۷ علت وجود خون در مدفوع

خون در مدفوع اگر دیده شود، معمولا به رنگ قرمز روشن، قرمز تیره یا سیاه است. رنگ مدفوع یا رنگ خون پیدا شده در آن، مشخص می‌کند که خونریزی در کجای دستگاه گوارش اتفاق افتاده است. بیماری‌های التهابی روده، زخم معده و هموروئید از جمله علل وجود خون در مدفوع هستند. 

پزشکان ممکن است جهت تشخیص علل وجود خون در مدفوع از کولونوسکوپی یا آندوسکوپی استفاده کنند. وقتی پزشک مکان و علت خونریزی را پیدا کند، برای توقف آن و جلوگیری از اتفاق افتادن دوباره آن، داروهایی تجویز می‌کند.

در ادامه مقاله علاوه بر بررسی علل وجود خون در مدفوع و برخی از علائم دیگری که ممکن است همراه آن اتفاق بیافتد، به معرفی درمان‌های احتمالی آن پرداخته شده است. 

اطلاعات این مقاله از به روزترین مقالات علمی سال 2020 برگرفته شده است.

۱- بیماری زخم معده

بیماری زخم معده (زخم گوارشی) یکی از علل وجود خون در مدفوع است.

در زخم معده، لایه محافظ معده، مری و روده کوچک آسیب می‌بیند. علت بیماری زخم معده، ترشحات اسیدی معده یا پپسین است که به لایه‌های داخلی دیواره دستگاه گوارش فوقانی آسیب می‌رساند.

رعایت اصول بهداشت و تغذیه صحیح، همراه با درمان‌های مؤثر و آگاهی از تأثیر منفی برخی داروهای خاص بر دستگاه گوارش، شیوع بیماری زخم معده را کاهش داده است.

علائم

علائم زخم معده با توجه به موقعیت و شدت زخم، متفاوت است. برخی علائم شامل موارد زیر است:

• درد شکم
• وجود خون در مدفوع
  
• تغییر وزن
• نفخ
• مشاهده مکرر خون در استفراغ

درمان

پزشکان معمولا داروهای Antisecretory از جمله آنتاگونیست‌های گیرنده H2 و مهارکننده‌های پروتون پمپ را برای افراد مبتلا به زخم معده، تجویز می‌کنند. برای برخی از افراد، درمان دارویی به تنهایی کافی نبوده و در نتیجه عمل جراحی ضروری است.

۲- دیورتیکولوز

افراد مبتلا به دیورتیکولوز، چندین کیسه یا دیورتیکول دارند که در سراسر دستگاه گوارشی آنها رشد می کند. اگر این بیرون‌زدگی‌ها ملتهب شده یا عفونت و خونریزی کنند، منجر به بیماری دیورتیکولیت می‌شود.

علائم

اغلب اوقات، افراد مبتلا به دیورتیکولوز هیچ علائمی ندارند. در صورت بروز علامت، شامل موارد زیر است:

• دلپیچه
• درد شکمی
• تغییر در عادات گوارشی
• وجود خون در مدفوع
  
• تب

درمان

افزایش مایعات و فیبر در رژیم غذایی می‌تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند. با وجود این، اگر هر کدام از علائم این بیماری مشاهده شد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. در موارد شدید، دیورتیکول عفونی یا ملتهب ممکن است ترکیده و باعث ایجاد دردهای شدید و حتی مرگ شود.

درمان دیورتیکولیت شامل داروهای ضد التهابی برای موارد خفیف یا آنتی‌بیوتیک و رژیم غذایی مایع و حتی جراحی برای موارد بسیار شدیدتر است.

۳- هموروئید یا بواسیر

هموروئید ممکن است داخل یا اطراف مقعد ایجاد شود. هموروئید رگ‌هایی است که در مقعد وجود دارند و به خاطر فشار زیاد ممکن است متورم یا گشاد شوند. از جمله علل موثر در هموروئید می توان به فشاری که موقع دفع وارد می‌شود، حاملگی، سر پا ایستادن یا نشستن طولانی مدت در یک جا اشاره کرد.

علائم

• خارش
• خون‌ریزی (وجود خون در مدفوع)
  
• درد
• سوزش
• بیرون زدگی (پرولاپس)
• ترشح مخاط
• تورم
• مشکل در تمیز نگه داشتن مقعد

درمان

اولین قدم برای درمان هموروئید، تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی است. این شامل موارد زیر است:

• کاهش فشار هنگام دفع بواسطه افزودن فیبر، مایعات یا نرم‌کننده‌های مدفوع (ملین ها)، به رژیم غذایی
• افزایش ورزش‌های کم‌تحرک (مثل پیاده‌روی)
• کوتاه کردن زمان نشستن در توالت
• اجتناب از پاک کردن مقعد با شدت زیاد و خشن
• پیاده‌روی بیشتر که باعث بهتر شدن جریان خون و کاهش لخته شدن آن می‌شود.

