آفت دهان (زخم کانکر) ضایعه ای است که روی بافت های نرم داخل دهان، لثه ها و قست داخلی لب ها ایجاد می شود.

آفت در قسمت داخلی لب، به شکل زخم باز سفید یا زردی ظاهر می شود که توسط بافت ملتهب اطراف احاطه شده است.

زخم کانکر مسری نیست اما ممکن است باعث احساس درد و سوزش در اطراف بافت درگیر شود. چنین احساسی احتمالا با صحبت کردن، نوشیدن و حرف زدن تشدید خواهد شد.

در این مقاله در مورد علت / دلیل، فاکتورهای خطر ساز و روش های درمان آفت / زخم کانکر مطالبی جمع آوری شده است.

دلیل آفت چیست؟

زخم کانکر / آفت علت شناخته شده ای ندارد. به گفته محققان عوامل متعددی در ایجاد آفت / زخم کانکر تاثیر دارند، از جمله:

ژنتیک
عفونت
فشار روانی یا جسمی
عدم تحمل / آلرژی غذایی
صدمه دیدن یا آسیب دیدگی بافت های دهان
تغییرات هورمونی، از جمله آنهایی که در اثر قاعدگی، بارداری یا یائسگی رخ می دهند
کمبودهای غذایی، بخصوص کمبود آهن، ویتامین B12 و فولیک اسید
اختلالات خونی، از جمله ابتلا به بیماری بهجت یا بیماری ساتن II

فاکتورهای خطرساز

مقاله ای در BMC Oral Health نشان می دهد، عوامل زیر احتمال ایجاد آفت دهان را بالا می برند:

صدمه یا آسیب دیدگی بافت در اثر کارهای دندانپزشکی، تصادف های ورزشی یا گاز گرفتن تصادفی لب
استفاده از محصولات بهداشت دهان حاوی SLS
رشد بیش از حد باکتری های دهانی در اثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
خوردن غذاهای تند یا اسیدی
خوردن غذاهایی مثل تخم مرغ، آجیل، لبنیات یا شکلات که محرک واکنش های آلرژیک هستند
تغییرات سطح هورمون
استرس روحی شدید یا مزمن
داشتن سیستم ایمنی بیش از حد فعال یا ضعیف

در یک مطالعه در سال 2014، محققان 3244 بیمار مبتلا به آفت را مورد مطالعه قرار دادند. آنها متوجه شدند زخم کانکر بیشتر بین زنان و در سنین 30 تا 50 سالگی رواج دارد.

علائم

زخم کانکر (آفت) یک ضایعه زرد یا سفید گرد است که روی بافت نرم دهان ظاهر می شود. فرد مبتلا ممکن است در یک زمان فقط یک ضایعه مجرد، یا چندین ضایعه خوشه ای در کنار هم داشته باشد.

زخم کانکر غیر مسری است اما معمولا مجددا عود می کنند. آفت طی 4 تا 14 روز بدون هیچ درمانی خود به خود بهبود می یابد.

انواع

طبق یک مقاله، سه نوع آفت وجود دارد:

آفت کوچک (minor):

آفت های کوچک نسبتا دردناک هستند و قطری کمتر از 5 میلی متر دارند.

آفت بزرگ (major):

اندازه آفت های بزرگ بیشتر از 5 میلی متر است. معمولا افراد در یک زمان واحد، فقط به یک یا دو آفت بزرگ دچار می شوند.

آفت های بزرگ می توانند باعث ایجاد درد و ناراحتی بسیاری شوند، بخصوص موقع حرف زدن، خوردن یا آشامیدن. بهبودی معمولا بین چند هفته تا چند ماه زمان می برد.

آفت تبخالی (herpetiform):

آفت تبخالی زمانی ایجاد می شود که گروهی از آفت های کوچک با پیوستن به یکدیگر یک ضایعه ی بزرگ و نامنظم ایجاد کنند.

آفت تبخالی نادر است و فقط 5 تا 10% آفت ها از نوع تبخالی هستند.

تشخیص

آفت به راحتی با معاینات فیزیکی تشخیص داده می شود.

احتمال دارد پرشک در مورد علائم کنونی، سوابق زخم های دهانی، کمبودهای تغذیه ای و دیگر عوامل خطرساز هم سوالاتی را مطرح نماید.

ممکن است پزشک برای رد سایر تشخیص های احتمالی دستور انجام آزمایش خون یا نمونه برداری دهد.

راه های درمان با دارو

زخم کانکر در اکثر مواقع خود به خود، بدون هیچ مداخله پزشکی از بین می رود. برخی داروها می توانند با جلوگیری از عفونت به تسریع درمان کمک کنند.

برای درمان آفت دهان، درمان های زیر پیشنهاد می شود:

ژل ها و داروهای موضعی بدون نیاز به نسخه پزشک:

ژل های بدون نیاز به نسخه پزشک، از جمله آفتین ژل، علاوه بر کاهش درد ناشی از آفت، آن را از محرک های خارجی مثل غذا و باکتری هم حفظ می کند.

