نوروسیستی سرکوزیس چیست؟

نوروسیستی سرکوزیس یک بیماری عصبی است که در اثر حمله نوع خاصی از کرم انگلی به سیستم عصبی مرکزی رخ می دهد. در این مطلب به بررسی مراحل، علائم، علت و راه های درمان آن پرداخته شده است.

 

نوروسیستی سرکوزیس چیست؟

نوروسیستی سرکوزیس – Neurocysticercosis رایج ترین عفونت انگلی سیستم عصبی مرکزی است.

افراد در اثر خوردن کرم تنیا سولیوم به این بیماری مبتلا می شوند.

در صورت تجمع لاروهای کرم در ماهیچه ها، چشم ها، پوست و سیستم عصبی مرکزی بیماری شروع به انتشار در بدن می کند. 

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، کرم تنیا سولیوم در صورتی وارد بدن می شود که فرد:

• گوشت نیم پز خوک مبتلا به عفونت را خورده باشد
• آب حاوی انگل کرم را نوشیده باشد
• از نظر رعایت بهداشت در وضعیت مناسبی نباشد

گزارش ها نشان می دهند بیش از ۵۰ میلیون نفر در سرتاسر جهان به نوروسیستی سرکوزیس مبتلا هستند.

طبق آمار دایره المعارف جهانی بهداشت عمومی، این بیماری یکی از دلایل اصلی صرع و تشنج در دنیاست.

 

مراحل بیماری

نوروسیستی سرکوزیس پنج مرحله دارد که این مراحل با چرخه حیات انگل عامل بیماری منطبق هستند.

 

غیرکیستی

در این مرحله، رویان انگل در سی تی اسکن یا ام آر آی ظاهر نمی شود.

اما قسمت های متورم کوچکی وجود دارد که در عرض چند ماه به ضایعه تبدیل می شوند. بطور همزمان رویان تبدیل به کیستی خواهد شد که شاخصه این بیماری است.

 

وزیکولار

در این مرحله، کیست دیوارهای نیمه شفافی دارد و مایع شفافی را که حاوی انگل است در خود نگه می دارد. 

تا زمانی که کیست دست نخورده بماند، فرد هیچ واکنشی نخواهد داشت.

 

وزیکولار کلوئیدی

دیواره های کیست ضخیم می شود، مایع درونش تیره می شود و فرد مبتلا واکنش التهابی شدیدی نشان می دهد. این امر می تواند ناشی از شروع تخریب انگل به خاطر مصرف دارو یا دوره طبیعی عفونت باشد.

در این مرحله، آزمایش رادیوگرافی می تواند ضایعه های کیستی همراه ورم را نشان بدهد. تجربه تشنج در این دوره بسیار رایج است.

 

وزیکولار دانه ای

در این مرحله، ورم فروکش می کند اما تشنج همچنان باقی می ماند.

تشنج در طول دوره کلوئیدی و دانه ای به خاطر التهابی که انگلِ در حال مرگ را احاطه کرده، رخ می دهد.

 

مرحله کلسیمی شدن

این مرحله بعد از مرگ انگل رخ می دهد.

طبق مطالعه ای که در سال ۲۰۱۶ انجام شد، توده های کلسیم شکل گرفته، برآمدگی های محکمی نیستند اما حاوی باقیمانده های غشای انگل هستند.

ممکن است تشنج همچنان رخ دهد که علتش التهاب ناشی از قرار گرفتن سیستم ایمنی در معرض باقیمانده های انگل است.

 

 

انگل چطور وارد بدن می شود؟

نوروسیستی سرکوزیس به دنبال آلوده شدن با کرم تنیا سولیوم رخ می دهد.

افراد می توانند با مصرف گوشت خوک حاوی لاروهای کرم، به این عفونت مبتلا شوند. پخت کامل گوشت، انگل را از بین می برد و مصرف آن را بی خطر می کند.

نوشیدن آب حاوی انگل هم می تواند باعث ابتلا به عفونت بشود.

