عارضه بارداری پره اکلامپسی

پره اکلامپسی یکی از عوارض دوران بارداری است که در صورت عدم درمان منجر به سندروم هلپ، دکولمان جفت، اکلامپسی، بیماری قلبی عروقی و … گردد.

 

پره اکلامپسی شایع ترین عارضه دوران بارداری است. این عارضه معمولا در سه ماهه سوم بارداری رخ می دهد و از هر بیست زن باردار، یک نفر را تحت تاثیر قرار می دهد.

در این حالت فرد افزایش ناگهانی فشار خون و ورم به ویژه در صورت، دست ها و پاها را تجربه می کند.

اگر پره اکلامپسی درمان نشود، منجر به اکلامپسی (Eclampsia) می شود که در نتیجه آن مادر می تواند دچار تشنج، کما و حتی مرگ بشود.

با این وجود اگر مراقبت ها و ویزیت های بارداری بطور مرتب انجام پذیرد، احتمال بروز پره اکلامپسی بسیار نادر است.

 

اطلاعات کوتاه درباره پره اکلامپسی

• پره اکلامپسی در حدود ۵% از بارداری ها رخ می دهد.
• اگر پره اکلامپسی درمان نشود، منجر به عارضه کشنده ای به نام اکلامپسی می شود.
• دلایل دقیق عارضه پره اکلامپسی ناشناخته است اما احتمالا رگ های خونی جفت را درگیر می کند.
  
• برخی تحقیقات نشان می دهد که یک مولفه ژنتیکی در پره اکلامپسی موثر است.
• طبق نتایج یک تحقیق، آلودگی ترافیک می تواند با پره اکلامپسی مرتبط باشد.

 

اطلاعات این مقاله برگرفته از به روزترین مقالات علمی سال 2020 است.

در صورت دارا بودن مشکلات سلامت به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

در این خصوص به غیر از مقاله درج شده، مشاوره دیگری ارائه نمی گردد.

علائم

شاید پره اکلامپسی در ابتدا هیچ علائمی نداشته باشد، اما علائم اولیه عبارتند از:

• فشار خون بالا (هیپرتنشن)
  
• پروتئین در ادرار (پروتئینوری)

در اکثر موارد، زن از این علائم آگاه نخواهد شد و تنها زمانی متوجه می شود که در ویزیت های قبل از بارداری توسط پزشک معاینه بشود.

اگرچه ۶% تا ۸% زنان باردار فشار خون بالا را تجربه می کنند اما این لزوما به معنای ابتلا به پره اکلامپسی نیست.

اصلی ترین نشانه، وجود پروتئین در ادرار است.

با تداوم پره اکلامپسی ممکن است فرد احتباس مایعات (ادم- ورم) را تجربه کند که نشانه آن باد کردن دست ها، پاها، مچ ها و صورت است.

تورم، یکی از نشانه های رایج بارداری به ویژه در سه ماهه سوم است و معمولا در نیمه پایین بدن به ویژه پاها و مچ ها رخ می دهد. علائم، بطور معمول در صبح خفیف تر است و در طول روز بیشتر می شود.

این مساله، پره اکلامپسی نیست؛ که در آن ورم ناگهانی رخ می دهد و بسیار شدیدتر است.

در ادامه، ممکن است علائم و نشانه های زیر هم بروز کند:

• تاری دید؛ گاهی اوقات دیدن نور چشمک زن
• سردرد؛ اغلب شدید
• بی قراری و ناراحتی
• تنگی نفس
• احساس درد سمت راست زیر دنده ها
• افزایش وزن سریع (ناشی از احتباس مایعات)
• استفراغ
• کاهش میزان ادرار خروجی
• کاهش پلاکت های خون
• نقص در عملکرد کبد

نشانه اصلی پره اکلامپسی در جنین، محدود شدن رشد است که به خاطر کاهش خونرسانی به جفت رخ می دهد.

 

همچنین بخوانید:

رفلاکس اسید معده در دوران بارداری

 

دلایل

محققان دقیقا نمی دانند در دوران بارداری چرا پره اکلامپسی رخ می دهد. اکثر آنها معتقدند که در تکامل جفت مشکلی وجود دارد.

بطوری که رگ های خونی تغذیه کننده جفت، باریک تر از حالت طبیعی می شوند و واکنش متفاوتی به سیگنال های هورمونی می دهند.

بواسطه باریک تر بودن رگ های خونی نسبت به حالت طبیعی، جریان خون محدود است.

اینکه چرا رگ های خونی به شکل متفاوتی رشد می کنند، کاملا مشخص نیست اما احتمالا چند عامل در آن نقش دارند.

از جمله:

• آسیب به رگ های خونی
• انتقال جریان خون ناکافی به رحم
• مشکلات سیستم ایمنی
• عوامل ژنتیکی

 

درمان

پره اکلامپسی تا زمان تولد نوزاد بهبود نمی یابد.

تا زمانی که فشار خون مادر پایین نیاید، خطر بروز سکته، خونریزی شدید، جدا شدن جفت از رحم و تشنج بیشتر است.