چنین محصولاتی با ایجاد یک لایه روی آفت، از تحریک آن توسط محرک های خارجی جلوگیری نموده و بدین ترتیب روند درمان را تسریع می کنند.

داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی بدون نیاز به ارائه نسخه پزشک:

استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) به تسکین درد و کاهش التهاب کمک می کنند.

دهانشویه های دارویی

دهانشویه های حاوی هیدروژن پراکساید، کلرهگزیدین، یا زینک سولفات مانع رشد میکروارگانیسم های مضر، از جمله باکتری ها می شوند.

ممکن است دهانشویه های ضد عفونی کننده هم روند بهبود آفت را تسریع کرده و از عود مجدد زخم کانکر جلوگیری کنند.

بعضی دهانشویه های نسخه ای حاوی کورتیکواستروئید یا بی حسی موضعی هستند که به تسکین درد و کاهش التهاب کمک می کنند.

درمان های سیستمیک (خوراکی یا تزریقی)

اگر کسی دچار آفت شدید شود و نسبت به درمان های سنتی معمول هیچگونه واکنش امیدوار کننده ای نشان ندهد، احتمال دارد پزشک برای او یکی از درمان های زیر را تجویز کند:

سوکرالفیت (sucralfate) که معمولا برای درمان زخم های روده ای تجویز می شود
کلشی سین (colchicine) که یک ضد التهاب قوی است و معمولا برای درمان نقرس تجویز می شود
کورتیکواستروئیدهای قوی خوراکی، از جمله پردنیزولون

راه های درمان خانگی

ممکن است افراد بتوانند زخم کانکر را با رعایت گام های زیر در خانه مدیریت و درمان کنند:

نوشیدن چای گرم بابونه با عسل
جویدن یا مکیدن تکه های یخ برای بی حس کردن آفت
پیروی از عادات درست رعایت بهداشت دهان و دندان
استفاده از مسواک نرم
پرهیز یا محدود کردن مصرف غذاهای تند یا اسیدی
پرهیز یا محدود کردن مصرف غذاهای حساسیت زا از جمله تخم مرغ، آجیل، قهوه، یا شکلات
خوردن غذاهای سرشار از فولیک اسید و آهن، از جمله عدس و سبزیجات برگ دار
خوردن مکمل های خوراکی حاوی ویتامین B12، آهن یا فولیک اسید

فرق آفت با تبخال

آفت و تبخال هر دو ضایعاتی دردناک، رایج و کوچک هستند که می توانند باعث ایجاد حس سوزش یا مور مور شوند.

با وجود اینکه از نظر ظاهری شبیه به نظر می رسند، اما علل، علائم و روش های درمان آنها متفاوت است.

ویروس هرپس سیمپلکس باعث ایجاد تبخال می شود. اما پزشکان هنوز در مورد علت آفت تردید دارند.

معمولا، آفت داخل دهان ایجاد می شود، در حالیکه تبخال روی لب و در اطراف دهان ظاهر می شود.

تبخال مسری است و برای جلوگیری از شیوع عفونت درمان ضروری است. اما آفت مسری نیست و معمولا خود به خود خوب می شود.

بیشتر بخوانید:

راه های پیشگیری و درمان تبخال

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

زخم کانکر در اکثر مواقع خود به خود، طی چند روز – نهایتا بعد از یک هفته بهبود می یابد.

اگر آفت با وجود درمان های خانگی و یا داروهای بدون نسخه، بعد از چند هفته خوب نشد، می بایست به پزشک مراجعه کنید.

همچنین در صورت وجود درد شدیدی که توانایی خوردن، آشامیدن یا صحبت کردن شما را تحت تاثیر قرار داده، مراجعه به پزشک ضروری است.

خلاصه

زخم کانکر دهان می تواند بطور قابل توجهی درد و ناراحتی ایجاد کند.

در اغلب موارد آفت به سرعت و بدون هیچ مداخله پزشکی بهبود می یابد.

آفتین ژل، دهانشویه های ضد عفونی کننده و مسکن های ضد التهاب غیر استروئیدی همگی می توانند علاوه بر جلوگیری از انتشار عفونت به تسکین درد، کاهش التهاب و تسریع درمان کمک کنند.

هر کسی دچار آفت شدید شود که با مراقبت های خانگی و درمان های بدون نیاز به نسخه درمان نمی شود، می بایست به پزشک مراجعه کند.

آفت می تواند در نتیجه کمبودهای غذایی ایجاد شود. اگر کمبود آهن یا فولیک اسید دارید بهتر است از مصرف لوبیا، عدس و سبزیجات برگدار غافل نشوید همچنین در صورت لزوم با مشورت پزشک شروع به مصرف مکمل نمایید.

اطلاعات دارویی درمان خانگی دهان و دندان