آیا درمانی برای ایدز – ویروسHIV (اچ آی وی)- وجود دارد؟

بیماری ایدز (سندروم نقص ایمنی اکتسابی) از طریق ویروس اچ آی وی منتقل می شود؛ از داروهای آنتی رترو ویرال به عنوان روشهای درمانی موثر در درمان HIV استفاده می شود.

 

تنها تعداد کمی از ویروس ها همچون ویروس اچ آی وی (HIV)، مورد مطالعه بسیار دقیق و طولانی‌مدت قرار گرفته اند. به همین خاطر پیشرفت های قابل توجهی در درمان ویروس HIV و بیماری ایدز صورت گرفته است.

در نتیجه، بسیاری از مبتلایان به اچ آی وی، زندگی طولانی و سالمی دارند. اگرچه درمان قطعی برای اچ آی وی وجود ندارد اما چندین روش‌ درمانی موثر برای مدیریت بیماری ایدز وجود دارد.

در این مقاله با هم می‌بینیم «درمان قطعی» به چه معناست و چه فرقی با درمان دارد. همچنین برخی از چالش‌ها و فرصت‌ها را با هم بررسی می‌کنیم.

 

آیا برای HIV درمان قطعی وجود دارد؟

روش‌های درمانی موثری برای اچ آی وی (HIV) وجود دارد؛ اما هنوز درمان قطعی بیماری ایدز بدست نیامده است.

با این حال، تحقیقات همچنان ادامه دارد.

تصور می شود که سه نفر از مبتلایان به اچ آی وی (بیماری ایدز) درمان شده‌اند:

* تیموتی ری براون (Timothy Ray Brown) که با نام “بیمار آلمانی” شناخته می‌شود و از سال 2007 نمونه خون بدون HIV داشته است.

* بیمار لندنی که بهبودی او از سال 2019، هجده ماه بعد از پایان درمان آنتی رترو ویرال (ضد ویروسی)، آغاز شد.

* بیمار دوسلدورفی که بهبودی او هم از سال 2019 آغاز شد؛ 3.5 ماه بعد از پایان درمان ضد ویروسی (آنتی رترو ویرال تراپی)

هر سه بیمار، پیوند سلول‌های بنیادی را به عنوان درمان سرطان دریافت کرده بودند و داستان های آنها می‌تواند سرنخ هایی از درمان های احتمالی اچ آی وی ارائه دهد.

تیموتی ری براون بعد از یک دهه زندگی با اچ آی وی، به لوسمی حاد مغز استخوان (لوسمس حاد میلوئیدی AML) مبتلا شد. تحت شیمی‌درمانی و دو پیوند سلول‌های بنیادی قرار گرفت که در آن سلول های مغز استخوان را با سلول های سالم یک اهدا کننده جایگزین می کنند.

در تاریخ اولین پیوند در سال 2007، براون دیگر از داروهای ضد ویروسی استفاده نکرد. پس از سه ماه پزشکان هیچ نشانه‌ای از ویروس در نمونه خون او پیدا نکردند.

اکنون بعد از گذشت 10 سال که براون دیگر داروی HIV مصرف نمی‌کند، هنوز اثری از HIV و بیماری ایدز در بدن او نیست.

پیوند سلول بنیادی روشی پرخطر برای درمان سرطان است و برای درمان اچ آی وی مقیاس پذیر نیست.

با این وجود موفقیت این روش منبع الهام تحقیقات بیشتر شده است.

انواع درمان اچ آی وی (HIV)

اینکه درمان قطعی اچ آی وی (بیماری ایدز) چیست، هنوز موضوع بحث و تحقیق است.

دو نوع درمان اصلی در دست بررسی و تحقیق است:

* درمان ضد عفونی کننده (Sterilizing cures) که ویروس را در بدن فرد از بین می‌برد.

* درمان عملکردی که بدون استفاده از داروهای ضد ویروسی (آنتی رتروویرال)، میزان ویروس در بدن را تا حد غیر قابل تشخیص کاهش می‌دهد.

