روش های درمان سندروم پای بی قرار

سندروم پای بی قرار – Restless legs syndrome به اختصار RLS – نوعی اختلال سیستم عصبی است که باعث ایجاد احساس ناراحتی در پاها می شود. در حال حاضر هیچ راه قطعی برای درمان RLS وجود ندارد اما علاوه بر چند روش فوری تسکین، با اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو / مکمل می توان علائم را کنترل و مدیریت نمود.

علائم سندروم پای بی قرار (RLS) می توانند خفیف یا شدید باشند. RLS در موارد حاد زندگی فرد را مختل می کند.

در این مطلب علاوه بر بررسی علائم، علل و محرک های سندروم پای بی قرار، تمام توصیه های موثر در کاهش علائم، از جمله روش های اصلاح سبک زندگی، داروها و مکمل های موثر معرفی شده اند.

دسترسی سریع

سندروم پای بی قرار چیست↓

علت و عوامل محرک↓

تسکین فوری↓

تسکین طولانی مدت با اصلاح سبک زندگی↓

تسکین طولانی مدت با مصرف دارو / مکمل↓

درمان مشکلات پیش زمینه ای↓

خلاصه↓

سندروم پای بی قرار چیست؟

RLS یک نوع اختلال سیستم عصبی است که باعث احساس ناراحتی در پاها می شود. این احساس منجر به اشتیاق غیر قابل وصف برای حرکت دادن پاها می شود.

برخی از این احساسات محرک عبارتند از:

• خارش
• مور مور شدن
• سوزش
• پرش
• گرفتگی های دردناک، بخصوص در ماهیچه ساق پاها

علائم سندروم پای بی قرار از خفیف تا شدید متغیر هستند. این علائم ممکن است در هر زمانی از شبانه روز رخ دهند، اما اغلب بعد از ظهر یا عصر بیشتر مشهود هستند.

معمولا علائم، شب هنگام، وقتی فرد در رختخواب دراز کشیده یا نشسته است بدتر می شوند.

برخی مبتلایان علائم را بصورت گاه به گاه تجربه می کنند، اما برخی دیگر علائم را هر روز تجربه می کنند.

علت و عوامل محرک سندروم پای بی قرار

محققان تاکنون هیچ علت ویژه ای را برای سندروم پای بی قرار شناسایی نکرده اند. با این وجود دانشمندان ثابت کرده اند برخی عوامل، خطر ابتلا به این اختلال را بالا می برند، از جمله:

• داشتن خویشاوندی که به RLS مبتلاست
• کمبود آهن
• اختلال در بخشی از مغز که عقده‌های قاعده‌ای نامیده می شود و حرکات را کنترل می کند.
• اختلال در دوپامین مغز که وجود آن برای حرکات عضلانی صاف و هدفمند ضروری است.
• بیماری پارکینسون که مسیرهای دوپامین مغز را تحت تاثیر قرار می دهد.
• آسیب عصبی یا نوروپاتی
• بیماری کلیوی در مراحل آخر و همودیالیز

علاوه بر موارد فوق، فاکتورهایی هستند که بصورت موردی در تحریک علائم نقش دارند، از جمله:

• بارداری، بویژه در سه ماهه آخر
• مصرف الکل، کافئین یا نیکوتین
• مصرف برخی داروهای خاص از جمله:
  • داروهای ضد تهوع، مثل پروکلرپرازین و متوکلوپرامید
  • داروهای ضد روان پریشی مثل هالوپریدول و مشتقات فنوتیازین
  • داروهای ضد افسردگی افزایش دهنده سطح سروتونین مثل فلوکستین و سرترالین
  • برخی آنتی هیستامین های خاص مثل دیفن هیدرامین

همچنین بخوانید:

همه چیز درباره داروی ضد افسردگی فلوکستین (FLUOXETINE)

روش های تسکین فوری:

توصیه های زیر می توانند به تسکین فوری علائم RLS کمک کنند، البته چنین تسکینی معمولا بصورت موقتی است.

• حرکت دادن پاها یا قدم زدن در اطراف خانه یا درگیر کردن آنها در دیگر فعالیت های جسمانی
• انجام حرکات کششی درگیر کننده ماهیچه ساق پا
• ماساژ دادن یا مالیدن ملایم پاها
• پوشیدن جوراب های طبی فشاری، یا بستن پا با باندی که فشار مداوم و ملایمی به پا وارد می کند.
• قرار دادن کمپرس سرد / گرم روی پاها
• دوش آب گرم برای ریلکس شدن عضلات پاها

کسانی که دچار علائم شدید / مکرر هستند، احتمالا به درمان هایی نیاز دارند که بتواند برای مدت طولانی تری تسکین فراهم آورد. این نوع درمان ها اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو / مکمل یا ترکیبی از همه آنها را شامل می شود.

روش های تسکین طولانی مدت:

اصلاح سبک زندگی

در ادامه توصیه هایی در مورد اصلاح سبک زندگی جمع آوری شده که به شخص کمک می کند برای مدت طولانی تری از علائم سندروم رهایی یابد.

از محرک ها دوری کنید:

افراد مبتلا به RLS می بایست از محرک ها دوری کنند، بخصوص عصر هنگام که علائم شدیدتر می شوند. چند نمونه از محرک ها عبارتند اژ:

• کافئین
• الکل
• نیکوتین

عادت کنید خوب بخوابید و این عادت را حفظ کنید:

افراد مبتلا به RLS می توانند از مزایای یک برنامه خواب منظم، که شامل موارد زیر است بهره مند شوند:

• هر روز سر یک ساعت معین به رختخواب بروید و سر یک ساعت معین بیدار شوید.
• در طول روز حتی برای یک مدت کوتاه چرت نزنید.
• قبل از خواب زمانی را برای ریلکس کردن اختصاص دهید.
• در اوقات نزدیک به خواب، از خوردن کافئین و دیگر محرک ها پرهیز کنید.

