داروهای موثر در درمان اختلال دوقطبی

اگر مبتلا به اختلال دوقطبی باشید، تحت درمان قرار گرفتن مداوم امری ضروری است. حتی زمانی هم که احساس می کنید در سلامت کامل به سر می برید، باز هم باید در جلسات ویزیت با متخصص خود حاضر شوید. در اکثر مواقع درمان شامل دارو درمانی و گفتار درمانی در کنار یکدیگر است. پزشکان در اکثر مواقع به منظور کنترل هر چه سریعتر علائم، دارو درمانی را زودتر آغاز می کنند.

زمانی که علائم تحت کنترل در آمدند، به منظور جلوگیری از عود مجدد علائم، می بایست درمان نگهدارنده (maintainance treatment) را ادامه دهید. درمان نگهدارنده احتمال تغییرات خلق و خو را به حداقل می رساند.

انواع مختلفی از داروها وجود دارند که از آنها برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شود، از جمله داروهای تثبیت کننده خلق، داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب؛ طبق صلاحدید، امکان دارد پزشک برای بهره مند شدن از حداکثر نتایج، مصرف ترکیبی از چند دارو را بطور همزمان تجویز نماید.

به منظور یافتن اینکه کدام دارو (یا ترکیب کدام داروها) برای فرد کارآمدتر است، لازم است آزمون و خطا انجام گیرد. بعلاوه ممکن است لازم باشد به دلیل جلوگیری از بروز عوارض جانبی، داروهای مصرفی بطور دوره ای تغییر کنند.

اغلب 8 هفته زمان لازم است تا بتوان متوجه اثربخشی کامل هر دارو شد؛ معمولا پزشک هر بار پس از اتمام هر دوره ی درمانی، یکی از داروها را تغییر می دهد. بدین ترتیب ایشان می توانند شما را بهتر نظارت کرده و متوجه شوند کدام دارو تاثیری روی درمان شما ندارد. رایج ترین داروهایی که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شوند، عبارتند از:

 

داروی لیتیم – Lithium

لیتیم یک داروی تثبت کننده خلق است که از دهه 1970 مورد استفاده قرار می گرفته است. این دارو به کنترل علائم حاد شیدایی کمک می کند. مصرف لیتیم در جلوگیری از عود مجدد دوره های شیدایی و افسردگی موثر است.

افزایش وزن و مشکلات گوارشی از جمله رایج ترین عوارض جانبی این دارو هستند. این دارو می تواند تیروئید و کلیه ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد. لذا برای اطمینان از سلامت تیروئید و کلیه ها انجام آزمایشات دوره ای ضروری است.

لیتیم در دوران بارداری، در دسته D طبقه بندی می شود. بدین ترتیب در این دوران می بایست تا حد ممکن از مصرف لیتیم خودداری شود. البته در بعضی مواقع مزایای دارو از خطرات بالقوه آن بیشتر است.

 

داروهای آنتی کولوونسانت (ضد تشنج) – Anticonvulsants

داروهای آنتی کولوونسانت، از انواع داروهای تثبیت کننده خلق هستند که در درمان اختلال دوقطبی موثر می باشند. اصلی ترین داروهای این خانواده عبارتند از:

• دی والپروئکس سدیم (Divalproex Sodium) با نام تجاری دپاکوت (Depakote)
• لاموتریژین (lamotrigine) با نام تجاری لامیکتال (Lamictal)
• والپروئیک اسید (valproic acid) با نام تجاری دپاکین (Depakene)

به عنوان رایج ترین عوارض جانبی داروهای آنتی کولوونسانت می توان به افزایش وزن، خواب آلودگی و بی قراری هنگام نشستن اشاره نمود.

داروهای آنتی کولوونسانت ممکن است میل به خودکشی را هم بالا ببرند. 

والپروئیک اسید علاوه بر عوارض جانبی فوق، ممکن است بتواند سبب پدید آمدن نقص مادرزادی هنگام تولد شود. 

لاموتریژین هم علاوه بر عوارض جانبی فوق، ممکن است باعث ایجاد راش های پوستی شود که نادر اما بسیار خطرناک هستند. در طول مصرف لاموتریژین هر زمان متوجه ظاهر شدن هر گونه راش پوستی جدیدی شُدید، پزشک را مطلع نمایید.

 

داروهای آنتی سایکوتیک (ضد روان پریشی) – Antipsychotic

داروهای ضد روان پریشی، یکی دیگر از گزینه های درمان هستند. برخی از داروهای این دسته عبارتند از:

• الانزاپین (Olanzapine) با نام تجاری زیپرکسا (Zyprexa)
• ریزپریدون (Risperdal) با نام تجاری ریسپردال (Risperdal)
• کوئتیاپین (quetiapine) با نام تجاری سروکوئل (Seroquel)
• لورازیدون (lurasidone) با نام تجاری لاتودا (Latuda)
• آریپیپرازول (Aripiprazole) با نام تجاری ابیلیفای (Abilify)
• آسناپین (asenapine) با نام تجاری سافریس (Saphris)

افزایش وزن، خواب آلودگی، خشک شدن دهان، کاهش میل جنسی و تاری دید از جمله رایج ترین عوارض جانبی داروهای آنتی سایکوتیک محسوب می شوند. داروهای ضد روان پریشی ممکن است حافظه و توجه را نیز تحت تاثیر قرار دهند. داروهای این دسته به عنوان داروهایی که منجر به حرکات غیر ارادی صورت و بدن می شوند نیز شناخته شده اند.

