تب غده ای چیست؟

تب غده ای که با نام های مونونوکلئوز عفونی و بیماری بوسه نیز معروف است، نوعی بیماری ویروسی است که عامل آن معمولا ویروس اپشتین بار است.

 

اطلاعات این مقاله از به روزترین مقالات سال 2020 برگرفته شده است.

 

تب غده ای (مونونوکلئوز عفونی)

تب غده ای (Glandular fever) یا مونونوکلئوز عفونی (Infectious Mononucleosis) یک بیماری رایج بین نوجوانان، جوانان و دانشجویان است.

بعضی از علائم آن عبارتند از: تب، گلودرد، خستگی و تورم غدد لنفاوی.

تب غده ای معمولا ناشی از عفونت با ویروس اپشتین بار EBV) Epstein-Barr) بوده و یک ویروس هرپس (تبخال) بسیار مسری است.

کارشناسان بر این باورند که بیش از 90 درصد مردم جهان به عفونت EBV دچار هستند.

با این وجود، این ویروس همیشه منجر به بروز علائم یا تب غده ای نمی شود.

 درمان خاصی برای تب غده ای وجود ندارد و علائم آن معمولا به مرور زمان از بین خواهند رفت.

با این حال علائم خستگی در این بیماری ممکن است طولانی مدت باشد.

عفونت سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus) و سرخجه (Rubella) که به نام سرخک آلمانی نیز شناخته می شود، می توانند باعث تب غده ای (مونونوکلئوز عفونی) شوند.

البته توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) – به عنوان یک عفونت انگلی – نیز می تواند علائم مشابهی داشته باشد.

هر یک از گروه های بیماری های ویروسی ایجاد شده از ویروس های هرپس (تبخال)، می توانند روی پوست (اغلب بصورت تاول) یا سیستم عصبی تاثیر بگذارند.

همچنین بخوانید:

راه های پیشگیری و درمان تبخال

 

 

علائم تب غده ای (مونونوکلئوز عفونی)

علائم مونونوکلئوز عفونی (تب غده ای) معمولا بین 4 تا 6 هفته بعد از عفونت اولیه، نمایان می شوند.

افراد مبتلا ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

** علائم شبیه به آنفولانزا مثل بدن درد و سردرد

** دمای بدن 38 درجه سانتی گراد (100.4 درجه فارنهایت) یا بالاتر

** بثروات گسترده پوستی که خارشی نیستند

** حالت تهوع و از دست دادن اشتها

** ضعف، بیحالی و خستگی

** تورم و پف کردن دور چشم

** گلودرد

** تورم غدد لنفاوی

** درد در قسمت فوقانی شکم که ناشی از تورم طحال است

** درد کبدی و زردی

اگرچه علائم این بیماری طی 2 تا 4 هفته برطرف می شوند، خستگی ممکن است برای چند هفته دیگر ادامه داشته باشد.

علائم بیماری در بعضی از افراد ممکن است برای 6 ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد.

بعضی از افراد مبتلا به EBV ممکن است علائمی را تجربه نکنند.

این مساله در افراد بالای 40 سال و کودکان شایع است.

 

• گلو

درد در این ناحیه ممکن است خفیف باشد اما در بیشتر موارد درد شدید بوده و با قرمزی و تورم (شبیه تورم لوزه ها) همراه است.

در این حالت بلعیدن معمولا دردناک خواهد بود.

اگر علائمی شبیه به تورم لوزه ها بیش از حد طول بکشند، ممکن است فرد مشکوک به تب غده ای باشد.

 

 

• غدد لنفاوی و طحال

با مقابله سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس ها، غدد لنفاوی دچار تورم می شوند.

این تورم می تواند در هر کدام از این غدد ایجاد شود اما معمولا در غدد گردن و زیر بغل شایع تر است که احتمالا علت آن حساس تر بودن این دو ناحیه  است.

طحال بخشی از سیستم ایمنی بدن بوده و در قسمت چپ شکم و زیر دنده ها قرار گرفته است.

در صورت مقابله بدن با ویروس، طحال نیز دچار تورم شده و معمولا از زیر دنده ها قابل احساس است.

