عوارض جانبی هیسترکتومی و روش های بهبود آن

هیسترکتومی عمل جراحی است که در آن رحم را بیرون می آورند. از عوارض کوتاه مدت هیسترکتومی (عمل جراحی برداشتن رحم) می‌توان به درد، خونریزی و نوسانات هورمونی اشاره کرد. در این مطلب به بررسی انواع، خطرات و مدت زمان بهبود پس از جراحی پرداخته شده است.

به گزارش دانشکده آمریکایی متخصص زنان و زایمان (ACOG)، پزشک در موارد زیر عمل هیسترکتومی را به بیمار توصیه می‌کند:

آندومتریوز
فیبروئید رحم
سرطان زنان
خونریزی غیر طبیعی
درد مزمن ناحیه لگن

همچنین بخوانید:

بهترین رژیم غذایی برای زنان مبتلا به اندومتریوز

ممکن است پزشک عمل هیسترکتومی را به دلیل افتادگی اندام های لگنی و بیماری های ژنتیکی که احتمال ابتلا به سرطان را بالا می برند، مثل سندروم لینچ نیز انجام دهد.

در این مطلب به بررسی هیسترکتومی به عنوان راه درمان مشکلات زنان پرداخته شده است و عناوین زیر مورد بررسی قرار گرفته است:

انواع هیسترکتومی↓
عوارض هیسترکتومی↓
مدت زمان بهبودی پس از هیسترکتومی↓
خطرات و عوارض طولانی مدت↓
تاثیر هیسترکتومی بر سلامت روان↓
آنچه می بایست قبل از جراحی از پزشک بپرسید↓
زمان مراجعه به پزشک بعد از جراحی↓
خلاصه↓

انواع هیسترکتومی

بر اساس اعلام دانشکده آمریکایی متخصص زنان و زایمان (ACOG) سه نوع عمل هیسترکتومی مختلف وجود دارد:

هیسترکتومی کامل: این جراحی شامل برداشتن کامل رحم و دهانه رحم است.
هیسترکتومی فوق گردنی یا جزئی: در طی این روش، جراح رحم را برمی‌دارد اما دهانه رحم در جای خود باقی می ماند. به این روش، هیسترکتومی جزئی هم می‌ گویند.
هیسترکتومی رادیکال: در این جراحی، رحم، دهانه رحم و تمام بافت پشتیبان اطراف برداشته می‌شود. این نوع هیسترکتومی به مبتلایان به سرطان توصیه می شود.

اگر جراح، رحم را همراه با یک یا هر دو تخمدان، طی یک عمل جراحی خارج کند، آنگاه هیسترکتومی با برداشتن اوفورکتومی همراه است.

اگر لوله های فالوپ هم برداشته شوند، آنگاه هیسترکتومی با سالپنگواوفورکتومی همراه است.

برای انجام هیسترکتومی چند روش مختلف وجود دارد. ممکن است اندام ها از راه شکم یا از راه واژن خارج شوند.

هیسترکتومی با کمک لاپاراسکوپی عملی است که در آن جراح دو روش را با هم ترکیب می کند و بخشی از عمل را از راه شکم انجام می دهد اما رحم را از راه واژن خارج می کند.

عوارض هیسترکتومی

درد، خونریزی، ترشحات واژن و یبوست از عوارض جانبی شایع پس از عمل هیسترکتومی هستند. داروهای ضد درد و استفاده از پدهای بهداشتی می تواند به بهبود عوارض جانبی کمک کند.

عوارض جانبی كوتاه مدت دیگری كه ممكن است تجربه كنید به نوع هیسترکتومی بستگی دارد.

هیسترکتومی بدون اوفوروکتومی

در عمل هیسترکتومی که تخمدان ها برداشته نمی شود ممکن است تخمدان ها همچنان تحت تأثیر قرار گیرند.

بر اساس بررسی سال 2020 در مطالعات پژوهشی شواهدی پیدا شده است که نشان می‌دهد در هیسترکتومی هایی که تخمدان ها برداشته نمی شوند ممکن است سرعت شروع یائسگی افزایش یابد.

یک مطالعه کوچک و قدیمی در سال 2006 نشان می دهد که هیسترکتومی ممکن است روی خونرسانی به تخمدان ها تأثیر بگذارد و این سوال مطرح است که چرا این اتفاق می افتد.

شواهد در این باره بسیار متفاوت بوده است و به نوع هیسترکتومی و اندام ها و بافت هایی که جراح برمی دارد بستگی دارد.

دانشمندان همچنان در حال بررسی عوارض طولانی مدت هیسترکتومی هستند و تحقیقات و مطالعات بیشتری باید درباره تاثیر عمل هیسترکتومی بر عملکرد تخمدان انجام شود.