در طول روز فعال باشید:

نشستن / دراز کشیدن طولانی مدت، منجر به تحریک علائم می شود.

پزشکان توصیه می کنند افراد مبتلا به RLS، در طول روز به فعالیت های ورزشی سبک / متوسط بپردازند تا کنترل علائم را در دست بگیرند.

لازم به یادآوری است این دسته افراد نمی بایست نزدیک به زمان خواب ورزش کنند، چراکه اینکار علائم را بدتر خواهد کرد.

عضلات ساق پا را با حرکات کششی منظم درگیر کنید:

کشش ماهیچه های ساق پا، در جلوگیری و کاهش احساس گرفتگی در اثر RLS موثر است.

در صورت لزوم در مورد تغییر داروهای مصرفی خود با پزشک مشورت نمایید:

بعضی افراد داروهایی مصرف می کنند که باعث تشدید یا تحریک علائم RLS می شوند. در چنین مواردی، فرد می بایست از پزشک معالج خود بخواهد در صورت امکان مقدار یا نوع داروی مصرفی او را تغییر دهد.

هیچکس نباید بدون مشورت با پزشک، مصرف دارویی را که برای او تجویز شده است متوقف نماید.

مصرف دارو و مکمل

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای سندروم پای بی قرار وجود ندارد. با این حال برخی مکمل ها و داروهای خاص می توانند به کنترل و مدیریت شرایط کمک کرده و شدت و تعداد دفعات بروز علائم را کم کنند. 

به عنوان چند نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مکمل های آهن

مؤسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS) مکمل آهن را خط اول درمان کسانی معرفی کرده که مبتلا به RLS هستند و کمبود آهن دارند.

البته در برخی افراد مصرف مکمل خوراکی آهن کمکی به افزایش سطح آهن خون نمی کند. در چنین مواردی احتمالا فرد برای افزایش سطح آهن خون خود نیاز به تزریق آن داخل ورید دارد.

 

داروهای ضد تشنج

این نوع داروها می توانند به کاهش احساس پرش / مور مور شدن کمک کرده و درد عصب را کم کنند.

امروزه بسیاری از پزشکان داروهای ضد تشنج را به عنوان خط اول درمان RLS تجویز می کنند. چند نمونه از داروهای این خانواده عبارتند از:

• گاباپنتین (Gabapentin)
• پرگابالین (Pregabalin)

 

عوامل دوپامینرژیک (Das)

داروهای این خانواده سطح دوپامین را در مغز افزایش می دهند. به نظر می رسد مصرف شبانه این داروها در کاهش علائم RLS موثر باشد.

لازم به ذکر است مصرف مداوم عوامل دوپامینرژیک در برخی افراد منجر به تشدید علائم خواهد شد. چند نمونه از  عوامل دوپامینرژیک عبارتند از:

• روپینیرول (ropinirole)
• پرامی پکسول (pramipexole)
• روتیگوتین (rotigotine)

 

اپیوئیدها

داروهای این خانواده به کنترل درد کمک می کنند. احتمال دارد پزشک برای درمان سندروم پای بی قرار در کسانی که علائم شدید دارند و نسبت به دیگر درمان ها پاسخی نداده اند، یکی از اپیوئیدهای زیر را تجویز کند:

• متادون (methadone)
• کدئین (codeine)
• هیدروکودون (hydrocodone)
• اکسی کدون (oxycodone)

 

بنزودیازپین ها

بنزودیازپین ها نوعی داروی آرام بخش هستند. ممکن است پزشک برای آنکه شخص مبتلا به سندروم پای بی قرار بتواند خواب آرام تری داشته باشد، برای او یک نوع بنزودیازپین تجویز کند.

درمان مشکلات پیش زمینه ای

شرایط سلامت متعددی هستند که می توانند منجر به سندرم پای بی قرار شوند. درمان این شرایط می تواند به کاهش شدت و تعدد ظهور علائم سندروم پای بی قرار کمک کند.

شخص مبتلا می بایست برای آنکه مطمئن شود آیا مشکلات پیش زمینه ای در ابتلای او به این شرایط نقش داشته اند یا نه، به پزشک مراجعه کند و در صورت لزوم درمان های لازم را دریافت نماید.

خلاصه

سندروم پای بی قرار یک اختلال سیستم عصبی است که باعث ناراحتی و اشتیاق بیش از اندازه نسبت به حرکت دادن پاها می شود.

در برخی افراد علائم این اختلال خفیف و نسبتا قابل کنترل هستند. در برخی دیگر علائم شدید هستند و می توانند سبب مختل شدن زندگی روزمره شوند.

اصلاح سبک زندگی در کنترل و مدیریت علائم موثر است، مثلا:

• از محرک ها دوری کنید.
• عادت کنید خوب بخوابید و این عادت را حفظ کنید.
• در طول روز فعالیت های جسمانی داشته باشید.

برخی افراد برای کنترل و مدیریت علائم خود می بایست زیر نظر پزشک دارو مصرف کنند.

گاهی اوقات سندروم پای بی قرار در اثر یک مسئله ی پیش زمینه ای ایجاد می شود. به همین خاطر فرد برای آنکه مطمئن شود آیا مشکل او دلیل پیش زمینه ای دارد یا نه، می بایست به پزشک مراجعه کند.