انواع فیستول: تشخیص و درمان

فیستول هرگونه اتصال یا ارتباط غیر طبیعی میان دو بافت یا دو عضو بدن است. راه های درمان فیستول بر حسب نوع و شدت علائم فیستول متفاوت است.

مقدمه

فیستول به عنوان یک ارتباط غیر طبیعی میان دو حفره بدن (مانند راست روده و واژن) یا به عنوان اتصال یک حفره بدن به پوست (مانند راست روده به پوست) تعریف می شود.

یکی از راه های ایجاد فیستول ناشی از آبسه – یک کیسه حاوی چرک در بدن- است.

آبسه ممکن است به طور مداوم با مایعات بدن همانند مدفوع یا ادرار پر شود که در نتیجه مانع از بهبودی آن می گردد.

در نهایت آبسه، از طریق پوست، سایر حفره های بدن و یا اندام های دیگر، شکاف خورده و فیستول ایجاد می شود.

فیستول ها در بیماری کرون نسبت به کولیت اولسراتیو، شایع ترند.

در حدود 50% از افراد مبتلا به بیماری کرون، در طی 20 سال از تشخیص بیماری، فیستول ایجاد شده است.

فیستول ها معمولا با جراحی یا مراقبت از زخم، درمان می شوند.

انواع

فیستول ها اغلب در محدوده اطراف دستگاه تناسلی و مقعد (معروف به میان دو راه یا پرینیوم) رخ می دهد.

چهار نوع معمول فیستول عبارتند از:

* Enterocutaneous : این نوع فیستول (ECF)، یک ارتباط غیر طبیعی از روده (روده کوچک یا بزرگ) به پوست است. در فیستول ECF، محتویات معده یا روده از طریق دهانه ای در پوست تراوش می کند.

فیستول روده به پوست، می تواند عارضه ای از جراحی باشد. این فیستول را می توان همانند یک راهرو توصیف کرد که از روده به محل جراحی و سپس به سمت پوست پیش می رود.

* Enteroenteric یا  Enterocolic: این نوع از فیستول روده بزرگ یا کوچک را درگیر می کند. تشکیل یک فیستول بین دو بخش از روده کوچک یا بزرگ که به دلایل متعدد بویژه بیماری التهابی روده (کرون) ایجاد می شود.

* انتروواژینال (Entrovaginal): نوعی از فیستول که به واژن می رود.

* انترووزیکولار (Enterovesicular): نوعی فیستول که به مثانه می رود. فیستول انترووزیکولار ممکن است منجر به عفونت های مکرر مجاری ادراری و یا عبور گاز از مجرای ادرار در حین ادرار کردن گردد.

علائم فیستول

علائم فیستول می تواند شامل موارد زیر باشد:

درد، تب، حساس شدن ناحیه، خارش و عموما احساس ضعف.

همچنین ممکن است فیستول همراه با تخلیه چرک و یا ترشح ناخوشایند باشد.

این علائم بر حسب شدت فیستول و محل درگیری آن متفاوت است.

تشخیص

معمولا تشخیص فیستول از طریق:

معاینه فیزیکی،

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT : سی تی اسکن) است.

و یا در صورت لزوم انجام آزمایش های دیگر همانند:

تنقیه باریوم (Barium enema: تصویر برداری کولون با اشعه X)

کولونوسکوپی

سیگموئیدوسکوپی

آندوسکوپی فوقانی

یا فیستولوگرام می باشد.

 

همچنین بخوانید:

چه چیزی را باید قبل، حین و بعد از کولونوسکوپی انتظار داشت؟

 

فیستولوگرام نوعی تست تشخیصی است. برای انجام آن مایعی رنگی به داخل فیستول تزریق شده و سپس تصویر برداری با اشعه X انجام می شود.

این مایع مخصوص رنگی در بهبود کنتراست و تشخیص فیستول در تصویر برداری X موثر است.

این ماده رنگی – مشابه تنقیه – وارد راست روده می شود و جهت تشخیص فیستول های موجود در رکتوم یا راست روده کاربرد دارد. در طول انجام این روش، رنگ باید داخل بدن نگه داشته شود.

در فیستولی که به خارج از بدن باز می شود، رنگ را با استفاده از یک لوله کوچک داخل دهانه قرار می دهند.

 

تصویر برداری اشعه ایکس، در چندین زاویه مختلف انجام می شود، بنابراین ممکن است بیمار مجبور شود تا موقعیت خود را بر روی تخت ایکس ری تغییر دهد. همانند هر نوع تصویر برداری اشعه X بی حرکت ماندن روی تخت در حین انجام فرایند، اهمیت فراوان دارد.