هیسترکتومی همراه با اوفورکتومی

اگر فردی تحت عمل هیسترکتومی همراه با اوفورکتومی قرار گیرد تخمدان های خود را از دست می دهد.

تخمدان ها هورمون استروژن تولید می کنند. بدون این اندام ها فردی که قبل جراحی یائسه نبوده است، علائم یائسگی را خواهد داشت.

برخی عوارض جانبی هیسترکتومی همراه با اوفورکتومی عبارتند از:

گرگرفتگی
تعریق شبانه
خشکی واژن
به سختی خوابیدن
نوسانات خلقی و تحریک پذیری
افزایش وزن
ریزش مو
خشکی پوست
بی اختیاری ادراری
از دست دادن تراکم استخوان
ضربان قلب سریع

مدت زمان بروز این علائم در افراد مختلف متفاوت است. افرادی که تحت عمل اوفورکتومی قرار گرفته اند به دلیل افت ناگهانی استروژن ممکن است علائم زیادی تجربه کنند.

برای کاهش علائم یائسگی در افرادی که در دوره پیش از یائسگی قرار دارند پزشک می تواند درمان جایگزینی هورمونی (HRT) را توصیه کند.

مدت زمان بهبودی پس از هیسترکتومی

به گفته دفتر بهداشت زنان، معمولاً 3 تا 4 هفته تا بهبود عمل هیسترکتومی واژینال یا لاپاروسکوپی زمان لازم است.

در عمل هیسترکتومی شکمی روند بهبودی ممکن است 4 تا 6 هفته به طول بینجامد.

سن و سلامت عمومی فرد نیز بر مدت زمان بهبودی آنها اثر دارد.

به گفته انستیتوی سرطان دانا_ فاربر، بعد از عمل جراحی هیسترکتومی:

به مدت 2 هفته نمی توانید رانندگی کنید.
به مدت 6 هفته نمی توانید اشیائی سنگین تر از یک کیسه مواد غذایی بلند کنید.
ممکن است 6 هفته اول احساس خستگی کنید.
ممکن است به مدت 8 هفته لکه بینی و ترشحات واژن داشته باشید.
به مدت 8 هفته نمی توانید چیزی وارد واژن کنید و رابطه جنسی داشته باشید.

با انجام کارهای زیر می توانید روند بهبودی خود را سرعت ببخشید:

ورزش های سبک مانند پیاده روی انجام دهید.
زیاد استراحت کنید.
ناحیه جراحی را تمیز و خشک نگه دارید.
از پوشیدن لباس های تنگ بپرهیزید.
ناحیه جراحی را دائما از نظر علائم عفونت بررسی کنید.
از گرفتن مستقیم آب روی ناحیه جراحی شده در حمام خودداری کنید.
به آرامی ناحیه را تمیز کنید.
داروهای تجویز شده را دقیق و منظم مصرف کنید.

معمولا به منظور بهبودی بعد از عمل، 1 تا 2 روز در بیمارستان می مانید. این زمان بسته به نوع هیسترکتومی می تواند متفاوت باشد. در هیسترکتومی شکمی ممکن است لازم باشد 2 الی 3 روز در بیمارستان بستری باشید.

اگر به دلیل سرطان عمل هیسترکتومی انجام داده باشید ممکن است لازم باشد مدت زمان بیشتری در بیمارستان بمانید.

خطرات و عوارض طولانی مدت

بر اساس گزارش دانشکده آمریکایی متخصص زنان و زایمان (ACOG) خطرات مربوط به هیسترکتومی شکمی عبارتند از:

عفونت
خونریزی زخم
لخته شدن خون
آسیب به عصب یا بافت

از نظر عوارض معمولاً هیسترکتومی واژینال یا لاپاروسکوپی خطر کمتری دارد. با این حال هر نوع هیسترکتومی می تواند این مشکلات را ایجاد کند.

بر اساس یک مطالعه در سال 2018 انجام عمل هیسترکتومی قبل از 35 سالگی خطر ابتلای فرد به چندین بیماری و عارضه را افزایش می دهد از جمله:

14 درصد افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری های چربی
13 درصد افزایش خطر فشار خون بالا
18 درصد افزایش خطر چاقی
33 درصد افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر
6 برابر افزایش خطر ابتلا به نارسایی احتقانی قلب
5 برابر افزایش احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر

تاثیر هیسترکتومی بر سلامت روان

علاوه بر تغییرات جسمی، افرادی که تحت عمل هیسترکتومی قرار می گیرند ممکن است تغییراتی در وضعیت روحی خود احساس کنند.