این تورم ممکن است باعث درد خفیفی در قسمت فوقانی سمت چپ شکم شود.

• کبد

در مواردی نادر، EBV می تواند منجر به التهاب خفیف کبد یا هپاتیت شود. این بیماری در افراد بالای 30 سال شایع است.

علائم هپاتیت عبارتند از:

** زردی؛ زرد شدن پوست و چشم ها

** عدم تحمل الکل

** از دست دادن اشتها

** حالت تهوع

با بهبود یافتن تب غده ای، باید زردی و هپاتیت از بین بروند.

همچنین بخوانید:

درباره هپاتیت ویروسی چه می دانید؟

انوع هپاتیت: آیا واکسنی برای آن ها وجود دارد؟

 

درمان تب غده ای (مونونوکلئوز عفونی)

هنوز درمان خاصی برای مونونوکلئوز عفونی (تب غده ای) وجود ندارد و بعضی از افراد ممکن است علائم آن را تا 6 ماه یا بیشتر نیز تجربه کنند.

با این حال، علائم آن بین 2 تا 4 هفته و بدون درمان برطرف خواهند شد.

البته ممکن است خستگی برای مدت بیشتری ادامه پیدا کند.

در واقع، نتایج مطالعات نشان داده اند که 9 تا 22% افراد پس از ابتلا به عفونت، به مدت 6 ماه همچنان احساس خستگی دارند.

افراد می توانند برای بهبود یافتن علائم تب غده ای مراحل زیر را دنبال کنند:

1- استراحت

فرد مبتلا به تب غده ای معمولا احساس خستگی داشته و تمایلی برای انجام فعالیت های روزانه خود ندارد.

استراحت مطلق برای این افراد، به خصوص در ماه اول پس از بروز علائم، اهمیت ویژه ای دارد.

با بهبودی فرد، ورزش های سبک می توانند برای بازیابی قدرت عضلات کمک کننده باشند.

2- مصرف زیاد مایعات

این اقدام به خصوص در هنگام تب به جلوگیری از کم آبی بدن کمک می کند.

حتی در صورت گلودرد و دشواری بلع، مصرف مایعات کافی ضروری به نظر می رسد.

3- داروهای تسکین دهنده درد

داروهایی مانند ایبوپروفن (Advil) و استامینوفن که بدون نسخه نیز قابل خریداری هستند می توانند به رفع تب و درد کمک کنند.

مصرف آسپرین به دلیل افزایش خطر خونریزی، گزینه مناسبی نیست.

کودکان زیر 16 سال نیز به دلیل خطر ابتلا به سندرم ری نباید آسپرین مصرف کنند.

4- غرغره کردن

غرغره کردن محلول آب نمک یا محلول های شستشوی قابل فروش در داروخانه ها می توانند به تسکین گلودرد کمک کنند.

5- استروئیدها

در صورت التهاب بیش از حد لوزه ها یا دشواری در تنفس، پزشک ممکن است برای مدت کوتاهی مصرف کورتیکواستروئیدها (کورتون) را تجویز کند.

 

علل تب غده ای

بیشتر عفونت های ناشی از EBV در کودکی اتفاق می افتند.

بعد از اتبلا به این عفونت ها، سیستم ایمنی بدن برای مقابله با ویروس به تولید آنتی بادی می پردازد.

این ویروس ها در بدن؛ در گلو و سلول های خونی، به صورت خفته باقی می مانند.

آنتی بادی ها ایمنی مادام العمر ایجاد کرده و ابتلا به تب غده ای به ندرت برای بار دوم تکرار خواهد شد.

در بعضی موارد ویروس دوباره فعال شده و علائمی را ایجاد می کند.

این مورد بیشتر در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف اتفاق می افتد.

با این حال، عفونت EBV همیشه منجر به تب غده ای یا علائم آن نخواهد شد.

افرادی که در نوجوانی یا جوانی (به خصوص در سنین 15 تا 24 سالگی) به این ویروس مبتلا شوند، بیشتر در معرض ابتلا به تب غده ای (مونونوکلئوز عفونی) هستند.

حداقل یک نفر از هر چهار نفر مبتلا به EBV دچار تب غده ای خواهد شد.