زمانی که تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی موثر واقع نشد، یا اگر هموروئید دردناک شده است، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است داروهای موضعی برای درمان ورم، درد یا خارش تجویز کند. داروهای بدون نسخه نیز کمک‌کننده است.

اگر هموروئید بسیار بزرگ شده، ورم کرده و به درمان‌های موضعی پاسخ نمی‌دهد، پزشک ممکن است درمان‌های دیگر مثلا لیزر درمانی، سرما درمانی، بستن باند لاستیکی* و… را توصیه کند. برخی افراد به جراحی نیاز دارند.

* در روش بستن باند لاستیکی ( rubber band ligation) یک حلقه لاستیکی دور پایه هموروئید انداخته می شود تا از گردش خون جلوگیری کند.

۴- کوليت ايسکميک

یکی دیگر از علل وجود خون در مدفوع، بیماری کولیت ایسکمیک (Ischemic colitis) است.

این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که حداقل ۷۵% جریان خون به روده برای بیش از ۱۲ ساعت کاهش پیدا کند. این بیماری ممکن است در روده بزرگ یا کوچک ایجاد شود.

علائم

• درد شکمی
• سوزش
• اسهال خونی

درمان

در بیشتر موارد ابتلا (80.3%)، بدون جراحی قابل کنترل است. برخی از گزینه های درمانی عبارتند از:

• استراحت روده
• تزریق مایعات داخل وریدی
• آنتی بیوتیک‌های طیف گسترده

با وجود این، در صورت رسیدن به مرحله‌ای که انجام عمل جراحی لازم باشد، کولیت ایسکمیک میزان مرگ و میر بالایی دارد. به همین دلیل، پزشک باید در اسرع وقت مداخله کند.

به ندرت ممکن است فرد به انتقال خون نیاز داشته باشد. در موارد دیگر، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک را برای جلوگیری از ابتلا به سپتیسمی* تجویز کند. اپیوئید** ممکن است به کاهش درد کمک کند.

* سپتیسمی، سپسیس یا گندخونی التهابیست که در اثر عفونت ایجاد شده و سراسر بدن را فرا می گیرد.

** اپیوئید (Opioid) به مجموعه ای از مواد شیمیایی صنعتی و یا طبیعی مسکن همانند مرفین اطلاق می شود.

۵- بیماری‌های التهابی روده

دو نوع بیماری التهابی روده یا به اختصار IBD وجود دارد: کولیت زخمی (ulcerative colitis) و بیماری کرون (Crohn’s disease).

کولیت زخمی (کولیت اولسروز) معمولا روی راست روده تاثیر می‌گذارد و می تواند تا نواحی دورتر روده نیز گسترش یابد.

بیماری کرون روی هر قسمتی از روده ممکن است تاثیر بگذارد.

IBD در افرادی مشاهده می‌شود که به صورت ژنتیکی پاسخ ایمنی نامناسب به باکتری‌های طبیعی موجود در روده بزرگ دارند.

علائم

افراد مبتلا به کولیت زخمی ممکن است اسهال خونی بدون مخاط یا با مخاط را تجربه کنند. درد شکمی و احساس تخلیه ناتمام بعد از هر بار دفع، از دیگر علائم این بیماری است. بیماری کرون علائم مختلفی دارد که همیشه شامل وجود لخته خون در مدفوع نیست.

درمان

از آنجا که IBD یک بیماری ایمنی است، پزشکان ممکن است داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را تجویز کنند. اهداف درمان، كاهش عود کردن بیماری و القاء بهبودی است.

برخی داروهای این بیماری عبارتند از:

• عوامل آمینوسالیسیلات
• گلوکو کورتیکوئیدهای خوراکی
• آنتی بادی‌های مونوکلونال TNF-alpha

حدود ۲۵% از افراد مبتلا به IBD به عمل جراحی برای برداشتن بخشی از روده نیاز پیدا می‌کنند.

۶- پولیپ ها و سرطان روده بزرگ

افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ و یا رشد تومور در آن که پولیپ نام دارد، معمولا به کولونوسکوپی نیاز پیدا می‌کنند. در زمان کولونوسکوپی، متخصص گوارش ممکن است پولیپ‌ها یا تومورها را با استفاده از پولیپکتومی از بین ببرد.