پس از عمل هیسترکتومی دیگر نمی توانید باردار شوید. برای برخی افراد این اتفاق ناراحت کننده است و باعث غم و اندوه می شود؛ به ویژه اگر قصد داشته اند که فرزندان بیشتری داشته باشند.

همچنین دوران قاعدگی قطع خواهد شد و به زن این احساس را می دهد که بخشی از هویت یا زنانگی خود را از دست داده است.

برای برخی دیگر قطع دوران قاعدگی می تواند یک حس خوب و آرامش بخش به همراه داشته باشد. اگر بیماری دردناک یا سختی داشته باشید پس از عمل ممکن است علائم بیماری و همچنین کیفیت زندگی شما بهبود پیدا کند.

افرادی که دیگر نمی خواهند بچه دار شوند ممکن است از اینکه دیگر باردار نمی شوند احساس خوبی داشته باشند.

مطالعه روی زنانی که بین سال های 1980 تا 2002 تحت عمل جراحی هیسترکتومی بدون برداشتن تخمدان قرار گرفتند نشان داد که این افراد در طی 20 سال بعد از عمل، 6/6 درصد بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی جدید و 4.7 درصد بیشتر در معرض خطر استرس و اضطراب قرار گرفته اند.

محققان علت دقیق بروز این مشکلات را نمی دانند؛ بنابراین دانشمندان برای شناخت و درک این روند باید تحقیقات بیشتری انجام دهند.

آنچه می بایست قبل از جراحی از پزشک بپرسید

هیسترکتومی قابل برگشت نیست؛ بنابراین لازم است که قبل از عمل تمام اطلاعات لازم را از پزشک خود بدست آورید تا با اطمینان تصمیم خود را بگیرید.

سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید:

آیا عمل جراحی بیماری را درمان می کند یا فقط علائم را برطرف می کند؟
آیا جایگزینی برای هیسترکتومی وجود دارد که به بهبود علائم کمک کند؟
آیا یائسگی طبیعی، علائم را بهبود می بخشد؟ اگر بله، عمل هیسترکتومی لازم است؟
آیا ممکن است علائم بیماری بعد از عمل بازگردد؟ اگر بله، پس از آن چه اتفاقی می افتد؟
اگر بخواهم در آینده از طریق لقاح مصنوعی بچه دار شوم، راهی برای نگه داشتن تخمک ها هست؟
چه نوع هیسترکتومی را توصیه می کنید؟
آیا دهانه رحم، لوله های فالوپ یا بافت اطراف آن را بر می دارید؟
در طول عمل و بعد از عمل چه چیزی را می توان انتظار داشت؟

زمان مراجعه به پزشک بعد از جراحی

بر اساس اعلام موسسه سرطان دانا_فاربر در صورت داشتن هر یک از علائم زیر پس از عمل باید با پزشک یا ارائه دهنده خدمات درمانی تماس بگیرید:

خونریزی شدید واژن که در کمتر از 1 ساعت پد را خیس می کند
بوی بد واژن
تغییر در دفعات ادرار یا عدم توانایی در ادرار کردن
تب در دمای بالاتر از 38 درجه سانتی گراد
یبوست مداوم
اسهال
استفراغ یا حالت تهوع
تورم، درد یا حساسیت در ناحیه جراحی
هرگونه شکاف در محل جراحی
درد قفسه سینه یا مشکل در تنفس
درد شدید که با قرص مسکن بهبود نمی یابد

خلاصه

درد، خونریزی، ترشحات و یبوست از عوارض جانبی کوتاه مدت هیسترکتومی هستند.

فردی که عمل هیسترکتومی داشته، ممکن است به طور موقت علائم یائسگی مانند گرگرفتگی را تجربه کند. این عوارض با بهبودی فرد برطرف می شود.

فرد پس از جراحی و در درازمدت ممکن است احساس کند که هویت خود را از دست داده و ناراحت شود و یا بالعکس، احساس خوب و راحتی داشته باشد.

افرادی که تخمدان های آنها هم برداشته شده است علائم یائسگی را تجربه می کنند و ممکن است لازم باشد تحت درمان جایگزینی هورمون (HRT) قرار گیرند.

هیسترکتومی خطرات زیادی دارد و پس از این عمل دیگر باردار نمی شوید. بنابراین لازم است قبل از عمل جراحی با پزشک خود در مورد تمام گزینه‌های درمان پیش رو صحبت کند.

اندومتریوز دستگاه تناسلی زنان / زایمان / بارداری سرطان رحم عمل جراحی یائسگی