روش های ساده برای پیشگیری از سنگ کلیه

طبق آمار، تخمین زده شده که از هر 100 ایرانی، 8 نفر آنها در مقطعی از زندگی خود دچار سنگ کلیه می شوند.

سنگ های کلیه، سالانه بیش از نیم میلیون نفر را روانه ی اورژانس می کند. اما آیا می دانستید با اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب می توانید احتمال ایجاد سنگ کلیه را به حداقل برسانید؟

در ادامه ی این مقاله علاوه بر آشنایی بیشتر با سنگ کلیه، نکاتی خواهید آموخت که با رعایت کردن آنها می توانید از ایجاد سنگ های کلیه جلوگیری نمایید. 

اطلاعات این مقاله از به روزترین مقالات علمی سال 2020 برگرفته شده است.

سنگ کلیه چگونه تشکیل می شود؟

کار کلیه تصفیه مواد زائد و مایعات اضافی از طریق ادرار است. سنگ کلیه زمانی شکل می گیرد که مواد شیمیایی خاصی زیاد شوند و آب کافی برای تصفیه درست آنها وجود نداشته باشد. در اینصورت مواد شیمیایی متبلور می شوند و به تدریج سنگی را شکل می دهند که ممکن است تا زمان خارج شدن از بدن بزرگ و بزرگتر شود.

سنگ کلیه چگونه دفع می شود؟

سنگ های خیلی کوچک که تقریبا به اندازه ی یک دانه نمک هستند، احتمالا بدون ایجاد هیچ مشکلی خودشان دفع می شوند، اما سنگ های بزرگ که تقریبا به اندازه ی یک سنگ ریزه هستند، با حرکت در رگ های خیلی باریکی که ادرار از طریق آنها از کلیه خارج می شود، به شدت ایجاد درد می کنند. اگر سنگ کلیه بیش از اندازه بزرگ شود، می تواند منجر به انسداد این رگ ها شده و بدین ترتیب مانع برقراری جریان ادرار می شود.

علائم سنگ کلیه

معمولا افراد به ندرت متوجه وجود سنگ های خیلی ریز می شوند، اما سنگ های بزرگ باعث کمر درد و درد زیر شکم و پهلوها خواهند شد. بعضی افراد دچار دردهای نوسانی می شوند که یک لحظه تیز، و لحظه بعد قابل تحمل است.

از دیگر علائم سنگ کلیه می تواند به سوزش هنگام ادرار کردن، تغییر غیرعادی رنگ ادرار (صورتی، قرمز یا قهوه ای)، و بوی نامطبوع ادرار اشاره کرد. حالت تهوع، استفراغ و تب هم می توانند از علائم سنگ کلیه باشند.

راه تشخیص سنگ کلیه

اگر فکر می کنید دچار سنگ کلیه هستید، بهتر است هر چه سریعتر به پزشک مراجعه نمایید. احتمال دارد پزشک برای تشخیص سنگ کلیه و رد کردن دیگر علل احتمالی، از شما بخواهد آزمایش خون، ادرار یا سونوگرافی انجام بدهید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود سنگ های دفع شده را برای آنالیز جمع آوری کنید. اینکار به پزشک کمک می کند نوع سنگی که به آن مبتلا شده اید را تعیین کند، که نه تنها به تجویز درمان درست کمک می کند، بلکه می تواند چشم انداز کاملی برای جلوگیری از سنگ های آتی در اختیار شما قرار دهد.

روش های درمان سنگ کلیه

اگر سنگ کلیه باعث ایجاد درد در شما شده است، احتمالا دوست دارید بدانید چطور می توانید زودتر از شر آن خلاص شوید.

سنگ های بزرگ به احتمال زیاد نیاز به مداخله پزشکی دارند. حتی ممکن است لازم شود شکسته شوند تا آنقدر کوچک شوند که از طریق دستگاه ادراری قابل دفع باشند، در بعضی موارد لازم است برای خارج نمودن سنگ، جراحی صورت گیرد.

اما سنگ های کوچکتر، احتمالا بدون هیچ مداخله ای دفع می شوند. اگر پزشک درمان در منزل را توصیه کرده، بهترین کار نوشیدن آب فراوان است. نوشیدن مایعات به جلوگیری از بزرگتر شدن سنگ و مشکل ساز شدن آنها کمک خواهد کرد. علاوه بر این نوشیدن مایعات باعث می شود نیاز به دفع ادرار در شما ایجاد شود، که همین مسئله کمک می کند سنگ از طریق ادرار شما زودتر خارج شود.

