تروما: ترمای روانی چیست؟

ترومای روانی یا ضربه روحی، یک واکنش عاطفی نسبت به یک اتفاق بسیار استرس زا است که منجر به ایجاد طیف وسیعی از علائم جسمی و عاطفی می شود.

 

هر فردی که یک حادثه استرس زا را تجربه کند، لزوما دچار تروما نمی شود.

تروما انواع مختلفی دارد. علائم بعضی از افراد طی چند هفته برطرف خواهد شد اما بعضی دیگر، عوارض طولانی مدتی را تجربه می کنند.

افراد می توانند با درمان علت اصلی این آسیب، آن را برطرف کرده و راه های مناسبی برای مدیریت علائم پیدا کنند.

در این مقاله به معرفی انواع مختلف تروما، علائم و گزینه های درمانی موجود برای آن می پردازیم.

 

همچنین بخوانید:

استرس: علت ها و راه های مدیریت آن (کلیک)

 

ترومای روانی چیست؟

طبق اعلام انجمن روانشناسی آمریکا (APA)، ترومای روانی (ضربه روحی) یک واکنش عاطفی نسبت به یک اتفاق وحشتناک مانند قرار گرفتن در منطقه جنگی، یک فاجعه طبیعی و یا یک تصادف است.

با این حال، افراد ممکن است در واکنش به هر اتفاق تهدیدکننده و یا خطرآفرین از نظر جسمی و روحی، تروما را تجربه کنند.

افراد آسیب دیده می توانند بلافاصله پس از حادثه و یا برای مدت زمانی طولانی طیف وسیعی از احساسات را تجربه کنند.

این افراد ممکن است احساساتی مانند در هم شکستن، درماندگی، شوک و یا مشکل در درک تجربیات خود را داشته باشند.

تروما می تواند علائم جسمی نیز به همراه داشته باشد.

تروما می تواند در درازمدت بر روی سلامتی افراد تاثیرگذار باشد.

در صورت ادامه علائم و برطرف نشدن آنها در طی زمان، تروما می تواند منجر به یک اختلال سلامت روان موسوم به اختلال استرس پس از حادثه (Post-Traumatic Stress Disorder : PTSD) شود.

 

انواع مختلف ترومای روانی عبارتند از:

• ترومای حاد: که بر اثر یک اتفاق استرس زا و خطرناک ایجاد می شود.
• ترومای مزمن: که ناشی از قرار گرفتن در معرض حوادث استرس زای مکرر و طولانی مدت است. برای مثال: کودک آزاری، تمسخر و خشونت خانگی.
• ترومای پیچیده: که بر اثر قرار گرفتن در معرض حوادث آسیب زای متعدد ایجاد می شود.
• ترومای ثانویه: یا ترومای جانشین (Vicarious Trauma) نوع دیگری از تروما است که علائم در افرادی که در ارتباط نزدیک با فرد آسیب دیده هستند، بروز پیدا می کند.

 

اعضای خانواده، متخصصان بهداشت روان و سایر افرادی که از یک فرد آسیب دیده مراقبت می کنند، در معرض ترومای ثانویه قرار خواهند گرفت. این علائم بسیار شبیه به علائم اختلال استرس پس از حادثه (PTSD) است.

 

همچنین بخوانید:

انواع اختلالات اضطرابی (کلیک)

 

علائم ترومای روانی

علائم ترومای روانی (ضربه روحی) می توانند خفیف یا شدید باشند.

عوامل زیادی در میزان تاثیرگذاری یک رویداد آسیب زا روی افراد دخیل هستند؛ از جمله:

• خصوصیات شخصیتی افراد
• وجود سایر مشکلات سلامت روان
• مواجه شدن با حوادث آسیب زا در گذشته
• نوع و خصوصیات حادثه یا حوادث آسیب زا
• پیش زمینه و رویکرد افراد برای مدیریت احساسات

 

واکنش های احساسی و روانی

فردی که تروما (ضربه روحی) را تجربه کرده، ممکن است احساسات زیر را داشته باشد:

• انکار
• عصبانیت
• غم
• شرم
• گیجی
• اضطراب
• افسردگی
• کرختی و بی حسی
• احساس گناه
• ناامیدی
• تحریک پذیری
• عدم تمرکز

 

این افراد ممکن است طغیان های احساسی داشته باشند، برای کنار آمدن با احساسات خود دچار مشکل شده و از دیگران فاصله بگیرند.

یادآوری خاطرات حادثه یا فلش بک به اتفاقات آسیب زا در ذهن افراد می تواند مانند کابوس های متداول باشد.