 

هنگامی که بیمار مشکوک به فیستول مثانه (enterovesicular) است، ممکن است از پیلوگرام داخل وریدی (IVP: Intravenous Pyelogram) – نوع دیگری از X-ray – استفاده شود.

آماده سازی جهت انجام این آزمایش معمولا شامل یک رژیم غذایی مایعات شفاف و یا روزه است؛ زیرا مدفوع در روده بزرگ می تواند مانع از دیدن مثانه گردد.

در این روش رنگ (ماده کنتراست) به بازو ( در یکی از ورید های بیمار) تزریق می شود. این ماده حاجب، هنگام عبور جریان خون از کلیه، تصفیه و به داخل ادرار ترشح می گردد. سپس بوسیله X-ray تصاویر متعددی گرفته می شود.

عوارض بالقوه

فیستول می تواند سبب ایجاد برخی عوارض گردد.

در برخی مواقع ممکن است فیستول بهبود نیافته و مزمن گردد.

دیگر عوارض احتمالی عبارتند از: بی اختیاری مدفوع، سپسیس، سوراخ شدن و پریتونیت.

سپسیس، یک بیماری خطرناک و تهدید کننده حیات است که ناشی از پاسخ بدن به یک عفونت باکتریایی می باشد. علائم بیماری سپسیس شامل بثورات، تب و لرز، سردرگمی، آشفتگی، تنفس سریع و افزایش ضربان قلب است.

پریتونیت، التهاب یا عفونت صفاق (شکم شامه، آب شامه یا peritoneum) است؛ بافتی که در دیواره داخلی شکم وجود داشته و اندام های شکمی را می پوشاند.

علائم پریتونیت شامل درد و حساسیت شکمی، تب و لرز، درد مفاصل، حالت تهوع و استفراغ است.

درمان فیستول:

درمان فیستول بسته به محل ایجاد و شدت علائم آن، متفاوت است.

درمان های پزشکی شامل:

مترونیدازول (با نام تجاری Flagyl)- یک داروی آنتی بیوتیک و ضد انگل است.

6-MP یا مرکاپتوپورین (Mercaptopurine)- یک داروی مهار کننده سیستم ایمنی

و یا برخی روش های درمانی بیولوژیک شامل:

رمیکید (Remicade با نام ژنریک اینفیلیکسیماب) و

هیومیرا ( Humira با نام ژنریک آدالیمومب) است.

جهت درمان فیستول های مربوط به روده بزرگ (enterocutaneous)، مثانه (Enterovesicular) و واژن (Entrovaginal)، پزشک ممکن است یک رژیم غذایی انترال (enteral diet) تجویز کند.

رژیم غذایی انترال، ترکیبات مغذی مایع است که از طریق دهان دریافت و یا از طریق لوله تغذیه داده می شود.

این فرمول های غذایی مایع، جایگزین مواد غذایی جامد بوده و حاوی ترکیبات مغذی حیاتی هستند.

با حذف غذای جامد، مدفوع کمتری از داخل مقعد عبور می کند که این امر عاملی کمک کننده جهت التیام و بهبود فیستول است.

جراحی

بسیاری از انواع فیستول ها، به هیچ یک از روش های درمانی فوق پاسخ نمی دهند و به عمل جراحی و مراقبت از زخم احتیاج دارند.

اگر فیستول در قسمت سالم روده باشد، ممکن است پزشک بدون حذف هیچ بخشی از روده آن را بردارد.

اگر فیستول در قسمت نا سالم روده باشد، ممکن است حذف ناحیه صورت پذیرد.

برداشتن قسمتی از روده، ممکن است در نتیجه ایلئوستومی موقت باشد. (باز کردن ایلئوم یا دراز روده به سطح بدن)

هدف از ایلئوستومی اجازه عبور مدفوع از روده باریک است که بطور موقت جهت محافظت روده بزرگ و مقعد صورت می پذیرد و در کاهش زمان بهبود فیستول موثر است.

این نوع جراحی اغلب در فیستول های رکتوواژینال یا انترووزیکولار انجام می شود.

جمع بندی

محل و شدت فیستول، نقش مهمی در تعیین نوع درمان دارد.

فیستول نشانه بیماری التهابی روده (IBD) است و بدون مراقبت مناسب ممکن است منجر به ایجاد عوارض جدی گردد.

مراجعه مرتب به پزشک متخصص گوارش و مصرف داروهای تجویزی، جهت مدیریت و پیشگیری از عوارض ناشی از بیماری IBD ضروری است.