تفاوت هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی

هایپرگلیسمی (هیپر گلیسمی)، قند خون بالا و هیپوگلیسمی، قند خون پایین است که نه تنها افراد دیابتی را تحت تاثیر قرار می دهد، بلکه در افرادی که دیابت ندارند نیز اتفاق می افتد.

مقدمه

به قند خون بالا هایپرگلیسمی (هیپرگلیسمی) و به قند خون پایین هیپوگلیسمی گفته می شود. از آنجایی که هر دو عامل می توانند سبب بروز مشکلات جدی در سلامت افراد مبتلا به دیابت شوند، لازم است که قند خون را در حد طبیعی و سالمی نگه دارید.

قند خون بالا و پایین نه تنها مبتلایان به دیابت را تحت تاثیر قرار می دهد، بلکه در افرادی که دیابت ندارند نیز اتفاق می افتد.

در این مقاله به توضیح هیپوگلیسمی و هایپرگلیسمی، علائم، دلایل و نحوه جلوگیری از بروز آن می پردازیم. با اویرو مگ همراه باشید.

همچنین بخوانید:

میزان قند خون، تمرینات ورزشی را تحت تاثیر قرار می دهد؟

 

نمودار مقایسه علائم

سطح قند خون	علائم
هیپوگلیسمی	گرسنگی تحریک پذیری عدم تمرکز خستگی تعریق گیجی ضربان قلب تند لرزیدن سردرد
هیپرگلیسمی	تشنگی شدید خشکی دهان ضعف سردرد تکرر ادرار تاری دید حالت تهوع گیجی تنگی نفس

 

هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی چگونه اتفاق می افتد؟

ممکن است هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی هر دو شبیه به هم به نظر برسند، اما بسته به این که شما دیابت داشته باشید یا نه، در شرایط مختلف رخ می دهد.

هیپوگلیسمی در افراد غیردیابتی چگونه اتفاق می افتد؟

هیپوگلیسمی معمولاً در افراد مبتلا به دیابت ایجاد می شود اما ممکن است افرادی که دیابت ندارند نیز قند خون پایین داشته باشند.

قند خون یا گلوکز ترکیبی است که بدن از آن برای تامین انرژی استفاده می کند.

انسولین هورمونی است که لوزالمعده آن را تولید می کند.

پس از خوردن وعده غذایی یا مصرف نوشیدنی، هورمون انسولین به شکر اجازه ورود به سلولهای بدن، جایی که از آن برای تامین انرژی استفاده می شود، را می دهد.

 

هیپوگلیسمی زمانی رخ می دهد که انسولین زیادی در خون جریان داشته باشد.

اگر شما به مدت چند ساعت ( 8 ساعت یا بیشتر ) غذا نخورید، هیپوگلیسمی اتفاق می افتد.

افت قند خون به این علت است که مقدار گلوکز کافی در جریان خون شما برای سوخت و ساز مغز و بدن وجود ندارد.

همچنین اگر فرد دارویی مصرف کند که قند خون را کاهش دهد، این امر نیز می تواند منجر به قند خون پایین در افراد غیردیابتی گردد.

داروها شامل:

• آسپرین
• قرص های جلوگیری از بارداری
• استروئیدها
• داروی فشار خون
• برخی آنتی بیوتیک ها

 

سایر دلایل پایین بودن قند خون در افراد غیردیابتی:

زیاده روی در نوشیدن الکل (که بر چگونگی عملکرد کبد در آزادسازی گلوکز در خون شما تاثیر می گذارد)

افزایش فعالیت بدنی

برخی شرایط پزشکی که می تواند سبب افزایش میزان انسولین در لوزالمعده گردد. (همانند تومور لوزالمعده (پانکراس)، اختلالات غده فوق کلیوی و انواع هپاتیت)

ابتلا به پیش دیابت ( prediabetes)

مواقعی که فرد مقادیر زیادی کربوهیدرات تصفیه شده مانند نان سفید، ماکارونی و شیرینی مصرف کند نیز قند خون پایینی خواهید داشت.