ابتلا به این بیماری در دیگر گروه های سنی به ندرت اتفاق می افتد.

 

این بیماری چگونه گسترش می یابد؟

فرد مبتلا به EBV می تواند این ویروس را از طریق مایعات بدن مثل بزاق منتقل کند.

ممکن است انتقال ویروس از طریق سرفه، عطسه و یا ظروف و لیوان های مشترک نیز اتفاق بیفتد.

همچنین انتقال تب غده ای یا مونونوکلئوز عفونی از طریق بوسیدن نیز ممکن است.

به همین دلیل گاهی اوقات از آن به عنوان بیماری بوسه (Kissing disease) نیز یاد می شود.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) خاطر نشان کرد که این ویروس قابلیت انتقال از طریق مایع منی، خون و پیوند عضو را نیز دارد.

با این حال، احتمالا خطر ابتلا به تب غده ای از طریق آزمایشات دقیق انتقال خون و اندام های پیوندی ناچیز است.

ویروس EBV پس از ورود به بدن، ابتدا گلو را آلوده می کند.

سپس به وسیله گلبول های سفید به نام لنفوسیت های B عفونت را در سایر نقاط بدن از جمله کبد و طحال پخش خواهد کرد.

این ویروس پس از رفع علائم نیز در بدن باقی مانده و می تواند دوباره فعال شود.

 

سایر علت های تب غده ای

به جز EBV، عفونت سیتومگالوویروس و سرخچه (روبلا) – معروف به سرخک آلمانی – نیز می توانند منجر به تب غده ای (بیماری بوسه) شوند.

همچنین افراد مبتلا به توكسوپلاسموز – نوعی عفونت انگلی – ممکن است علائم مشابهی را تجربه کنند.

سیتومگالوویروس، سرخچه (روبلا) و توكسوپلاسموز می توانند بر روی جنین تاثیرگذار باشند.

زنان باردار مبتلا به این عفونت ها، لازم است تا با آنتی بیوتیک ها و آنتی بادی ها درمان شوند.

 

تشخیص تب غده ای (بیمار ی بوسه)

پزشک با معاینه فیزیکی به تشخیص تورم در غدد لنفاوی، لوزه ها، کبد و طحال می پردازد.

اگر پزشک به وجود تب غده ای (بیماری بوسه) مشکوک باشد، ممکن است آزمایشاتی را نیز پیشنهاد کند.

آزمایش آنتی بادی می تواند به یافتن آنتی بادی هایی که برای مقابله با EBV ایجاد شده اند، کمک کند.

آزمایشات در دوران بارداری قادر به تشخیص ابتلا به سرخچه (روبلا) و توكسوپلاسموز نیز هستند.

قابل ذکر است که EBV به جنین و یا رویان آسیبی وارد نمی کند.

 

عوارض تب غده ای

عوارض تب غده ای (بیماری بوسه) نادر بوده اما ممکن است بسیار جدی باشند.

این عوارض عبارتند از:

** آسیب به طحال

** ایجاد عفونت ثانویه مانند پنومونی یا ذات الریه، مننژیت و یا عفونت هایی که باعث التهاب قلب می شوند

** کم خونی

 

همچنین بخوانید:

کم خونی فقر آهن چیست؟

 

** بیماری های عصبی مانند سندرم گیلن باره (Guillain-Barre) یا فلج بل (Bell’s palsy)

** انسداد مجاری هوایی فوقانی

 

عفونت های ثانویه به ندرت اتفاق می افتند اما همواره خطر ابتلا به آن ها در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف وجود دارد.

همچنین به دلیل احتمال آسیب به طحال، لازم است تا از ورزش هایی که برخورد در آنها زیاد است (مانند فوتبال) تا 8 هفته پس از ابتلا به مونونوکلوئز عفونی (بیماری بوسه) خودداری شود.

 

چشم انداز

بیشتر افراد مبتلا پس از 2 تا 4 هفته بهبود یافته اما ممکن است اثرات خستگی در آنها تا چند ماه ادامه پیدا کند.

بیشتر افراد مبتلا به بیماری بوسه، بهبودی کامل خواهند یافت.