راه های درمان بی ‌اختیاری مدفوع یا انكوپرزيس

انكوپرزيس (encopresis) هنگامی اتفاق می‌افتد که “کودکان آموزش دیده” داخل لباس زیر خود مدفوع کنند. پزشکان این شرایط را بی ‌اختیاری مدفوع هم می‌نامند.

برآوردها حاکی از آن است که حداکثر 3٪ از کودکان زیر 12 سال دچار بی‌ اختیاری مدفوع هستند.

انكوپرزيس، یک بیماری نیست بلکه یک علامت است. دلایل بروز آن می‌تواند شامل یبوست مزمن یا طولانی مدت و استرس عاطفی باشد.

بی‌ اختیاری مدفوع معمولا غیر ارادی است و می‌تواند باعث احساس اضطراب، شرم و گناه برای کودک شود.

در این مقاله به انكوپرزيس پرداخته شده است و دلایل، علائم و درمان‌های احتمالی آن مورد بحث قرار گرفته است.

 

تعریف

انكوپرزيس به عارضه‌ ای گفته می‌شود که طی آن کودکان بالای 4 سال به طور دائم و بدون اراده در لباس زیر خود مدفوع کنند.

برای تشخیص انكوپرزيس، بی‌احتیاری مدفوع باید حداقل یک بار در ماه به مدت حداقل 3 ماه اتفاق بیفتد؛ به شرطی که این وضعیت در اثر وجود یک مشکل پزشکی یا مصرف دارو ایجاد نشده باشد.

 

علت انكوپرزيس

انكوپرزيس می‌تواند ناشی از عوامل بیولوژیکی، تکاملی، روانی اجتماعی و محیطی باشد. علل احتمالی عبارتند از:

 

یبوست

پزشکان معمولا انكوپرزيس را با یبوست مزمن و عدم حرکت روده مرتبط می‌دانند. طبق برخی تحقیقات، 90 تا 95٪ از کودکان مبتلا به این مشکل از یبوست و احتباس مدفوع هم رنج می برند.

هنگامی که مدفوع بسیار سفت است و دفع آن دشوار است، احتمالا مقعد و روده بزرگ را هم درگیر می کند. به این حالت سفت‌شدگی مدفوع (fecal impaction) گویند. این مسئله در نهایت باعث می شود مدفوع مایع از اطراف مدفوع سفت سرازیر شده و به لباس زیر کودک نشت کند.

همچنین ممکن است کودکان هنگام یبوست از دفع مدفوعشان خودداری کنند، زیرا انجام این کار برای آن‌ها دردناک خواهد بود. عدم دفع می‌تواند هم یبوست و هم انكوپرزيس را بدتر کند.

همچنین بخوانید:

7 غذایی که می توانند باعث ایجاد یبوست شوند

 

دیگر علل جسمانی

سایر علل جسمی یبوست مزمن و انكوپرزيس عبارتند از:

• کم کاری تیروئید
• بیماری التهابی روده (IBD)
• آسیب عصبی، که طی آن اسفنکتر مقعد نمی‌تواند به درستی بسته شود و نشت مدفوع رخ می‌دهد
• عفونت‌های مقعدی
• پارگی مقعد

 

علل روانی- اجتماعی

مسائل عاطفی می‌توانند باعث انكوپرزيس شوند.

 این شرایط در بین کودکانی که در خانواده‌ با آن‌ها بدرفتاری می‌شده، شایع‌تر است. با این حال، هر حادثه‌ استرس‌زایی که برای کودک اتفاق بیفتند، ممکن است باعث بروز بی‌اختیاری مدفوع شود.

نمونه هایی از عوامل استرس‌زا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• زود آموزش دادن یا درست آموزش ندادن استفاده از توالت
• شروع دوران مدرسه
• نقل مکان
• مرگ یکی از والدین
• تولد خواهر / برادر
• جدایی یا طلاق والدین

کودکانی که مشکلات روانی دارند یا در یک خانواده پر چالش به دنیا می‌آیند بیشتر در معرض انكوپرزيس قرار می‌گیرند.

تحقیقات نشان می‌دهد کودکان مبتلا به انكوپرزيس بیش از سایرین احتمال دارد دچار چنین مشکلاتی شوند:

• علائم اضطراب و افسردگی
• رفتار مخرب و ناهنجار
• عملکرد ضعیف در مدرسه
• مشکلات اجتماعی

 

سایر علل و فاکتورهای خطر

بعضی عوامل خطر ابتلا به انكوپرزيس و یبوست در کودکان را افزایش می‌دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• مذکر بودن: انكوپرزيس تقریبا در پسران دو برابر دختران شایع است.
• داشتن یک اختلال عصبی رشدی: داشتن اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) یا اوتیسم (ASD) خطر ابتلا به انكوپرزيس را افزایش می‌دهد.
• مصرف داروهای خاص: برخی از داروها، به ویژه داروهایی که باعث یبوست می‌شوند، احتمال بروز انكوپرزيس را افزایش می‌دهند.
• عادت‌های غذایی: پیروی از رژیم غذایی حاوی چربی یا قند زیاد خطر ابتلا به یبوست مزمن را افزایش می‌دهد. عدم مصرف کافی مایعات نیز در بروز این اختلال موثر است.
• عدم تحرک: کودکانی که به اندازه کافی فعالیت بدنی ندارند، ممکن است دچار یبوست شوند.
• خودداری از دفع مدفوع: برخی از کودکان از مدفوع کردن خودداری می‌کنند، زیرا بیش از حد مشغول بازی هستند و یا مثلا از دستشویی‌های عمومی واهمه دارند. این امر احتمال یبوست در آن‌ها را افزایش می‌دهد.

