پایین بودن سطح پروژسترون: علائم، عوارض و درمان

پروژسترون هورمونی است که مسئولیت باروری و قاعدگی را بر عهده دارد.

پروژسترون در بدن زنان از جسم زرد (کورپوس لوتئوم-corpus luteum) ترشح می شود. کورپوس لوتئوم یک ساختار سلولی است که درون تخمدان ها قرار دارد.

پروژسترون، اندومتریوم (آستر رحم-داخلی ترین لایه ی رحم) را برای بارداری آماده می کند. این هورمون، به منظور حمایت از لقاح، اندومتریوم را ضخیم می کند.

اگر بارداری رخ دهد، بدن و جفت به منظور حمایت از رشد جنین، به آزادسازی پروژسترون ادامه خواهند داد. بنابراین سطح این هورمون در طول دوران بارداری، به صورت صعودی افزایش می یابد.

با وجود آنکه اهمیت پروژسترون در زنان شناخته شده است، اما اطلاعات کمی در مورد نقش پروژسترون در بدن مردان در دسترس است.

در این مقاله، به بررسی علائم پایین بودن سطح پروژسترون و راه های درمان آن پرداخته شده است.

اطلاعات این مقاله از به روزترین مقالات علمی سال 2020 و از معتبرترین سایت های دنیا برگرفته شده است.

علائم پایین بودن سطح هورمون پروژسترون

خانم هایی که سطح پروژسترون بدن آنها پایین است، احتمالا دچار قاعدگی های نامنظم و مشکل در باروری هستند.

بدون این هورمون، بدن نمی تواند محیط مناسبی را برای تخمک و رشد جنین فراهم آورد. اگر زنی باردار شود و دچار کمبود سطح پروژسترون باشد، احتمالا ریسک سقط جنین در او بالاست.

علائم پایین بودن سطح پروژسترون عبارتند از:

خونریزی غیرطبیعی رحم
پریود نشدن/دوره های قاعدگی نامنظم
لکه بینی و درد شکمی در دوران بارداری
سقط مکرر جنین

از آنجائیکه استروژن و پروژسترون برای تنظیم باروری و چرخه های قاعدگی کار یکدیگر را تکمیل می کنند، پایین بودن سطح هورمون پروژسترون می تواند منجر به افزایش سطح استروژن شود.

کسی که سطح استروژن بدن او بالاست، ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

کاهش میل جنسی
افزایش وزن
مشکلات کیسه صفرا

عوارض و مشکلات ناشی از کمبود پروژسترون در زنان

بیماری های مرتبط با پایین بودن سطح پروژسترون عبارتند از:

آنولاسیون مزمن (Chronic anovulation)

اگر دوره قاعدگی کسی طولانی تر از 35 روز باشد، ممکن است تخمک گذاری انجام نشود-به این پدیده آنولاسیون گویند.

چرخه قاعدگی بیش از 32 روز هم می تواند نشان دهنده ی عدم تخمک گذاری باشد. پزشک برای تشخیص آنولاسیون، سطح پروژسترون را اندازه می گیرد.

ناباروری (Infertility)

ممکن است در زنانی که قاعدگی های منظمی دارند هم تخمک گذاری انجام نشود. تنها راه تشخیص قطعی، اندازه گیری سطح پروژسترون توسط پزشک است.

پژوهشکده ی غدد درون ریز و متابولیسم توصیه می کند همه ی خانم ها برای بررسی عملکرد تخمک گذاری، غربالگری انجام دهند.

در بعضی موارد، ممکن است لازم شود فرد برای حمایت از قدرت باروری خود، مکمل هورمونی مصرف کند.

زایمان زودرس (Preterm birth)

به گفته ی محققان پایین بودن سطح پروژسترون در زایمان زودرس موثر است.

پروژسترون با مسدود کردن فاکتورهایی که منجر به زایمان زودرس می شوند، رحم را برای مراحل بعدی زایمان حفظ می کند.

یائسگی زودرس (Menopause)

بعضی افراد به منظور کاهش علائم یائسگی، اقدام به هورمون درمانی می کنند.

افرادی که برای یائسگی استروژن مصرف می کنند و هیسترکتومی نداشته اند، می بایست برای جلوگیری از سرطان رحم، مکمل پروژسترون مصرف کنند.