درمان‌های ضد عفونی کننده

انجمن بین المللی ایدز، درمان ضد عفونی کننده را با عنوان «ریشه کنی و پاکسازی کامل بیمار از ویروس اچ آی وی مستعد همانندسازی» معرفی می‌کند.

این نوع درمان به عنوان «مدل بیماری های عفونی» نیز شناخته می‌شود. این بدان معنیست که هر فرد در هر میلی لیتر از خونش، حداکثر یک نسخه از RNA ویروس اچ آی وی دارد.

اچ آی وی یک ویروس پسگرد (رتروویروس) است؛ به این معنی که از RNA به عنوان ماده ژنتیکی خود استفاده می‌کند. به‌همین خاطر درمان های اچ آی وی به عنوان داروهای آنتی رترو ویرال (ترکیب چند داروی ضد ویروسی) شناخته می‌شوند.

RNA ویروسی در ژنوم سلول‌های آلوده است و وقتی بدن سلول‌های جدید بسازد، منتقل می‌شود.

با این وجود، این عفونت می‌تواند برای سال‌ها و بدون تولید ویروس‌ عفونی اچ آی وی، در DNA سلول‎ها مخفی بماند. به همین خاطر درمان ضد عفونی و سترون کننده همچنان غیر ممکن است.

برای تیموتی ری براون نیز همینطور بوده چون سلول‌هایش که عفونت نهفته داشتند، کشته شده بودند. سلول‌های جدید او بعد از پیوند مغز استخوان در برابر عفونت اچ آی وی درون بدنش مقاوم بودند.

درمان‌های عملکردی

کسی که تحت درمان عملکردی قرار بگیرد، سطح پایینی از ویروس نهفته در بدن خود دارد. این افراد جهت حفظ  این وضعیت، نیازی به مصرف دارو ندارند و ناقل ویروس هم نیستند.

این نوع درمان اچ آی وی با عنوان «مدل سرطان» هم شناخته می‌شود. چون هدف این درمان، بهبودی بلندمدت با کمتر از 50 نسخه RNA ویروسی در هر میلیمتر خون است.

تحقیقات نشان داده اند برخی از افرادی که بلافاصله پس از تماس با ویروس HIV درمان ضد ویروسی دریافت کنند، قادر به بهبودی بلندمدت بدون مصرف دارو خواهند بود. دکترها و محققان از افرادی که این نوع درمان را دریافت کرده اند با نام «کنترل‌کننده های پس از درمان» نیز یاد می‌کنند.

اخیراً، تحقیقات، “کنترل کننده های برتر” را به عنوان الگوی احتمالی برای درمان ایدز مورد بررسی قرار داده است.

کنترل کننده های برتر حدود 1% از مبتلایان به اچ آی وی هستند که می‌توانند بدون مصرف داروهای ضد ویروسی آنتی رترو ویرال، برای سال‌ها بار ویروس بسیار کمی داشته باشند.

در حال حاضر، درک نحوه عملکرد ویروس در بدن این گروه از مبتلایان یکی از موضوعات اصلی تحقیقات است.

همچنین بخوانید: روش های انتقال عفونت

درمان‌های موجود

در حال حاضر مهمترین هدف درمان اچ آی وی (بیماری ایدز)، کاهش بار ویروسی به سطح غیر قابل تشخیص است.

بار ویروسی به معنای میزان ویروس اچ‌ آی ‎وی در خون بیمار است. تست‌ بار ویروسی تعداد نسخه های RNA اچ آی وی را در یک میلیمتر از خون بیمار اندازه گیری می کند.

اگر بار ویروسی یک بیمار غیر قابل مشاهده باقی بماند، دیگر خطر انتقال ویروس اچ‌ آی‌ وی به شریک جنسی دارای اچ آی وی منفی وجود نخواهد داشت.

