لخته شدن خون وضعیتی جدی است که دانستن علائم آن به افراد کمک می کند برای جلوگیری از عوارض هرچه سریعتر به دنبال تشخیص و درمان بروند.

لخته های خون، توده های نیمه جامد خون هستند که در ورید یا عروق ایجاد می شوند.

لخته خون می تواند:

ثابت باشد و جریان خون را مسدود کند. (در اینصورت ترومبوز نامیده می شود).
آزاد شود و در سرتاسر بدن حرکت کند. (در اینصورت آمبولی نامیده می شود).

با خواندن این مقاله مطالب بیشتری را در مورد علائم و نشانه های لخته خون و روش های درمان آن خواهید آموخت.

علائم لخته شدن خون

بعضی افراد بیشتر در معرض لخته شدن خون قرار دارند. به گفته انجمن خون ‌شناسی آمریکا (ASH) فاکتورهای زیر می توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند:

مصرف قرص های ضدبارداری
بی تحرکی – به عنوان مثال در اثر بستری شدن در بیمارستان
چاقی
سیگار کشیدن
سن بالای 60 سال
سابقه خانوادگی لخته شدن خون
بارداری
برخی سرطان های خاص
تروما
سابقه اخیر قرار دادن کاتتر
بیماری های التهابی مزمن
دیابت

افرادی که در معرض لختگی خون هستند، می بایست نسبت به علائم و نشانه های مرتبط آگاه باشند. به گفته انجمن لخته خون آمریکا، علائم بسته به نوع لخته خون متفاوت هستند.

علائم DVT

ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) لخته ای است که معمولا در یکی از رگ های اصلی پا ایجاد می شود. البته امکان ایجاد آن در لگن یا بازو هم وجود دارد.

ممکن است DVT هیچ علائمی ایجاد نکند. علائم احتمالی (در صورت بروز) عبارتند از:

حرارت در محل ایجاد لخته
حساسیت یا درد بازو یا پای درگیر
ورم “پا و ساق پا” یا “بازو و دست” درگیر
قرمز یا بنفش شدن رنگ پوست ناحیه درگیر

علائم اغلب در محل لخته شدن خون ایجاد می شوند و فقط دست یا پا را درگیر می کنند.

به گفته اتحاد ملی لخته خون درد یا ناراحتی این نوع لخته شبیه به حس کشیدگی عضلانی است.

آمبولی ریوی

آمبولی ریوی زمانی اتفاق می افتد که لخته یا بخشی از آن از مسیر رگ ها عبور کرده و خود را به ریه ها برساند. این وضعیت می تواند کشنده باشد.

به گفته انجمن لخته خون آمریکا، برخی علائم رایج آمبولی ریوی عبارتند از:

درد تیز در قفسه سینه، بخصوص هنگام عمیق نفس کشیدن
سرفه های همراه با خون
تب
سرگیجه
نبض سریع
تنگی نفس ناگهانی
تعریق بی دلیل

در صورت مشاهده علائم فوق برای دریافت مراقبت های ویژه هرچه سریعتر به اورژانس نزدیک ترین بیمارستان مراجعه کنید.

لخته های شریانی (مربوط به سرخرگ)

علائم لخته های شریانی معمولا خیلی سریع ظاهر می شوند. چون سریعتر از سایر لخته ها منجر به قطع اکسیژن رسانی به اندام ها می شود.

لخته های شریانی می توانند منجر به عوارض متعددی از جمله حمله قلبی، سکته، درد و از کار افتادگی شوند.

دیگر انواع لخته های خون

گرچه DVT و آمبولی ریوی شایع تر هستند، اما لخته های خون می توانند در دیگر مناطق بدن هم ایجاد شوند.

لخته خون در هریک از مناطق دیگر بدن می تواند علائم زیر را ایجاد کند:

شکم: شکم درد، حالت تهوع، یا اسهال
مغز: مشکلات تکلم، ضعف صورت یا بازوها، مشکلات بینایی، سرگیجه، یا سردرد شدید
قلب: سنگینی در قفسه سینه، درد قفسه سینه، تنگی نفس، حالت تهوع، احساس سبکی سر، احساس ناراحتی قسمت فوقانی بدن

بیشتر بخوانید:

علائم لخته شدن خون در بدن چیست؟

تحریک پذیری یا درد پا می توانند از علائم لختگی خون باشند

تشخیص

فرآیند تشخیص، بسته به ناحیه مشکوک متفاوت است.

ممکن است پزشک سوالاتی در مورد علائم شخص مطرح کرده و معاینات فیزیکی انجام دهد.