 

واکنش های جسمی

ترومای روانی (ضربه روحی) علاوه بر واکنش های احساسی و عاطفی می تواند موجب بروز واکنش های جسمی نیز شود.

واکنش هایی مانند:

• سر درد
• علائم گوارشی
• خستگی
• تپش قلب
• عرق کردن
• بی قراری

 

گاهی اوقات، افراد آسیب دیده دچار بیش برانگیختگی* (Hyperarousal) و یا احساس هوشیاری مداوم می شوند.

این عوارض موجب مشکلات خواب خواهد شد.

افراد آسیب دیده همچنین می توانند به سایر مشکلات بهداشت روان مانند افسردگی، اضطراب و سوء مصرف مواد دچار شوند.

* هایپر اروزال نوعی واکنش ضربه ای به ترومایی در گذشته است که فرد با فکر کردن به حادثه احساس درد کرده و واکنش ناگهانی نشان می دهد.

 

تجربیات آسیب زا

طبق تخمین بعضی از مطالعات حدود 60 تا 75% از مردم آمریکای شمالی یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده اند.

 

موسسه (Charity Mind) در انگلستان موارد زیر را به عنوان دلایل احتمالی ترومای روانی (ضربه روحی) معرفی می کنند:

• مورد تمسخر (یا در معرض قلدری) قرار گرفتن
• آزار و اذیت
• سوءاستفاده جسمی، روانی و یا جنسی
• تجاوز جنسی
• تصادفات جاده ای
• زایمان
• بیماریهای کشنده
• از دست دادن ناگهانی عزیزان
• مورد حمله قرار گرفتن
• ربوده شدن
• اقدامات تروریستی
• فجایع (بلایای) طبیعی
• جنگ

 

وقایع آسیب زا می توانند یکباره، همراه با تکرار و یا مداوم باشند. همچنین فرد می تواند پس از مشاهده اتفاقی آسیب زا برای فردی دیگر، دچار تروما شود.

افراد مختلف، واکنش های مختلفی به وقایع آسیب زا دارند. به عنوان مثال: افرادی مختلفی که یک فاجعه طبیعی را تجربه می کنند، می توانند واکنش های مختلفی نسبت به آن بروز دهند.

 

 

اختلال استرس پس از سانحه (ptsd) (PTSD)

اختلال استرس پس از حادثه (اختلال اضطراب پس از حادثه یا PTSD) زمانی ایجاد می شود که علائم ترومای روانی (ضربه روحی) در طی هفته ها و ماه ها بعد از اتفاقات آسیب زا، برطرف نشده و یا بدتر شود.

این اختلال با احساس درد و رنج همراه بوده و بر زندگی روزمره و روابط افراد تاثیر می گذارد.

علائم این اختلال عبارتند از: اضطراب شدید، مرور کردن حوادث آسیب زا و فلش بک زدن به آنها به صورت مداوم است.

یکی دیگر از علائم اختلال استرسی پس از حادثه، رفتارهای اجتنابی است.

اگر افراد آسیب دیده از فکر کردن درباره وقایع آسیب زا، بازدید از مکانی که در آن حادثه رخ داده و عوامل تحریک کننده آن آسیب خودداری کنند، ممکن است نشانه هایی از ابتلا به اختلال استرس پس از حادثه را داشته باشند.

اختلال PTSD ممکن است برای سال ها طول بکشد. اگرچه درمان می تواند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند.

 

همچنین بخوانید:

داروهای موثر در درمان اختلالات اضطرابی (کلیک)

 

عوامل خطر برای ایجاد اختلال استرس پس از حادثه یا PTSD عبارتند از:

• تجربه قبلی تروما
• درد یا آسیب جسمی
• دریافت حمایت کم پس از تجربه تروما
• مواجهه همزمان با سایر عوامل استرس زا مانند مشکلات مالی
• اضطراب یا افسردگی قبلی

 

بیشتر افرادی که یک واقعه آسیب زا را تجربه می کنند، دچار PTSD نخواهند شد.

بر اساس اعلام موسسه ملی بهداشت روان ایالت متحده امریکا، امکان ابتلا به PTSD در طول عمر مردم ایالات متحده آمریکا 6.8% است.

 

ترومای دوران کودکی

نتایج تحقیقات نشان می دهد که کودکان بواسطه اینکه مغزشان در حال رشد است، در معرض خطر بیشتری برای تجربه تروما هستند.

کودکان در هنگام وقایع آسیب زا، ضربه روحی و استرس شدیدتری را تجربه کرده و بدن آنها هورمون های مربوط به ترس و استرس را آزاد می کنند.