در سایر موارد، عدم رعایت بهداشت (به ویژه توسط پرسنل رستوران ها) می تواند منجر به عفونت تنیا سولیوم بشود. به همین خاطر سازمان بهداشت جهانی روی بهداشت محل کار تاکید دارد.

 

چرخه زندگی انگل

کرم تنیا سولیوم بعد از ورود به بدن، به دیواره روده حمله می کند و از این طریق رشد می کند.

سَرِ کرم تنیا سولیوم حاوی بخش های بسیار کوچکی به نام پروگلوتید است. هر کدام از پروگلوتیدها یک سیستم تولیدمثل کامل دارند که دارای هزار تا دو هزار تخم بارور است. 

فرد مبتلا به عفونت، این تخم ها را از طریق مدفوع دفع می کند. سپس لاروها در محیط هایی مثل خاک، آب و محیط های گیاهی به زندگی شان ادامه می دهند. در چنین محیط هایی احتمال دارد لاروهای انگل از طریق آب یا غذا وارد بدن انسان یا خوک شوند. 

بدن خوک نمی تواند به طور کامل از رشد انگل حمایت کند و بنابراین لاروها کامل رشد نمی کنند. اما بدن انسان، آنزیم های ضروری برای رشد آنها را دارد.

اگر کرم نواری بعد از بلعیده شدن در دهانه روده فرد باقی بماند، می تواند منجر به بیماری تنیازیس شود. اما اگر فرد لاروی انگل را مصرف کند، در معرض خطر ابتلا به سیستی‌ سرکوزیس قرار می گیرد.

لارو می تواند از طریق غذای آلوده به مدفوع یا از طریق تماس دست آلوده به مدفوع با دهان وارد بدن شود.

رویان انگل می تواند وارد بدن بشود و بعد از تبدیل شدن به لارو،‌ بیماری سیستی ‌سرکوزیس را ایجاد کند. اگر انگل در حال رشد به هر قسمتی از سیستم عصبی مرکزی وصل بشود، بیماری نوروسیستی سرکوزیس ایجاد می شود.

 

علائم

طبق گزارشی که در سال ۲۰۱۴ تهیه شد، علائم نوروسیستی سرکوزیس به محل تشکیل ضایعات، میزان گسترش عفونت و واکنش ایمنی فرد بستگی دارد.

با این وجود باز هم بسیاری از مبتلایان به نوروسیستی سرکوزیس هیچ علائمی ندارند. در برخی افراد هم ممکن است ماه ها یا سال ها طول بکشد تا شیوع علائم ظاهر شود.

کیست ها می توانند در ماهیچه ها، چشم ها، مغز و نخاع منتشر شوند. علائم هم به نسبت محل، اندازه، تعداد و مرحله این کیست ها تغییر خواهند کرد.

رایج ترین علائم و نشانه ها عبارتند از:

• تشنج
• سردردهای مزمن
• افزایش فشار در مغز

تشنج رایج ترین علامت است و گاهی اوقات تنها نشانه بیماری است. تشنج های مکرر، ۵۰ تا ۷۰ درصد مبتلایان به نوروسیستی سرکوزیس را آزار می دهد.

سایر علائم عبارتند از:

• مشکلات عصبی که عملکرد نخاع، مغز و اعصاب را تحت تاثیر قرار می دهند
• کاهش توانایی فکر کردن و به خاطر آوردن

نوروسیستی سرکوزیس گاهی می تواند منجر به ترکیب بیماری ها و سندروم های عصبی شود.

 

روش های درمان

درمان روی حذف انگل و مدیریت علائم (مثلا از طریق کنترل تشنج، ورم و فشار داخل جمجمه) تمرکز دارد.

دوره درمان بسته به محل، اندازه، فراوانی و میزان رشد انگل متفاوت است. 

بعد از بررسی علائم و شدت گسترش عفونت، پزشک احتمالا درمان های ضد انگلی و ضد التهابی را آغاز خواهد کرد. در برخی موارد، جراحی برای برداشتن کیست ها ضروری است.