 

داروهای ضد افسردگی – Antidepressants

داروهای ضد افسردگی در چهار گروه دسته بندی می شوند: مهار کننده های باز جذب سروتونین (SSRIs)، مهار کننده های باز جذب سروتونین – نوراپی نفرین (SNRIs)، سه حلقه ای ها و مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)

داروهای ضد افسردگی، معمولا برای کمک به مدیریت فاز افسردگی این اختلال تجویز می شوند. اما گاهی اوقات فاز جنون را تشدید می کنند. پزشک اغلب به منظور کاهش ریسک جنون، داروهای ضد افسردگی را همراه با داروهای تثبیت کننده خلق یا داروهای ضد روان پریشی تجویز می کند.  

همانند تمام داروهای دیگر، در مورد خطرات و مزایای مصرف داروهای ضد افسردگی برای درمان اختلال دوقطبی با پزشک مشورت کنید.

برخی از رایج ترین داروهای ضد افسردگی که معمولا تجویز می شوند، عبارتند از:

مهار کننده های باز جذب سروتونین (SSRIs)

• سیتالوپرام (citalopram) با نام تجاری سلکسا (Celexa)
• اس سیتالوپرام (escitalopram) با نام تجاری لکساپرو (Lexapro)
• فلوکستین (fluoxetine) با نام تجاری پروزاک (Prozac)
• پاروکستین (paroxetine) با نام تجاری پاکسیل (Paxil)
• سرترالین (sertraline) با نام تجاری زولوفت (Zoloft)

 

مهار کننده های باز جذب سروتونین – نوراپی نفرین (SNRIs)

• دس ونلافاکسین (desvenlafaxine) با نام تجاری پریستیک (Pristiq)
• دولوکستین (duloxetine) با نام تجاری سیمبالتا (Cymbalta)
• ونلافاکسین (venlafaxine) با نام تجاری افکسور (Effexor)

 

ضد افسردگی های سه حلقه ای  – Tricyclics

• آمی تریپتلین (amitriptyline)
• دزپپرامین (desipramine)  با نام تجاری نورپرامین (Norpramin)
• ایمی پرامین (imipramine) با نام تجاری توفرانیل (Tofranil)
• نورتریپتیلین (nortriptyline) با نام تجاری پاملور (Pamelor)

 

مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)

• فنلزین (phenelzine) با نام تجاری ناردیل (Nardil)
• ترانیل سیپرومین (tranylcypromine) با نام تجاری پارنات (Parnate)

بطور کلی MAOIs به ندرت تجویز می شوند، مگر اینکه بیمار نسبت به SNRIs یا SSRIs پاسخ ضعیفی نشان داده باشد. رایج ترین عوارض جانبی داروهای این خانواده عبارتند از کاهش میل جنسی، اختلالات خواب، افزایش اشتها، خشکی دهان، مشکلات گوارشی و مشکلات قاعدگی!

در طول مصرف داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز، اجتناب از مصرف غذاهایی مثل شراب و پنیر بسیار مهم است. چراکه این نوع خوراکی ها می توانند باعث پدید آمدن وضعیتی بسیار نادر و خطرناک به نام سندروم سروتونین شوند.

 

 

بنزودیازپین ها – Benzodiazepines

بنزودیازپین ها، داروهایی با خواص ضد اضطراب هستند که داروهای زیر را شامل می شوند:

• آلپرازولام (alprazolam) با نام تجاری زاناکس (Xanax)
• کلردیازپوکساید (chlordiazepoxide) با نام تجاری لیبریوم (Librium)
• کلونازپام (clonazepam) با نام تجاری کلونوپین (Klonopin) 
• دیازپام (diazepam) با نام تجاری والیوم (Valium)
• لورازپام (lorazepam) با نام تجاری آتیوان (Ativan)

عوارض جانبی می توانند خواب آلودگی، مشکلات تعادل و حافظه و کاهش هماهنگی عضلات را شامل شوند. داروهای این خانواده به علت خطر وابستگی می بایست با احتیاط و تحت نظارت پزشک مصرف شوند.

 

سیمبیاکس – Symbyax

این دارو ترکیبی از فلوکستین و داروی ضد روان پریشی الانزاپین است. سیمبیاکس هم خاصیت ضد افسردگی دارد و هم خاصیت تثبیت کننده خلق؛ عوارض جانبی احتمالی عبارتند از افزایش اشتها، مشکلات جنسی، خواب آلودگی، خستگی و خشک شدن دهان.

مصرف داروهای درمان کننده اختلال دوقطبی در طول دوران بارداری و شیردهی!

بعضی داروها، مثلا لیتیم و والپروئیک اسید، می توانند خطر تولد کودک ناقص را زیاد کنند. برخی داروهای خاص هم ممکن است تاثیرات قرص های جلوگیری کننده از بارداری را کم کنند. اگر برای جلوگیری از بارداری دارو مصرف می کنید، حتما پزشک خود را مطلع نمایید.

در دوران شیردهی، در خصوص هر دارویی که مصرف می کنید می بایست نظر پزشک را بخواهید. ممکن است بعضی داروها برای کودک شیرخوار مناسب نباشند.