 

هیپوگلیسمی در افراد دیابتی چگونه اتفاق می افتد؟

اگر دیابت دارید، هنگام مصرف بیش از حد انسولین و یا داروی دیابت دیگر، ممکن است هیپوگلیسمی ایجاد شود.

مصرف بیش از حد دارو در جریان خون باعث می شود که سلولهای بدن گلوکز زیادی جذب کنند.

هیپوگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که کمتر از حد طبیعی غذا بخورند یا سطح فعالیت بدنی خود را افزایش دهند.

 

هیپرگلیسمی در افراد غیردیابتی چگونه اتفاق می افتد؟

به طور مشابه، هیپرگلیسمی ممکن است هم در افراد دیابتی و هم افرادی که دیابت ندارند اتفاق افتد.

اگر دیابت ندارید عوامل مختلفی می توانند باعث ایجاد قند خون بالای ناگهانی و یا تدریجی گردند:

برخی بیماری ها مانند سندروم تخمدان پلی کیستیک (POS) و سندروم کوشینگ قند خون را افزایش داده و هیپرگلیسمی رخ می دهد.

در صورت ابتلا به عفونت، ممکن است بدن مقادیر بالای هورمونهای استرس همانند آدرنالین و کورتیزول را آزاد کند. سطوح بالای این هورمون ها در بدن، سبب اختلال در توانایی بدن جهت استفاده صحیح از انسولین می شود. در نتیجه سطح قند خون شما افزایش می یابد.

چاقی و عدم فعالیت بدنی از دیگر عواملی هستند که می توانند باعث هیپرگلیسیمی در افراد غیردیابتی شوند.

اگر در خانواده خود سابقه بیماری دیابت دارید ممکن است قند خون بالاتری داشته باشید.

 

هایپرگلیسمی در افراد دیابتی چگونه ایجاد می شود؟

علت هایپرگلیسمی در افراد دیابتی بستگی به این دارد که شما به دیابت نوع یک مبتلا هستید یا دیابت نوع دو.

اگر مبتلا به دیابت نوع یک باشید لوزالمعده شما قادر به تولید انسولین نیست.

اگر دیابت نوع دو داشته باشید لوزالمعده شما انسولین کافی برای تثبیت قند خون تولید نمی کند.

در هر دو حالت گلوکز می تواند در جریان خون شما تولید شود که به هایپرگلیسمی منجر می شود .

داروهای دیابت، قند خون را در محدوده‌ای مطمئن نگه می دارند. اگر داروی خود را طبق دستورالعمل پزشک مصرف نکنید ممکن است اسپایک قند خون (افزایش ناگهانی قند خون) را تجربه کنید.

این مشکل همچنین می تواند به دلیل عادت های بد غذایی، عدم تحرک یا عفونت نیز رخ دهد.

 

چگونه از هیپوگلیسیمی و هایپرگلیسیمی جلوگیری کنیم؟

قند خون پایین و قند خون بالا عوارض جدی در افراد دیابتی ایجاد می کنند.

هیپوگلیسمی درمان نشده می تواند باعث تشنج، غش و حتی مرگ شود.

عوارض هایپرگلیسمی درمان نشده عبارتند از:

• بیماری قلبی- عروقی
• بیماری کلیوی
• آسیب عصبی
• عفونت
• مشکلات استخوان
• قطع عضو یا مرگ

 

چگونه از بروز هیپوگلیسیمی در افراد دیابتی و غیر دیابتی جلوگیری کنیم؟

اگر دیابت ندارید یکی از بهترین راه های جلوگیری از قند خون پایین این است که اهمیت وعده های غذایی را دست کم نگیرید.

در طول روز پنج تا شش وعده غذایی کوچک بخورید تا قند خون شما در حد سالم و طبیعی بماند.

اگر سطح فعالیت بدنی خود را افزایش دهید ممکن است در طول روز به کالری بیشتری نیاز داشته باشید تا انرژی خود را حفظ کنید.