پولیپ‌ها معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کنند، اما بعضی اوقات ممکن است فرد متوجه لخته خون در مدفوع یا هنگام پاک کردن بعد از دفع، شود.
برخی از افراد ممکن است لخته خون در مدفوع را بعد از برداشتن پولیپ مشاهده کنند. با این حال، خونریزی بعد از پلیپکتومی شایع است و معمولا بدون مداخله پزشکی به طور خودبه‌خود برطرف می‌شود.

علائم

برخی افراد ممکن است علائم سرطان روده را تجربه نکنند.

• تغییر در عادات دفع
• خونریزی مقعدی با خون قرمز روشن
• مدفوع سیاه رنگ یا تیره
• درد شکمی و دلپیچه
• ضعف و خستگی
• کاهش وزن غیرارادی

هر کسی که هر کدام از این علائم را تجربه کرده باشد، باید در مورد آزمایش سرطان روده بزرگ با پزشک مشورت کند.

درمان

در مراحل اولیه سرطان روده بزرگ، جراح ممکن است روده بزرگ را عمل نموده تا ضایعات سرطانی و بافت اطراف آن خارج شود.

برخی مواقع ممکن است فراد به جراحی و دارو احتیاج داشته باشند.

بسته به ویژگی‌های سلول‌های سرطانی‌، پزشک ممکن است از درمان‌های ضد سرطان زیر استفاده کند:

• شیمی درمانی
• دارو درمانی هدفمند
• ایمونوتراپی

سرطان روده بزرگ با تشخیص زودرس، قابل پیشگیری و قابل درمان است. به همین دلیل انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌کند افراد از ۴۵ سالگی تا رسیدن به ۷۵ سال غربالگری منظم سرطان روده بزرگ را آغاز کنند.

فرد برای بررسی علائم اولیه این بیماری باید تحت غربالگری قرار گیرد. این بیماری در این مرحله کاملا قابل درمان است.

۷- اتساع عروق آنترال معده

بیماری Gastric antral vascular ectasia) GAVE)، یکی از دلایل نادر برای خونریزی دستگاه گوارش فوقانی است. تقریبا ۷۱% از افراد مبتلا به این بیماری را زنان تشکیل می‌دهند. میانگین سن مبتلایان، ۷۳ سال است.

علائم

افراد مبتلا به اکتازی عروقی آنترال معده ممکن است وجود لخته خون در مدفوع که ناشی از خونریزی در معده است را تجربه کنند. همچنین ممکن است استفراغ و درد شکم داشته باشند.
برای بررسی ظاهر معده و روده فوقانی، پزشک آندوسکوپی انجام می‌دهد.

افراد مبتلا به اکتازی عروقی معده ممکن است «معده هندوانه‌ای» داشته باشند که با رگ‌های خونی کوچک گسترش یافته و مناطق قرمز رنگ در معده مشخص می‌شود.

درمان

محققان هنوز در حال مطالعه روش‌های درمانی احتمالی اکتازی عروقی آنترال معده هستند.

افرادی که خونریزی شدید دارند ممکن است نیاز به انتقال خون داشته باشند. جراحی و داروها نیز گزینه‌های دیگر درمانی هستند. با این حال، داروها هنوز هیچ نتیجه طولانی مدت رضایت‌بخش یا مؤثر را نشان نداده‌اند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر خون در مدفوع مشاهده شد، باید به پزشک مراجعه نمود تا احتمال هرگونه بیماری خطرناک منجر به مرگ یا بیماری جدی شناسایی گردد.

اگر خون به شکل لخته خون در مدفوع دیده شود، فرد ممکن است مدتی خونریزی داخلی داشته باشد.

خون قرمز روشن ممکن است نشان دهنده خونریزی نزدیک به مقعد و روده باشد.

خون تیره ممکن است خونریزی در نواحی بالاتر دستگاه گوارش مانند معده باشد.

خلاصه

افرادی که لخته خون در مدفوع مشاهده می‌کنند، باید فوراً با پزشک مشورت کنند.

اگرچه برخی از علل وجود خون در مدفوع خطرناک نیستند، همانند بواسیر، ولی برخی از دلایل آن، جدی‌تر هستند.

برای سرطان، تشخیص زود هنگام لازم است تا از بدتر شدن و شیوع آن جلوگیری شود.

هنگامی که پزشک علت مشاهده خون در مدفوع را مشخص کرد، فرد را به مناسب‌ترین درمان هدایت می‌کند.