همچنین بخوانید:

درجه‌بندی اوتیسم؛ هر چیزی که باید درباره سطوح شدت اوتیسم بدانید

 

علائم

علائم و نشانه‌های انكوپرزيس عبارتند از:

• نیاز به دفع ناگهانی مدفوع، بدون هشدار قبلی
• تنبلی روده
• مدفوع شل و آبکی شبیه اسهال
• یبوست
• شکم درد
• دفع مدفوع بسیار بزرگ، سفت و خشک
• مالیدن ناحیه مقعد به دلیل احساس درد
• پنهان کردن لباس زیر کثیف
• از دست دادن اشتها
• احساس استرس، اضطراب یا گناه

 

روش‌های درمانی

درمان انكوپرزيس علاوه بر فاکتورهای اثرگذار، به شدت وضعیت و سن کودک هم بستگی دارد. به طور معمول، هرچه کودک زودتر شروع به درمان کند، نتیجه و تاثیر آن بهتر خواهد بود.

راه درمان معمولا یک یا چند مورد از موارد زیر را شامل می شود:

 

خارج کردن مدفوع باقی مانده در روده

پزشک معمولا با برداشتن مدفوع خشک و فشرده شده از روده بزرگ، درمان را شروع می‌کند. برای این کار، ممکن است پزشک روش‌های زیر را بکار ببرد:

• تنقیه
• ملین
• شیاف‌های مقعدی

 

کمک به بهبود حرکات منظم روده

ضروری است که کودکان برای حرکات منظم روده‌شان و جلوگیری از عود یبوست و انكوپرزيس، عادات سالم را یاد بگیرند.

نمونه‌هایی از این عادت‌ها عبارتند از:

• پیروی از یک رژیم متعادل حاوی فیبر و مایعات فراوان
• انجام حرکات ورزشی روزانه برای جلوگیری از یبوست
• یاد بگیرند به محض احساس نیاز به توالت بروند.
• هر روز برای چند دقیقه، سر ساعات معینی از روز روی توالت بنشینند.
• استفاده از نرم کننده‌های مدفوع، با تأیید پزشک، برای جلوگیری از سفت شدن مدفوع
• متوقف کردن تدریجی استفاده از نرم کننده مدفوع یا ملین برای کمک به عملکرد سالم روده
• استفاده از شلوارهای آموزشی یکبار مصرف تا زمانی که عملکرد روده به حالت عادی برگردد

ممکن است والدین بخواهند، فرزندشان از نظر آلرژی به ترکیباتی که می توانند منجر به یبوست شوند هم آزمایش شود.

 

 

روان درمانی

اگر مسائل عاطفی عامل زمینه‌ای انكوپرزيس باشد، ممکن است کودک نیاز به روان درمانی داشته باشد. در طول درمان، درمان گر می‌تواند عواملی که در انكوپرزيس نقش داشته‌اند را شناسایی کند.

روان درمانگر می‌تواند راه‌های درست مقابله با ترس، شرم، فقدان و کمبود عزت نفس را به کودک یاد بدهد.

 

حمایت خویشاوندان و نزدیکان

حمایت والدین یا سایر نزدیکان می‌تواند نقش مهمی در کمک به کودکان در غلبه بر انكوپرزيس داشته باشد.

هرگز کودک خود را به خاطر اتفاقات سهوی سرزنش یا تنبیه نکنید. در عوض با تشویق و حمایت به او یاد بدهید چطور به فشارهای روانی غلبه کرده و عادات جدیدی را در زندگی خود شکل دهد.

 

مراجعه به پزشک

افرادی که تصور می‌کنند فرزندشان ممکن است انكوپرزيس یا یبوست مزمن داشته باشد، می‌توانند با پزشک خود مشورت کنند.

پزشک می‌تواند عامل انكوپرزيس را تشخیص داده و یک دوره درمانی مشخص را توصیه کند. مراحل تشخیص ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه جسمی به علاوه دریافت شرح علائم
• بررسی سوابق کامل پزشکی و خانوادگی کودک
• تصویربرداری از شکم برای دیدن حجم مدفوع در روده
• تنقیه باریوم برای بررسی انسداد یا سایر مشکلات روده
• ارزیابی روانشناختی چنانچه احساسات در ایجاد علائم جسمی نقش داشته باشند

 

دیدگاه کلی

بیشتر کودکان مبتلا به انكوپرزيس با درمان و حمایت خانواده و نزدیکان بر این بیماری غلبه می‌کنند. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا کودک بتواند عملکرد طبیعی روده خود را دوباره بدست آورد. در این مدت، امکان دارد این عارضه چندین بار عود کند.

هرگز در هنگام بروز حوادث، کودک خود را تنبیه یا سرزنش نکنید. به کودک خود اعتماد به نفس و قوت قلب بدهید تا با رعایت برنامه درمانی در آن موفق شود.

طبق برخی مطالعات، حداکثر 30٪ از کودکان مبتلا به انكوپرزيس همچنان یبوست مزمن را در بزرگسالی تجربه می‌کنند. با این حال، تغییرات سبک زندگی و درمان می‌تواند به آن‌ها کمک کند علائم خود را مدیریت کرده و کیفیت زندگیشان را بهبود بخشند.