از آنجائیکه سنگ کلیه باعث درد می شود، در صورت نیاز ممکن است توصیه شود از مسکن های بدون نیاز به نسخه، مثل ایبوپروفن یا استامینوفن کمک بگیرید. البته لازم است این نوع داروها، مطابق دستورالعمل پزشک مصرف شوند. 

راه های جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه

توصیه های اختصاصی مربوط به جلوگیری از سنگ کلیه، بستگی به نوع سنگی که داشته اید دارند، اما بصورت کلی اصلاح رژیم غذایی و برخی عادات زندگی در کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه موثر است. مثلا:

• به مقدار فروان مایعات بنوشید: وقتی به اندازه کافی هیدراته هستید، احتمال ایجاد سنگ پائین است. یکی از راه هایی که می توانید از طریق آن مطمئن شوید به اندازه کافی آب نوشیده اید، شفاف بودن و روشن بودن رنگ ادرار است، با این حال بنیاد ملی کلیه، توصیه کرده همه افراد روزانه 8 تا 12 لیوان آب بنوشند. مطمئن شوید مایعاتی را که از طریق تعریق از دست داده اید، با نوشیدن آب جبران می کنید. اگر در هوای گرم ورزش می کنید، یا ساعات زیادی را زیر آفتاب هستید، حتما به میزان کافی آب بنوشید.
• مصرف سدیم را کاهش دهید: اکثر مردم بیش از مقدار مجاز (2300 میلی گرم/روز) سدیم مصرف می کنند. بیشتر حجم سدیم مصرفی به غذاهای بسته بندی شده اختصاص دارد. مصرف بیش از اندازه سدیم احتمال ایجاد سنگ کلیه را بالا می برد، بنابراین مصرف منابع تامین کننده آن، از جمله غذاهای فست فود، وعده های غذایی سنگین و غذاهای بسته بندی شده سرشار از سدیم را محدود کنید. برای کاهش مقدار مصرفی سدیم خود، روی خوردن غذاهای کامل تمرکز کنید.
• رژیم غذایی را پیش بگیرید که بر پایه گیاهان باشد: پروتیئن های حیوانی می توانند منجر به شکل گیری سنگ کلیه شوند. برای پائین آوردن احتمال ابتلا به سنگ کلیه سعی کنید بیشتر روی مصرف غذاهای گیاهی-از جمله سبزیجات، میوه ها و غلات کامل- تمرکز کنید و پروتئین های حیوانی را در وعده های کوچک و به تعداد دفعات کم مصرف کنید. می توانید برای دریافت پروتئین از منابع گیاهی مثل لوبیا، حبوبات و نخود فرنگی کمک بگیرید یا می توانید با اضافه کردن این نوع پروتئین ها به رژیم غذایی خود، حجم مصرف پروتئین های حیوانی را کمتر و کمتر کنید.
• کلسیم مورد نیاز خود را از منابع غذایی دریافت کنید: متداول ترین نوع سنگ کلیه، سنگ کلسیم است. اگر کلسیم از منابع غذایی تامین شود، تا حد زیادی می توان مانع شکل گیری این نوع سنگ در کلیه شد. لازم به ذکر است کمبود مصرف کلسیم، با افزایش خطر ایجاد سنگ های کلسیمی رابطه مستقیم دارد.
• در مورد انتخاب مکمل های خوراکی هوشیار باشید: درست است که رژیم غذایی سرشار از کلسیم به جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه کمک می کند، اما به همان میزان مصرف مکمل کلسیم با افزایش خطر ایجاد سنگ کلیه مرتبط است.

4 توصیه برای آنکه هیدراته بمانید:

از آنجائیکه نوشیدن آب برای پیشگیری و درمان سنگ کلیه ضروری است، در ادامه توصیه هایی جمع آوری شده اند که به آبرسانی و هیدراته ماندن بدن کمک می کنند:

• آلارم گوشی خود را تنظیم کنید: اگر به ندرت به خاطر می آورید که باید آب بنوشید، برای یادآوری، دستگاه تلفن همراه خود را برای یادآوری روی ساعات منظمی تنظیم کنید.
• روی میز خود یک بطری آب بگذارید: یک بطری آب روی میز کار خود، درست جلوی چشمتان قرار دهید. بدین ترتیب نوشیدن آب را فراموش نخواهید کرد. سعی کنید در بازه های زمانی منظم آب بنوشید.
• آب طعم دار بنوشید: اگر از آب خالی خسته شده اید، می توانید آن را با مقدار چاشنی یا آبمیوه مخلوط کنید. حتی می توانید تکه های یخ میوه ای داخل آن بیاندازید.
• میوه های پر‌‌ آب بخورید: ملون، انگور، گوجه فرنگی و خیار چند نمونه از میوه هایی هستند که به تامین آب بدن کمک می کنند.