این نوع آسیب ها می توانند در رشد طبیعی مغز اختلال ایجاد کنند. در نتیجه، تروما (به ویژه ترومای مداوم) می تواند بر روی رشد عاطفی، سلامت روان، سلامت جسمی و رفتار کودک تاثیر بگذارد.

احساس ترس و درماندگی ممکن است تا سنین بزرگسالی نیز ادامه یابد. این امر فرد را در معرض خطر قابل توجهی برای تجربه تروما و آسیب های بعدی قرار می دهد.

 

درمان

روش های مختلفی برای کنار آمدن با علائم تروما و بهبود کیفیت زندگی افراد آسیب دیده وجود دارند.

 

روان درمانی

روان درمانی اولین خط درمان برای تروما است. در حالت ایده آل، فرد می تواند با آسیب شناس یا درمانگران متمرکز بر تروما مشاوره کنند.

انواع مختلف روان درمانی که به افراد آسیب دیده کمک می کنند، عبارتند از:

 

رفتار درمانی شناختی (CBT)

رفتار درمانی شناختی به افراد کمک می کند تا با تغییر الگوهای فکری، بر روی رفتار و احساسات خود تاثیر بگذارند.

شواهد نشان می دهند که این روش موثرترین رویکرد برای PTSD است.

 

حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR)

حساسیت‌ زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد یا EMDR یکی دیگر از انواع تراپی برای تروما است.

در روند درمانی EMDR افراد در حالی که حرکات چشم آنها توسط درمانگر هدایت می شود، به طور خلاصه، تجربه های آسیب زایی را مرور می کنند.

هدف این روش کمک به افراد در پردازش و یکپارچگی خاطرات ناشی از تروما است.

نتایج چندین آزمایش تصادفی نشان می دهد که EMDR درمانی موثر برای PTSD است.

 

روش های درمانی جسمی (سوماتیک)

برخی درمانگران با استفاده از تکنیک های مبتنی بر بدن، به ذهن و بدن افراد در پردازش تروما کمک می کنند.

پیشینه یک پژوهش در مجله روان درمانی استرالیا، نشان داد که درمان های مبتنی بر بدن به طیف وسیعی از افراد کمک می کنند.

 

این روش های درمانی عبارتند از:

• تجربه بدنی: در این روش یک درمانگر به فرد کمک می کند تا خاطرات آسیب زای خود را در یک محیط امن یادآوری کند.
• روان درمانی حسی-حرکتی: این نوع درمان با ترکیب روان درمانی و تکنیک های مبتنی بر بدن، خاطرات آسیب زا را به منابع قدرت تبدیل می کند.
• طب فشاری: در این روش یک پزشک با وارد کردن فشار بر روی نقاطی از بدن، باعث احساس آرامش در افراد می شود.
• درمان های لمسی: از انواع این روش می توان به روش درمانی ریکی (Reiki)، لمس شفابخش (healing touch) و Therapeutic Touch Therapy اشاره کرد.

 

در حال حاضر هیچ شواهدی برای اثبات اثربخشی روش های درمانی مبتنی بر بدن (برخلاف روش های CBT و EMDR) وجود ندارد.

در این مورد محققان متذکر شدند که اطلاعات بیشتر در مورد این روش ها به تعیین نحوه عملکرد آنها کمک خواهد کرد.

 

داروها

داروها به تنهایی توانایی درمان تروما یا PTSD را ندارند، اما می توانند در مدیریت علائمی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب به افراد آسیب دیده کمک کنند.

فرد باید در خصوص انتخاب دارو با پزشک مشورت کنند.

 

همچنین بخوانید:

داروهای موثر در درمان افسردگی (کلیک)

 

خود مراقبتی

تمرین خود مراقبتی می تواند به افراد در کنار آمدن با علائم عاطفی، روانی و جسمی تروما کمک کند.

نمونه هایی از خود مراقبتی برای تروما عبارتند از:

 

ورزش

تروما می تواند باعث واکنشی موسوم به پاسخ جنگ یا گریز* (fight-or-flight) در بدن شود.

ورزش می تواند به کاهش بعضی از این تاثیرات کمک کند.

نتایج تحقیقات نشان می دهند که ورزش های هوازی ممکن است روشی موثر برای درمان افراد مبتلا به PTSD باشد.

افراد می توانند در بیشتر روزهای هفته و حداقل 30 دقیقه در روز ورزش کنند.

