداری

این طرح‌ واره‌ ها از میل به کنترل احساسات یا انتخاب‌ های خود یا برآوردن قوانین و انتظارات درونی سفت و سخت ناشی می‌شوند. اغلب این طرحواره ها ناشی از بزرگ شدن در یک محیط خانواده سخت، انتقادی یا تنبیه کننده هستند.

طرحواره های خاص عبارتند از:

بازداری عاطفی یا هیجانی، که در آن فرد احساس می کند باید احساسات خود را پنهان کند تا از باعث شرم یا از دست دادن کنترل خود نشود.
منفی گرایی/بدبینی، که باعث تمرکز بر جنبه های منفی زندگی می شود.
تنبیه، فرد گمان می کند که مردم، از جمله خود، برای اشتباهات مستحق مجازات های سخت هستند.
ملاک یا استانداردهای سختگیرانه/کمال گرایی، که باعث می شود فرد برای رسیدن به استانداردهای غیر واقعی تلاش کند.

جهت گیری دیگر

این طرحواره ها شامل نگرانی بیش از حد برای احساسات دیگران است. این طرحواره ها اغلب ناشی از محیطی است که در آن عشق مشروط است و باعث می شود کودکان برای جلب رضایت، نیازهای خود یا بخش هایی از شخصیت خود را سرکوب کنند.

طرحواره های خاص عبارتند از:

تایید جویی/تشخیص طلبی، که تاکید بیش از حد بر تایید دیگران دارند.
اطاعت، که در آن فرد احساس می‌ کند خواسته‌ ها یا نیازهایش کمتر از دیگران اهمیت یا اعتبار دارند.
ایثارگری افراطی، نیاز مفرط به راضی کردن دیگران بدون توجه به هزینه ای که برای خود دارد.

افراد دارای این طرحواره ها از اینکه نیازهایشان در اولویت نیست احساس عصبانیت می کنند، اما از آن آگاه نیستند.

ذهنیت های طرحواره درمانی

در حالی که انواع طرحواره ها چارچوب هایی هستند که مردم از طریق آنها جهان را تفسیر می کنند، ذهنیت های طرحواره حالت های احساسی هستند که بر تعاملات روزانه تاثیر می گذارند. در طرحواره درمانی، این ذهنیت ها عبارتند از:

ذهنیت کودکانه، که شبیه احساس یک فرد در دوران کودکی است.
ذهنیت یک والد ناکارآمد، که فرد شبیه رفتاری که والدین یا بزرگسالان با آنها در دوران کودکی داشتند، رفتار می کنند.
ذهنیت بزرگسالی، که سالم و متعادل است.

بسته به تجربیات فرد، ذهنیت کودکانه می تواند شامل موارد زیر باشد:

تکانشگر/بی انضباط
آسیب پذیر
خشمگین
خوشحال

به طور مشابه، ذهنیت والد ناکارآمد می تواند به صوت زیر باشد:

تنبیه گر
مطالبه گر یا انتقادی

همچنین ذهنیت های مقابله ای ناکارآمد، که نحوه واکنش فرد به پریشانی را توصیف می کند، عبارتند از:

محافظ بی تفاوت، که در آن شخص خود را از احساسات خود و دیگران جدا می کند.
جبران کننده افراطی، که در آن فرد نیازهای برآورده نشده خود را با اغراق، دستکاری یا سرکشی کردن جبران می کند.
مطیع و تسلیم شده، که در آن فرد نیازهای خود را تسلیم می کند تا از طرد، انتقاد یا تنبیه اجتناب کند.

در مقابل، ذهنیت بزرگسال سالم یک واسطه است. این ذهنیت کودک را پرورش داده و تنظیم می کند و باعث تعدیل یا کاهش تاثیر ذهنیت والدین و ذهنیت های مقابله ای ناسالم می شود. در نهایت باید ذهنیت متعادل بزرگسال سالم جایگزین طرحواره های ناسالم شود.

کاربردها و فواید طرحواره درمانی

هدف اولیه طرحواره درمانی درمان اختلالات شخصیت بود، اما امروزه درمانگران از آن برای طیف وسیعی از شرایط استفاده می کنند.

در یک بررسی سیستماتیک در سال 2021، محققان شش مطالعه قبلی که شامل افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری اجباری، اختلال استرس پس از سانحه یا اختلال اضطراب فراگیر بود را ارزیابی کردند.

طبق تجزیه و تحلیل ها، طرحواره های ناسازگار ممکن است در اختلالات اضطرابی نقش داشته باشند و طرحواره درمانی می تواند به تسکین علائم کمک کند. با این حال طبق گفته نویسندگان به انجام تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

در یک مطالعه در سال 2021، محققان طرحواره درمانی را برای افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی که مرتکب جنایات خشونت آمیز نیز شده بودند، امتحان کردند. در این بررسی یک گروه درمان استاندارد و گروه دیگر طرحواره درمانی دریافت کردند.

هر دو گروه بهبود یافتند اما گروه طرحواره درمانی موارد بهبود بیشتری مانند سطوح بالاتر توانبخشی و سطوح پایین‌ تر علائم اختلال شخصیت را نشان داند.

همچنین بخوانید:

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) (کلیک)

پیدا کردن طرحواره درمانگر

با جستجوی آنلاین یا دریافت توصیه هایی از پزشکان می توان یک طرحواره درمانگر مجاز پیدا کرد.

هنگامی که به دنبال یک درمانگر هستید، مهم است که فردی را پیدا کنید که با او احساس راحتی می کنید. ممکن است برخی برای برخی افراد جنسیت درمانگر مهم باشد. موارد زیر نیز می توانند در انتخاب درمانگر تاثیر داشته باشند:

اعتبار و تجربه درمانگر
مکان کلینیک آنها
آنلاین و حصوری بودن جلسات
در دسترس بودن درمانگر
پوشش بیمه

طرحواره درمانی در مقابل CBT

CBT یک نوع روان درمانی است که تحقیقات زیادی در خصوص آن صورت گرفته است. این روش متمرکز بر تغییر الگوهای فکری غیر مفید برای جلوگیری از احساسات ناراحت کننده یا رفتار غیر مفید است. این روش مشابه طرحواره درمانی است، با ای حال دانشمندان CBT را به طور گسترده‌ تری مورد مطالعه قرار داده‌ اند.

CBT بیشتر تمایل به تمرکز روی مشکلات امروزی دار تا تجربیات گذشته. تاثیرات دوران کودکی یا آسیب های گذشته را نادیده نمی گیرد، اما کاوش در آنها اولویت اصلی نیست. بلکه بر آموزش مهارت های عملی برای مدیریت علائم در زندگی روزمره تمرکز دارد.

برخی افراد دارای علائم طولانی مدت یا پایدارتر، ترجیح می دهند که علل اصلی را از طریق نوع دیگری از درمان برطرف کنند.

همچنین بخوانید:

رفتار درمانی شناختی یا CBT چیست ؟ (کلیک)

خلاصه

طرحواره درمانی نوعی از گفتار درمانی است که بر انواع طرحواره های ناسازگار تمرکز دارد. طرحواره ها چارچوب هایی هستند که افراد برای درک خود و محیط اطرافشان از آنها استفاده می کنند. هدف این درمان جایگزینی انواع طرحواره های ناسازگار یا غیر واقعی با طرحواره های متعادل، برای بهبود سلامت روان است.

طرحواره درمانی در مقایسه با CBT نوع جدیدی از درمان است. برخی از مطالعات نتایج امیدوارکننده‌ ای از طرحواره درمانی را برای طیف وسیعی از شرایط نشان داده‌ اند.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.