بهتر است علائم قند خون پایین را بشناسید به خصوص اگر دارویی مصرف می کنید که بر قند خون شما تأثیر بگذارد.

اگر مبتلا به دیابت هستید مرتباً قند خون خود را کنترل کنید و اگر علائم قند خون پایین دارید با پزشک خود مشورت کنید.

مهم است که در صورت ایجاد تغییر در برنامه غذایی یا افزایش فعالیت بدنی، سطح قند خون خود را کنترل کنید.

از پزشک خود در مورد کربوهیدراتهای با سرعت جذب بالا مانند قرص گلوکز سؤال کنید. اگر قند خون شما به طور ناگهانی افت کرد مصرف یک قرص گلوکزمی تواند آن را به یک سطح ایمن برساند.

چگونه از هایپرگلیسمی در افراد دیابتی و غیردیابتی جلوگیری کنیم؟

اگر دیابت ندارید می توانید با انجام فعالیت های بدنی منظم از هایپرگلیسمی جلوگیری کنید. حداقل 5 روز در هفته 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.

حفظ وزن سالم، قند خون را در یک محدوده مطمئن نگه می دارد. برای داشتن وزنی متعادل، کربوهیدرات های تصفیه شده کمتری بخورید و مصرف میوه و سبزیجات تازه را افزایش دهید.

اگر مبتلا به دیابت هستید، همیشه داروهای خود را طبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید.

در مورد برنامه های غذایی سالم دیابتی می توانید با پزشک، مربی دیابت یا یک متخصص تغذیه مشورت کنید. همچنین باید مرتباً قند خون خود را کنترل کنید.

اگر به فکر شروع برنامه جدید ورزشی هستید ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. پزشک ممکن است داروهای شما را طبق برنامه شما تنظیم کند.

 

چه موقع هیپوگلیسیمی و هایپرگلیسیمی یک مورد اورژانسی به حساب می آیند؟

هیپوگلیسمی و هایپرگلیسمی خفیف معمولاً در خانه قابل درمان هستند.

در صورت ابتلا به هیپوگلیسمی خفیف مصرف مقدار کمی قند مانند یک قرص گلوکز، آب میوه یا یک تکه آب نبات می تواند قند خون را به سرعت بالا ببرد.

اگر یک نوبت مصرف دارو را فراموش کردید و علائم قند خون خفیف داشتید مصرف داروهای انسولین یا دیابت می تواند به ثبات سطح قند خون شما کمک کند.

در صورت داشتن علائمی مانند گیجی، تاری دید یا تشنج، هیپوگلیسمی یک مورد اورژانسی است.

 

در خصوص هایپرگلیسمی، در صورت دارا بودن علائم زیر، فرد نیازمند مراقبت های اورژانسی پزشکی است:

• تنگی نفس
• گیجی
• کما
• تهوع و استفراغ
• تنفس با بوی میوه (نشانه ای از کتواسیدوز دیابتی است)

 

چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟

اگر اقدامات لازم برای حفظ قند خون در حد طبیعی و سالم را انجام داده اید اما هنوز قند خون بالا یا پایین دارید به پزشک مراجعه کنید.

اگر سطح قند خون شما دائما بالاتر از 240 میلی گرم در دسی لیتر باشد، یا اگر علائم شدید هیپوگلیسمی دارید، جهت ویزیت توسط پزشک با پزشک نوبت بگیرید.

همچنین بخوانید:

لیست داروهای موثر در درمان دیابت

 

سخن آخر

هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی شبیه به هم به نظر می‌رسند اما شرایط این دو عارضه با یکدیگر متفاوت است.

قند خون پایین و قند خون بالا هر دو می توانند منجر به عوارض تهدید کننده حیات فرد گردند.

بنابراین دانستن چگونگی تشخیص علائم هر یک، اهمیت فراوان دارد.

در صورت بروز علائم شدید یا در صورتیکه نتوانستید قند خون خود را در حد طبیعی نگه دارید – چه دیابتی باشید چه نباشید – به پزشک مراجعه کنید.