تشخیص

یک آزمایش خون می تواند سطح پروژسترون فرد را تایید کند.

در طی مراحل مختلف چرخه قاعدگی، سطح پروژسترون در نوسان خواهد بود.

طی نیمه اول چرخه قاعدگی، که فاز فولیکولار نامیده می شود، سطح پروژسترون کمتر از 1.5 نانوگرم/میلی لیتر خواهد بود.

سطح این هورمون درست قبل از تخمک گذاری افزایش می یابد، سپس طی هفته بعد از تخمک گذاری هم دوباره بالاتر می رود.

در طول دوران بارداری هم پزشکان به منظور پیگیری عملکرد جفت و جسم زرد، سطح پروژسترون را اندازه می گیرند.

طی سه ماهه اول بارداری، سطح پروژسترون در بدن مادر، به آرامی تا حدود 40 نانوگرم/میلی لیتر افزایش می یابد.

بین هفته های ششم تا هشتم بارداری، چنانچه سطح پروژسترون کمتر از 10 نانوگرم/میلی لیتر باشد، پزشکان آن را کم می دانند. این سطح پروژسترون احتمالا نشانه ی بارداری غیرطبیعی/خارج رحمی می باشد.

در سه ماهه آخر بارداری، سطح پروژسترون تا 150 نانوگرم/میلی لیتر به افزایش خود ادامه می دهد.

پس از یائسگی، سطح پروژسترون به زیر 0.5 نانوگرم/میلی لیتر می رسد.

اگرچه با انجام آزمایش خون می توان سطح پروژسترون را تشخیص داد، اما فاکتورهای دیگر هم مهم هستند. ممکن است برای تشخیص علت پایین بودن سطح پروژسترون نیاز به انجام آزمایش های بیشتری باشد.

درمان

زنانی که سطح پروژسترون آنها پایین است، می بایست مکمل مصرف کنند.

اینکه پزشک چه شکلی از این هورمون را تجویز کند، بستگی به علت پایین بودن پروژسترون دارد. از دیگر عوامل موثر در انتخاب نوع هورمون، عوارض جانبی است که دارو برای فرد به همراه می آورد.

مثلا بعضی افراد نمی توانند عوارض جانبی پروژسترون خوراکی را تحمل کنند، به همین خاطر می بایست کرم یا ژل موضعی آن را استفاده کنند.

بمنظور جلوگیری از زایمان زودرس، در اغلب موارد پزشکان فرم تزریقی یا شیاف (پرژسترون یا پروژستین) را تجویز می کنند.

کسانی که برای یائسگی تحت درمان هورمون جایگزین قرار دارند، ممکن است نیاز به مصرف از مکمل های پروژسترون داشته باشند.

در بعضی موارد متخصصان نازایی شیاف پروژسترون تجویز می کنند.

چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است؟

هر کسی که علائم پایین بودن سطح پروژسترون را دارا باشد، مثلا دچار قاعدگی های نامنظم باشد، باید با پزشک مشورت کند.

برای اینکار بهتر است به متخصص زنان، یا متخصص غدد مراجعه شود.

توصیه می شود اشخاصی که زیر 35 سال دارند، چنانچه پس از یکسال تلاش مستمر باردار نشدند، به متخصص مراجعه نمایند.

کسانی که بالای 35 سال دارند نباید به مدت طولانی صبر کنند و در صورت تمایل به بارداری، باید سریعتر تحت نظر پزشک قرار گیرند.

خلاصه

زنانی که سطح هورمون پروژسترون در آنها پایین است، احتمالا دچار قاعدگی های نامنظم و مشکلات باروری هستند.

با انجام آزمایش خون می توان متوجه پایین بودن سطح پروژسترون شد، اما ممکن است به منظور تشخیص علل پیش زمینه ای، نیاز به انجام آزمایش های بیشتری باشد.

پزشکان به منظور اصلاح سطح پروژسترون، اشکال مختلف هورمون را تجویز می کنند. درمان درست بستگی به علت پایین آمدن سطح پروژسترون و عوارض جانبی بالقوه دارد.

هر کسی که فکر می کند سطح پروژسترون بدن او پایین است، می بایست با متخصص زنان یا متخصص غدد مشورت کند.