ترومبوسیتوپنی (پلاکت پایین) چیست؟

ترومبوسیتوپنی شرایطی است که در آن تعداد پلاکت خون کم می شود. در این مطلب به علت بیماری پلاکت پایین، تشخیص و درمان ترومبوسیتوپنی پرداخته شده است.

مقدمه

ترومبوسیتوپنی (پلاکت پایین)، به شرایطی گفته می شود که پلاکت (سلول های خونی که برای کمک به لخته شدن بهم می چسبند) کافی در خون وجود نداشته باشد.

گاهی اوقات این وضعیت به هیچ عنوان مشکلی ایجاد نمی کند.

اما اگر علائمی مانند خونریزی بیش از حد دارید، درمان می تواند کمک کننده باشد.

در این مقاله به بررسی علل ایجاد ترومبوسیتوپنی، علائم، نحوه تشخیص و درمان های موجود برای آن می پردازیم.

اطلاعات این مقاله از به روزترین مقالات سال 2020 برگرفته شده است.

دلایل ایجاد ترومبوسیتوپنی

مغز استخوان، بافتی اسفنجی مانند داخل استخوان است که باعث ایجاد و تولید پلاکت می شود.

اگر بدن به اندازه کافی پلاکت ایجاد نکند یا سرعت نابود شدن آن ها نسبت به جایگزین شدنشان سریع تر باشد، به ترومبوسیتوپنی مبتلا می شوید.

بدن به دلایل زیر ممکن است پلاکت های کافی ایجاد نکند:

• داشتن اختلال خونی به نام آنمی آپلاستیک که می تواند بر مغز استخوان تاثیر بگذارد.
• مبتلا بودن به سرطان هایی مانند لوسمی و لنفوم که باعث آسیب رساندن به مغز استخوان می شوند.
• مبتلا بودن به یک بیماری کاهنده پلاکت مانند سندروم ویسکوت-آلدریچ یا می هگلین
• داشتن ویروسی مانند آبله مرغان، اوریون، سرخجه، اچ آی وی (HIV) یا اپشتین بار
• نوشیدن بیش از حد الکل برای مدت طولانی
• انجام شیمی درمانی یا پرتو درمانی برای سرطان، که سلول های بنیادی سازنده پلاکت ها را از بین می برد.

نکته: اگر با مواد شیمیایی مانند سموم دفع آفات و آرسنیک در تماس باشید، ممکن است بدن شما فرآیند ساخت پلاکت را آهسته کند.

 

همچنین در صورت داشتن هر یک از بیماری و شرایط زیر، بدن شما می تواند پلاکت های زیادی را از بین ببرد:

** بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس، ترومپوسیتوپنی ایمنی یا ایدیوپاتیک

** ترومبوسیتوپنیک پورپورا (ITP)، که در آن بدن به سلول های سالم حمله می کند.

** باکتری های موجود در خون که تحت عنوان باکتریمیا نیز شناخته می شوند.

** مصرف داروهایی مانند آنتی بیوتیک های حلوی سولفا و هپارین برای پیشگیری از لخته شدن خون و داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین (دیلانتین) و وانکومایسین (وانکوسین)

** بیماری های نادر که سبب لخته شدن خون می شوند مانند پورپورا ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک (TTP) و انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC)

** سندروم همولیتیک اورمیک اختلالی نادر که همچنین سبب از بین رفتن گلبول های قرمز و ایجاد مشکلات کلیوی می شود.

** ویروس هایی مانند اپشتین بار (EBV)، هپاتیت C و HIV

 

نکته: گاهی اوقات یکی از دلایل عدم وجود پلاکت کافی این است که آن ها در طحال (ارگانی که با عفونت مبارزه می کند) به دام افتاده اند.

بعلاوه ممکن است خانم ها در دوران بارداری به ترومبوسیتوپنی مبتلا شوند زیرا بدن آن ها سریع تر از حد معمول پلاکت های خود را از دست می دهد.

 

علائم ترومبوسیتوپنی

گاهی اوقات ترومبوسیتوپنی هیچ علائمی ندارد.

اما در صورت بروز، کبودی و خونریزی اصلی ترین علائم آن هستند که بصورت لکه های کوچک قرمز یا بنفش به نام پتشی ظاهر می شوند.

همچنین بخوانید:

هر آنچه باید درمورد کبودی ناگهانی و بدون علت بدن بدانید

خونریزی ممکن است داخل بدن یا خارج از آن رخ دهد.

گاهی اوقات متوقف کردن این خونریزی بسیار سخت است.