برای افرادی که علائم بیماری را به همراه کیست های کلسیمی نشده (noncalcified) دارند، از داروهای مخصوص برای خارج کردن انگل استفاده می شود. اما این درمان برای افراد دارای کیست های کلسیمی شده مناسب نیست.

ممکن است پزشک برای سرکوب واکنش التهابی از استروئیدها و برای فرو نشاندن تشنج از ضد انعقادها استفاده کند.

در مناطقی که بیماری نوروسیستی سرکوزیس رایج است، دامداران می بایست خوک ها را با واکسن و داروهای ضد انگل درمان کنند تا چرخه بیماری متوقف بشود.

دوره بهبودی به عوامل فردی متعددی بستگی دارد اما به خاطر پیشرفت های پزشکی، تعداد افرادی که کاملا بهبود می یابند، بیشتر شده است.

 

فاکتورهای خطر

عفونت تنیا سولیوم اکثرا در جوامع کشاورزی روستایی که خوک ها با مدفوع انسانی در تماس هستند، رخ می دهد. اما رشد نرخ سفرهای بین المللی باعث گسترش این بیماری به مناطق دیگر شده است.

اگر یکی از اعضای خانواده عفونت داشته باشد، خطر ابتلای دیگر اعضای خانواده به نوروسیستی سرکوزیس یا سیستی‌سرکوزیس بیشتر است. 

 

عوارض

نوروسیستی سرکوزیس می تواند منجر به عوارض جدی مثل سکته و حتی مرگ شود. تحقیقات نشان داده ۴ تا ۱۲ درصد از مبتلایان به این بیماری، دچار سکته می شوند.

علاوه بر این اگر برای برداشتن کیست جراحی لازم باشد، خطر ابتلا به عفونت های دیگر وجود دارد. 

 

تشخیص

تشخیص تا حد زیادی به مجموعه علائم بستگی دارد.

با پیشرفت فناوری تصویربرداری عصبی، تشخیص نوروسیستی سرکوزیس نسبت به سال های گذشته دقیق تر شده است.

ممکن است پزشک برای تایید نتایج تصویربرداری عصبی، درخواست آزمایش خون مخصوص آنتی بادی را هم بدهد.

 

چه زمان مراجعه به پزشک ضروری است؟

در صورت مشاهده هر کدام از علائم نوروسیستی سرکوزیس مراجعه به پزشک ضروری است.

احتمال ابتلا به این عفونت وقتی بیشتر است که:

• فرد در جایی زندگی کند که عفونت تنیا سولیوم در آنجا رایج است.
• فرد اخیرا به مکان هایی سفر کرده که عفونت در آنجا رایج است.
• یکی از اعضای خانواده فرد مبتلا به عفونت است.

 

پیش بینی

پیش بینی در مورد بیماری نوروسیستی سرکوزیس به تعداد انگل های حاضر در بدن و محل اقامت آنها در بدن بستگی دارد.

مثلا، اگر کرم ها، ضایعات یا کیست های زیادی را در مغز ساخته باشند، نوروسیستی سرکوزیس می تواند مهلک باشد و منجر به تشنج های مکرر بشود.

اما فردی که فقط یک ضایعه در مغزش دارد، شانس بهبودی بیشتری دارد و احتمال ایجاد تشنج های مکرر کمتر است.

 

خلاصه

نوروسیستی سرکوزیس رایج ترین بیماری انگلی است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می دهد.

بیماری نوروسیستی سرکوزیس بسته به موقعیت انگل می تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات عصبی شود.

سردردهای مکرر، افزایش فشار داخل جمجمه و تغییر تفکر و رفتار از جلمه عوارض این بیماری هستند.

هر کسی که علائم بیماری را دارد باید به پزشک مراجعه کند؛ به خصوص اگر اخیرا به مناطقی سفر کرده باشد که عفونت در آنها رایج است.