* پاسخ جنگ یا گریز، یک واکنش فیزیولوژیکی است که جانوران در پاسخ به ادراکات خود نسبت به شرایط خطرناک، حمله، یا اقدام به نجات خود نشان می‌دهند.

 

همچنین بخوانید:

فواید ورزش برای سلامت جسم و روان (کلیک)

 

ذهن آگاهی

تنفس آگاهانه و سایر تمرینات مبتنی بر ذهن آگاهی می تواند به حضور افراد در زمان حال کمک کرده و یادآوری وقایع آسیب زا را متوقف کند.

نتایج مطالعات نشان می دهند که درمان های مبتنی بر ذهن آگاهی، به تنهایی یا در کنار دیگر درمان ها، تاثیرات امیدبخشی روی درمان PTSD دارند.

 

ارتباط با دیگران

کناره گیری از دیگران و منزوی شدن یکی از علائم شایع تروما است. بنابراین، ارتباط با خانواده و دوستان اهمیت بالایی دارد.

طبق اعلام انجمن اضطراب و افسردگی امریکا (ADAA) برقراری ارتباط با افراد می تواند از تبدیل تروما به PTSD جلوگیری کند.

در صورتی که صحبت در مورد تروما با دیگران آزاردهنده باشد، انجام آن ضرورتی ندارد. یک تعامل ساده با دیگران می تواند به بهتر شدن خلق و خو و تندرستی افراد کمک کند.

بعضی از افراد نیز با در میان گذاشتن تجربیات خود از تروما با دیگران، حس بهتری پیدا خواهند کرد.

 

سبک زندگی متعادل

فرد آسیب دیده از تروما دچار مشکلاتی در حفظ آرامش و خواب می شود.

با این حال، خواب، آرامش و رژیم غذایی نقش مهمی در سلامت روان دارند.

در صورت امکان، افراد باید سعی کنند تا:

• بین 7 تا 9 ساعت خواب شبانه داشته باشند.
• یک رژیم غذایی متعادل را رعایت کنند.
• از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنند.
• با انجام فعالیت های ذهنی و لذت بخش، استرس را از خود دور کنند.

 

همچنین بخوانید:

رابطه تغذیه بر سلامت روان (کلیک)

 

حمایت و پشتیبانی

در صورت لزوم، افراد می توانند از دیگران درخواست پشتیبانی و حمایت کنند. این حمایت شامل صحبت کردن با افراد نزدیک و قابل اعتماد و یا پیوستن به گروه های پشتیبانی برای افراد آسیب دیده از تروما می شود.

 

چه زمانی باید کمک خواست؟

افرادی که به طور مداوم و شدید علائم تروما (ضربه روحی) را تجربه می کنند، باید از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرند.

در صورتیکه علائم تروما سبب تداخل در عملکرد روزانه و یا روابط با دیگران گردد، درخواست کمک ضروری است.

حتی افرادی که علائم بسیار خفیفی را تجربه می کنند، پس از صحبت کردن با دیگران حس بهتری خواهند داشت.

 

پیشگیری از خودکشی

اگر فردی را می شناسید که در معرض خطر آسیب رساندن به خود، خودکشی و یا صدمه زدن به دیگران است، باید:

– قاطعانه از او بپرسید که: “آیا قصد خودکشی داری؟”

– بدون قضاوت به حرف های او را بشنوید.

– برای ارتباط با یک مشاور آموزش دیده برای شرایط بحران با اورژانس تماس بگیرید.

– تا زمان رسیدن کمک در کنار فرد بمانید.

– هر گونه سلاح، دارو و اشیا خطرناک را از دسترس او دور کنید.

اگر خودتان یا کسی را می شناسید که افکار خودکشی دارند، خطوط تلفن پیشگیری می توانند کمک کننده باشند. این خطوط تلفن 24 ساعته فعال هستند و به شما کمک خواهند کرد.

در ایران می توانید با شماره 1480 بهزیستی، اورژانس 115 یا اورژانس اجتماعی 123 تماس بگیرید.

 

خلاصه

بیشتر افراد در زندگی خود یک واقعه آسیب زا (ترومای یا ضربه روحی) را تجربه می کنند. بعضی از این افراد علائم شوک و اندوه را تجربه خواهند کرد اما بیشتر آنها در مدت زمان کوتاهی بهبود می یابند.

تعداد محدودی از این افراد علائم بلندمدتی همانند PTSD را تجربه خواهند کرد. روان درمانی و خود مراقبتی می توانند به افراد مبتلا به علائم تروما در مدیریت آنها و بهبود زندگی خود کمک کنند.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.