علائم دیگر ترومبوسیتوپنی عبارتند از:

** خونریزی از لثه یا بینی

** خون در ادرار یا مدفوع

** دوره های قاعدگی زیاد و شدید

** سردرد

** خستگی

** زرد شدن پوست و چشم ها (زردی یا یرقان)

** متورم شدن طحال

این علائم ممکن است تا زمانی که تعداد پلاکت ها بسیار پایین نباشند، شروع نشوند.

بنابراین در صورت بروز حتما سریعا به پزشک مراجعه کنید.

 

 

تشخیص ترومبوسیتوپنی

پزشکان جهت تشخیص، در مورد تاریخچه و علائم پزشکی فرد سوال هایی خواهند کرد.

آن ها همچنین بدنبال علائمی مانند کبودی، پتشی و سایر علائم پلاکت پایین می گردند و علائم عفونت مانند تب یا راش را بررسی می کنند.

در برخی موارد ممکن است جهت اندازه گیری تعداد پلاکت ها، نیاز به انجام آزمایش خون باشد.

بیشتر افراد تعداد پلاکتی بین 150000 تا 450000 (در هر میکرولیتر از خون) دارند.

اگر تعداد پلاکت ها به زیر 50000 برسد احتمال وجود مشکلات خونریزی وجود دارد.

پزشک در این خصوص به احتمال زیاد با یک متخصص خون (هماتولوژیست) مشورت خواهد کرد.

 

 

سایر آزمایش ها جهت تشخیص تروبوسیتوپنی عبارتند از:

** تهیه یک اسمیر خون جهت دیدن پلاکت ها زیر میکروسکوپ و بررسی میزان سالم بودن آن ها

** آزمایش مغز استخوان جهت پی بردن به اینکه:

چه سلول هایی در مغز استخوان وجود دارد؟

مغز استخوان چه میزان از این سلول ها را شامل می شود؟

و اینکه آیا آن ها طبیعی هستند؟

** آزمایشاتی جهت بررسی اینکه آیا خون همانطور که باید لخته می شود یا خیر.

 

عوارض ترومبوسیتوپنی

هنگامی که تعداد پلاکت ها به زیر 50000 می رسد، ممکن است خونریزی شدیدی را پس از آسیب دیدگی تجربه کنید.

در تعداد پلاکت زیر 30000، حتی یک صدمه جزئی می تواند خونریزی زیادی ایجاد کند.

و اگر تعداد پلاکت ها به کمتر از 10000 برسد، احتمال خونریزی داخلی خطرناک بدون هیچگونه آسیب دیدگی وجود دارد.

نکته: به ندرت خونریزی داخلی تهدید کننده در مغز اتفاق می افتد.

 

درمان ترومبوسیتوپنی

اگر تعداد پلاکت ها خیلی پایین نباشد، احتمالا نیازی به درمان ترومبوسیتوپنی وجود ندارد.

گاهی اوقات اگر از دلیلی که سبب این مشکل شده اجتناب و دوری کنید، تعداد پلاکت ها بالا می رود.

بعنوان مثال، اگر علت ترومبوسیتوپنی مصرف داروی خاصی باشد، پزشک احتمالا مصرف آن دارو را قطع می کند.

 

پزشکان جهت درمان ترومبوسیتوپنی شدید احتمالا موارد زیر را توصیه می کنند:

** مصرف داروهای استروئیدی جهت جلوگیری از از بین رفتن پلاکت ها، اگر مشکل مربوط به سیستم ایمنی باشد.

** تزریق ایمونوگلوبولین وریدی (IVIG) در صورتی که نمی توانید استروئید مصرف کنید یا اگر به تعداد پلاکت بالاتر نیاز دارید.

** انتقال خون یا پلاکت از یک فرد سالم

** جراحی جهت برداشتن طحال

نکته: اگر وضعیت فرد با وجود این درمان ها ادامه یابد، ممکن است پزشک داروهایی مانند الترومبوپگ (Promacta, Revolade)، فوستاماتینب (Tavalisse) و رومیپلوستیم (Nplate) را جهت درمان ترومبوسیتوپنی تجویز کند.

 

راهکارهایی جهت جلوگیری از خونریزی هنگامی که تعداد پلاکت ها پایین است:

** عدم مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن و آسپرین که می توانند بر چگونگی عملکرد پلاکت ها تاثیر بگذارند.

همچنین بخوانید:

قرص استیل سالیسیلیک اسید با نام تجاری آسپرین (A.S.A)

** محدود کردن میزان مصرف الکل، زیرا الکل می تواند خونریزی را بدتر کند.

** عدم شرکت در ورزش های تماسی مانند فوتبال یا بوکس که احتمال آسیب دیدگی زیاد است.

** استفاده از مسواک نرم برای محافظت از لثه ها

** استفاده از کمربند ایمنی در اتومبیل و دستکش و عینک ایمنی هنگام کار با ابزارهای قدرت جهت جلوگیری از آسیب دیدگی