شانس آنها برای زندگی سالم و طولانی هم به اندازه افراد بدون اچ آی وی خواهد بود.

متخصصان و سازمان‌های پزشکی توصیه می‌کنند افراد مبتلا به اچ آی وی در سریع ترین زمان ممکن درمان آنتی رترو ویرال را آغاز کنند.

این نوع داروها مانع از باز تولید ویروس در بدن می‌شود. ممکن است لازم باشد بیمار روزانه سه دارو یا بیشتر استفاده کند چون داروهای ضد ویروسی (آنتی رترو ویرال) متفاوت به روش‌های متفاوت چرخه زندگی ویروس را مختل می‌کنند.

درمان‌های پیشگیری کننده از انتقال HIV

علاوه‌ بر موارد درمانی ذکر شده، درمان هایی برای پیشگیری از انتقال اچ آی وی (بیماری ایدز) هم وجود دارد که عبارتند از:

پیشگیری پس از در معرض قرار گرفتن یا PEP: فردی که در معرض ویروس اچ آی وی قرار گرفته باشد، تا 72 ساعت فرصت دارد از این دارو برای پیشگیری از انتقال ویروس استفاده کند.

پیشگیری پیش از در معرض قرار گرفتن یا PrEP: افراد فاقد اچ آی وی که شانس زیادی برای قرار گرفتن در معرض ویروس دارند، می‌توانند روزانه از این دارو استفاده کنند.

پیشگیری از انتقال در طول بارداری، زایمان و شیردهی: برخی از دارو های اچ آی وی می‌توانند از جنین در حال رشد محافظت کنند و ممکن است پزشکان داروها را بعد از تولد نیز تجویز کنند. زایمان با سزارین و شیر ندادن به کودک هم می‌تواند در پیشگیری از انتقال اچ آی وی موثر باشد.

چالش‌ها

چالش های زیادی پیش روی محققانی قرار دارد که به دنبال درمان های احتمالی اچ آی وی (بیماری ایدز) هستند.

یک مانع مهم برای رسیدن به درمان قطعی اچ آی وی این است که ویروس می‌تواند گاهی تا چند دهه در مخازن لنفوسیت تی و سایر سلول‌های بدن مخفی بشود.

البته در این مسیر پیشرفت هایی صورت گرفته است. یکی از آنها ابزاری است که اخیرا طراحی شده و می‌تواند با شمارش سلول‌های مخزن HIV، درمان‌های احتمالی ایدز را ارزیابی کند.

چالش دیگر این است که اچ آی وی پاسخ های ایمنی فرد را تغییر می‌دهد و محققان با پرسش های اخلاقی مواجه هستند.

درمان‌های فعلی اچ آی وی بسیار موثرند. این یعنی برای یافتن درمان قطعی اچ آی وی، شاید لازم باشد از افراد بخواهند خودشان را در معرض خطر بیشتر قرار بدهند (مثلا مصرف داروهایشان را متوقف کنند).

یکی از موانع فن آوری، شامل توانایی تشخیص ویروس در سطح بسیار اندک است تا بدانیم که آیا ویروس کاملا از بین رفته است یا خیر. چیزی که هنوز میسر نشده است.

علیرغم تلاش های گسترده جهانی در طی چند دهه اخیر، تاریخچه اچ آی وی و بیماری ایدز، غیر قابل پیش بینی بودن تحقیقات پزشکی را نشان می‌دهد. البته همین تاریخچه نشان از پیشرفت‌های نوید بخش در زمینه درمان ایدز دارد.

خلاصه

از وقتی که این ویروس برای اولین بار در سال 1984 شناسایی شد، شناخت ما از اچ آی وی و بیماری ایدز به طرز شگفت انگیزی رشد کرده است. مسیرهای تحقیقاتی امیدبخش زیادی برای یافتن درمان قطعی اچ آی وی وجود دارد و درمان‌های موثر هم اکنون نیز در دسترس است.