در برخی موارد به ویژه اگر پره اکلامپسی زود شروع شده باشد، زایمان بهترین گزینه برای جنین نخواهد بود.

زنانی که در بارداری های قبلی پره اکلامپسی داشته اند، باید تمامی ویزیت های قبل از بارداری را انجام دهند.

پزشک معمولا داروهای زیر را برایشان تجویز می کند:

• داروهای ضدفشار خون: این داروها فشار خون را پایین می آورند.
• داروهای ضدتشنج: در موارد شدید، این دارو برای پیشگیری از تشنج اول به کار می رود. ممکن است پزشک منیزیم سولفات تجویز کند.
• کورتیکواستروئیدها: اگر مادر پره اکلامپسی یا سندروم هلپ (در ادامه توضیح داده شده است) داشته باشد، این داروها می توانند پلاکت خون و عملکرد کبد را تقویت کنند. این دارو می تواند بارداری را طولانی تر کند.

پزشک همچنین سعی می کند شکل گیری ریه های کودک را هم تسریع کند که در صورت زایمان زودرس، اهمیت بالایی دارد.

بهترین روش درمان سندروم هلپ معمولا زایمان در اسرع وقت است.

 

استراحت

اگر فرد فاصله زیادی با پایان بارداری داشته باشد و علائمش خفیف باشند، ممکن است پزشک استراحت مطلق را توصیه کند.

استراحت به کاهش فشار خون کمک می کند و در نتیجه جریان خون به جفت را افزایش می دهد که برای جنین مفید است.

به برخی از زنان توصیه می شود فقط در رختخواب دراز بکشند و فقط وقتی مجبور هستند بنشینند یا بایستند.

دیگران نیز ممکن است اجازه داشته باشند که در تخت یا صندلی بنشینند اما فعالیت های بدنی شان به شدت محدود می شود.

آزمایش ادرار و آزمایش خون بطور مرتب انجام خواهد شد.

همچنین وضعیت جنین با دقت و به طور مداوم بررسی می شود.

در موارد شدید، ممکن است زن باردار در بیمارستان بستری شود و ضمن استراحت مطلق در رختخواب، به طور مرتب تحت نظر قرار می گیرد.

 

همچنین بخوانید:

اسهال و استفراغ در دوران بارداری

 

القای زایمان

اگر پره اکلامپسی در اواخر بارداری رخ بدهد، ممکن است پزشک زایمان هر چه سریعتر را توصیه کند.

در موارد بسیار شدید، چاره دیگری جز القای زایمان و سزارین در اسرع وقت وجود ندارد.

در طول زایمان، به مادر منیزیم سولفات داده می شود تا جریان خون به رحم تقویت شود و از تشنج جلوگیری گردد.

علائم پره اکلامپسی باید در عرض چند هفته بعد از زایمان از بین بروند.

 

تشخیص

برای تشخیص پره اکلامپسی، هر دو آزمایش زیر باید مثبت باشند:

فشار خون

فشار خون فرد خیلی بالا باشد. فشار خون بالاتر از 140/90 میلی لیتر جیوه برای دوره بارداری غیرعادی است.

پروتئینوری

در ادرار، پروتئین تشخیص داده شود. نمونه های ادرار در طول 12 ساعت یا بیشتر گرفته می شوند و میزان پروتئین آنها بررسی می شود. این نتایج می تواند شدت عارضه را نشان بدهد.

همچنین ممکن است پزشک آزمایش های زیر را توصیه کند:

• آزمایش خون – برای بررسی عملکرد کلیه ها و کبد و اینکه خون به درستی لخته می شود یا نه.
• سونوگرافی جنین – شکل گیری جنین با دقت بررسی می شود تا پزشک مطمئن شود جنین به درستی رشد می کند.
• تست بدون استرس ضربان قلب جنین (NST) – پزشک واکنش ضربان قلب جنین به حرکتش را آزمایش می کند. اگر هنگام حرکت نوزاد (طی بازه 20 دقیقه، حداقل دو بار و برای مدت 15 ثانیه)، ضربان قلب افزایش یابد (حداقل 15 ضربه یا بیشتر در دقیقه)، یعنی شرایط در حالت طبیعی است.

 

عوامل خطر

عوامل خطر مرتبط با پره اکلامپسی عبارتند از:

اولین حاملگی: احتمال بروز پره اکلامپسی در حاملگی اول بیشتر از دفعات بعدی است.

فاصله حاملگی: اگر حاملگی دوم حداقل 10 سال بعد از بارداری اول باشد، احتمال پره اکلامپسی در حاملگی دوم بیشتر می شود.

پدر جدید: هر حاملگی با شریک جدید خطر پره اکلامپسی بیشتری نسبت به حاملگی دوم یا سوم با یک شریک را دارد.

سابقه خانوادگی: زنی که مادر یا خواهرش سابقه پره اکلامپسی داشته باشند، شانس بیشتری برای ابتلا به این عارضه دارد.

سابقه شخصی پره اکلامپسی: زنی که در حاملگی اولش سابقه پره اکلامپسی داشته، شانس بیشتری برای ابتلای مجدد در حاملگی های بعدی خواهد داشت.