بعضی از آزمایش های معمول عبارتند از:

اسکن MRI
سونوگرافی
ونوگرافی
آنژیوگرام ریوی

برای بررسی لخته خون سر، گردن، قفسه سینه یا شکم می توان از آنژیوگرافی CT استفاده نمود. این آزمایش شامل تزریق ماده حاجب به خون و تصویربرداری رایانه ای برای دیدن جریان خون و آشکار شدن لخته های خون است.

گاهی اوقات پزشک برای رد دیگر علل احتمالی موثر در ایجاد علائم آمبولی ریوی، دستور عکس برداری از قفسه سینه را می دهد.

روش های درمان

درمان لخته شدن خون شامل دو بخش است:

کوچک کردن اندازه لخته
جلوگیری از تشکیل لخته جدید

درمان های معمول عبارتند از:

داروهای ضد انعقاد که به رقیق کننده های خون معروف هستند؛ این نوع داروها علاوه بر جلوگیری از لخته شدن خون، رشد لخته های موجود را هم متوقف می کنند.
ترومبولیتیک تراپی به منظور منحل کردن لخته ها
جوراب های فشاری (پنوماتیک)
فیلتر ونا کاوا؛ جراح این فیلترهای کوچک را وارد وریدها می کند تا از حرکت لخته به سمت ریه ها جلوگیری نمایند.

فرد می بایست در مورد تمام روش های درمان لخته شدن خون از پزشک مشاوره دریافت کند. در صورت مصرف دارو پیروی از دستورات پزشک ضروری است.

جلوگیری

برخی داروهای خاص، از جمله رقیق کننده های خون می توانند علاوه بر درمان لختگی از لخته شدن های آتی هم جلوگیری کنند. استفاده از جوراب های فشاری هم موثر است.

گرچه همه ی لخته های خون قابل اجتناب نیستند، اما اقدامات زیر می توانند موثر باشند:

موقع دراز کشیدن در رختخواب، پاها را حدودا 15 سانتی متر بالاتر از قلب قرار دهید.
جوراب، لباس یا جوراب شلواری های گشاد بپوشید.
یک برنامه تمرینی منظم داشته باشید و فعال بمانید.
بطور مرتب جوراب های فشاری بپوشید.
تا جای ممکن مصرف نمک را محدود کنید.
وقتی برای یک مدت طولانی یکجا بی حرکت نشسته اید، موقعیت خود را مرتبا تغییر دهید.
از نشستن یا ایستادن بیش از یک ساعت خودداری کنید.
تمام داروهای خود را مطابق دستور پزشک مصرف کنید.
از قرار دادن بالش زیر زانو خودداری کنید.
از انداختن پاها روی یگدیگر خودداری کنید.
مراقب باشید پاهایتان دچار ضربه یا آسیب دیدگی نشوند.

عوارض

لخته خون می تواند یک وضعیت جدی پزشکی ایجاد کند. اگر لخته خون حرکت کند و به سمت ریه ها، قلب یا مغز برود ممکن است جریان خون به سمت این اندام های حیاتی را مسدود کند. در اینصورت احتمال سکته یا حمله قلبی هم وجود دارد.

بیشتر بخوانید:

یک ماه قبل از سکته قلبی این 8 علامت به شما هشدار خواهند داد

لخته شدن خون در دوران بارداری به خاطر کم تحرکی رایج است. لختگی خون در بارداری می تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:

نارسایی جفت، بدین معنا که جفت مواد مغذی و اکسیژن کافی به جنین نمی رساند.
لخته شدن خون در جفت، این مسئله به جنین صدمه وارد می کند.
محدودیت رشد داخل رحمی، این عارضه مانع رشد درست جنین می شود.

علاوه بر عوارض احتمالی فوق، خطرات مشترک دیگری هم وجود دارد، از جمله:

ترومبوز یا انسداد، مانند DVT یا ترومبوز ورید مغزی (CVT) که در اثر لخته شدن خون در مغز رخ می دهد.
سکته
آمبولی ریوی
حمله قلبی
ترومبوآمبولی وریدی

خلاصه

لخته خون می تواند در هر قسمتی از عروق یا رگ ها ایجاد شود.

لخته های خون می توانند منجر به عوارضی مثل سکته یا حمله قلبی شوند.

چاقی، بی تحرکی و بارداری از جمله عوامل خطر ساز لخته شدن خون هستند.

هرکس متوجه هر نوع علامتی شود که مشکوک به لختگی است می بایست فورا به پزشک مراجعه کند.

بیماری قلبی ترومبوآمبولی وریدی خون / هماتولوژی سکته قلب و عروق / کاردیولوژی