سن: زنان بالای 40 سال و نوجوانان نسبت به زنان در سایر سنین بیشتر در معرض این عارضه هستند.

بیماری ها و مشکلات جسمی خاص: زنان مبتلا به دیابت، فشار خون بالا، میگرن و بیماری های کلیوی بیشتر در معرض پره اکلامپسی قرار دارند.

چاقی: نرخ پره اکلامپسی در زنان چاق بسیار بالاتر است.

بارداری چندقلویی: اگر زنی منتظر دو یا چند نوزاد باشد، احتمال خطر بیشتر است.

 

پیشگیری

پره اکلامپسی کاملا قابل پیشگیری نیست؛ اما اقداماتی وجود دارد که می توان برای متعادل کردن برخی از عوامل موثر در فشار خون بالا انجام داد.

این اقدامات عبارتند از:

• نوشیدن روزانه 6 تا 8 لیوان آب
  
• پرهیز از غذاهای سرخ شده و فرآوری شده
• حذف نمک افزوده از رژیم غذایی
  
• ورزش منظم
• پرهیز از الکل و کافئین
• نگه داشتن پاها در هوا چند بار در روز
  
• استراحت
• مصرف مکمل ها و داروهای تجویز شده توسط پزشک

این اقدامات به حفظ فشار خون سالم و کاهش خطر پره اکلامپسی کمک می کنند.

 

همچنین بخوانید:

13 نکته بارداری خوب و سالم

 

بعد از زایمان

در موارد نادر، زنان بعد از تولد نوزاد هم فشار خون بالا را تجربه می کنند. این پدیده به عنوان پره اکلامپسی بعد از زایمان شناخته می شود.

این اتفاق می تواند چند روز تا چند هفته بعد از زایمان ادامه داشته باشد. اصلی ترین علائم، فشار خون بالا و پروتئین در ادرار است.

علائم طبیعی همراه پره اکلامپسی مثل سردردهای شدید و ورم صورت هم در این دوره رخ می دهد.

این عارضه به سادگی با داروهای فشار خون و داروهای پیشگیرنده و کاهنده تشنج قابل درمان است.

پزشکان در این دوره مطمئنا داروهایی تجویز می کنند که روی شیردهی تاثیر نداشته باشد.

 

عوارض

اگر پره اکلامپسی درمان نشود، خطر بروز عوارض جدی وجود دارد. بروز عوارض در زنانی که در دوران بارداری زیر نظر پزشک هستند، نادر است. اما اگر به هر دلیل این عارضه تشخیص داده نشود، خطرات خیلی بیشتری وجود دارد.

عوارض زیر ممکن است در اثر پره اکلامپسی بروز کند:

سندروم هلپ (HELLP):

نشانگان هلپ خیلی سریع می تواند به مشکلی کشنده هم برای مادر و هم کودک تبدیل بشود.

این سندروم نامش را از سه ویژگی مهمش یعنی همولیز، افزایش آنزیم های کبدی و میزان پلاکت پایین می گیرد.

این سندروم ترکیبی از اختلال کبد و لخته شدن خون است که معمولا درست بعد از زایمان رخ می دهد؛ اما احتمال بروز آن در هر زمانی بعد از هفته بیستم بارداری نیز ممکن است.

در موارد نادر، قبل از این زمان نیز مشاهده می شود. تنها راه درمان سندروم هلپ، به دنیا آوردن نوزاد در سریع ترین زمان ممکن است.

 

جریان خون ضعیف به جفت:

اگر جریان خون به جفت محدود شود، شاید کودک اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت نکند که این می تواند منجر به رشد کندتر، مشکلات تنفسی و تولد زودرس گردد.

 

دکولمان جفت یا کندگی جفت (Placental abruption):

جفت از دیواره داخلی رحم جدا می شود. در موارد شدید، احتمال خونریزی شدید وجود دارد که می تواند به جفت آسیب بزند.

هر نوع آسیب به جفت می تواند زندگی مادر و کودک را در معرض خطر قرار بدهد.

اکلامپسی:

این وضعیت ترکیبی از پره اکلامپسی و تشنج است. ممکن است فرد درد در سمت راست زیر قفسه سینه، سردرد شدید، تاری دید، گیجی و کاهش هوشیاری را تجربه کند.

اگر این عارضه درمان نشود، مادر در معرض خطر رفتن به کما، آسیب مغزی دائمی و مرگ قرار می گیرد. این وضعیت می تواند زندگی کودک را هم تهدید کند.

 

بیماری های قلبی عروقی:

زنانی که عارضه پره اکلامپسی دارند، در معرض بیشتر خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی در سال های آتی زندگی خواهند داشت.

پره اکلامپسی می تواند عوارض طولانی مدت برای کودک در حال رشد در پی داشته باشد.

تحقیقات نشان داده است که فشار خون بالا در زنان باردار می تواند روی مهارت های شناختی کودک تاثیر بگذارد؛ که تا بزرگسالی همراه فرد خواهد بود.