دانستنی هایی درباره کم خونی یا آنمی

کم خونی یا آنمی شایع ترین اختلال خونی است که در اثر کاهش تعداذ گلبول های قرمز بدن اتفاق می افتد. انواع، دلایل و درمان کم خونی را بخوانید.

طبق نتایج مقاله ای در The Lancet و در سال 2015، حدود یک سوم مردم جهان مبتلا به نوعی آنمی هستند.

این اتفاق معمولا در نتیجه سایر بیماریهایی ایجاد می شود که در تولید گلبول های قرمز خون سالم (RBC) اختلال ایجاد کرده و یا سرعت تجزیه یا از دست دادن این سلول ها را افزایش می دهند.

در این مقاله به معرفی انواع، علائم و دلایل کم خونی و درمان های آن می پردازیم.

 

علائم

شایع ترین علامت کم خونی، خستگی است.

سایر علائم شایع آن عبارتند از:

• رنگ پریدگی پوست
• ضربان قلب تند و نامنظم
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• سردرد
• سبکی سر

افراد مبتلا به کم خونی خفیف معمولا دارای علائم کم و یا بدون علامت می باشند.

برخی از انواع کم خونی باعث بروز علائم خاصی می شوند.

 

از جمله:

کم‌خونی آپلاستیک: که می تواند منجر به تب، عفونت های مکرر و بثورات پوستی شود.

کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک: که می تواند باعث تحریک پذیری، اسهال و صافی زبان (وضعیتی که در آن سطح خشن طبیعی (پاپیل یا پرز) زبان کوچک از بین رفته و یا باعث براق و نازک شدن آن می شود) شود.

کم‌خونی همولیتیک: که می تواند باعث زردی، ادرار تیره رنگ، تب و شکم درد شود.

کم‌خونی سلول‌های داسی‌شکل: که می تواند باعث تورم دردناک در پاها و دست ها، خستگی و زردی شود.

 

دلایل و انواع آن

بدن انسان برای زنده ماندن به گلبول های قرمز نیاز دارد. آنها حمل کننده هموگلوبین، پروتئین پیچیده ای که به مولکول های آهن متصل می شود، هستند.

این مولکول ها اکسیژن را از ریه ها به سایر اعضای بدن منتقل می کنند.

بیماریهای مختلف می توانند منجر به پایین آمدن سطح گلبول های قرمز (RBC) شوند.

انواع مختلفی از آنمی های بدون علت نیز وجود دارند.

در بعضی از افراد تشخیص علت کاهش گلبول های قرمز بسیار سخت است.

سه علت اصلی کم خونی عبارتند از:

 

از دست دادن خون

کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA) شایع ترین نوع آنمی بوده و علت آن اغلب از دست دادن خون است.

کمبود آهن در خون به این شرایط منجر شده و سطح پایین آهن خون معمولا به علت از دست دادن خون است.

هنگامی که بدن خون از دست می دهد، برای پر نگه داشتن رگ های خونی از آب بافت های نزدیک به جریان خون استفاده می کند. این آب اضافی باعث رقیق شدن خون و کاهش تعداد گلبول های قرمز می شود.

از دست دادن خون می تواند حاد و سریع یا مزمن باشد.

برخی دلایل از دست دادن سریع خون شامل جراحی، زایمان و یا ضربه هستند.

از دست دادن خون مزمن اغلب عامل کم خونی است. این اتفاق می تواند در اثر زخم معده، سرطان یا نوع دیگری از تومور باشد.

 

سایر دلایل آنمی ناشی از دست دادن خون عبارتند از:

بیماریهای گوارشی مانند زخم معده، هموروئید، سرطان و یا ورم معده

استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین و ایبوپروفن

خونریزی شدید قاعدگی

 

کاهش یا ضعف گلبول های قرمز

مغز استخوان یک بافت نرم و اسفنجی در مرکز استخوان است که در تولید گلبول های قرمز نقش اساسی دارد.

مغز استخوان سلول های بنیادی تولید کرده که به گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت تبدیل می شوند.

تعدادی از بیماری ها می توانند بر روی مغز استخوان تاثیر بگذارند، همانند سرطان خون.

این نوع سرطان باعث تولید بیش از حد و غیرطبیعی گلبول های سفید شده و تولید گلبول های قرمز را مختل می کند.

مشکلات مربوط به مغز استخوان می توانند باعث کم خونی شوند. به عنوان مثال، کم خونی آپلاستیک زمانی اتفاق می افتد که سلول های بنیادی در مغز استخوان موجود نبوده یا تعداد کمی از آنها در مغز استخوان وجود داشته باشند.

در برخی موارد آنمی در اثر عدم رشد و بالغ شدن گلبول های قرمز رخ می دهد. یکی از این موارد تالاسمی به عنوان یک نوع ارثی کم خونی است.

انواع دیگر آنمی که به علت کاهش یا اختلال در گلبول های قرمز اتفاق می افتند عبارتند از:

 

کم خونی داسی شکل

این امر باعث هلالی شکل شدن گلبول های قرمز می شود. این گلبول ها ممکن است سریع تر از گلبول های سالم تجزیه شده یا در رگ های خونی کوچک ساکن شوند.

این انسداد می تواند سطح اکسیژن خون را کاهش داده و باعث درد شود.

 

کم‌خونی فقر آهن

این امر به دلیل کمبود آهن در بدن و به دنبال آن تولید کم RBC اتفاق می افتد.

آنمی فقر آهن ممکن است در نتیجه موارد زیر اتفاق بیفتد:

• رژیم غذایی کم آهن
• قاعدگی
• اهدای خون مکرر
• تمرینات استقامتی
• بعضی از بیماری های گوارشی مثل بیماری کرون
• داروهای تحریک کننده مخاط روده مانند ایبوپروفن

 

همچنین بخوانید:

کم خونی فقر آهن

 

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین

ویتامین های B12 و فولات (B9) برای تولید گلبول های قرمز ضروری هستند.

افرادی که به اندازه کافی از این ویتامین ها مصرف نکنند، ممکن است کمبود گلبول های قرمز را تجربه کنند.

برخی نمونه های آنمی ناشی از کمبود ویتامین عبارتند از: کم‌خونی مگالوبلاستیک و کم‌خونی پرنیشیوز.

 

همچنین بخوانید:

علائم کمبود ویتامین های گروه B

 

تخریب گلبول های قرمز

گلبول های قرمز در جریان خون معمولا دارای طول عمر 120 روزه هستند اما بدن ممکن است قبل از کامل شدن چرخه طبیعی زندگی، آنها را نابود یا حذف کند.

نوعی آنمی که در نتیجه تخریب گلبول های قرمز ایجاد می شود، کم خونی همولیتیک خود ایمنی نام دارد.

این اتفاق زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه گلبول های قرمز را به عنوان دشمن فرض کرده و به آنها حمله می کند.

عوامل زیادی می توانند منجر به تجزیه بیش از حد RBC شوند.

این عوامل عبارتند از:

• عفونت ها
• مصرف داروهای خاص از جمله آنتی بیوتیک ها
• فشار خون شدید
• پیوندهای عروق و دریچه های مصنوعی قلب
• سموم تولید شده توسط بیماری های پیشرفته کلیوی و کبدی
• حملات خود ایمنی برای مثال به علت کم‌خونی همولیتیک خود ایمنی
• زهر عنکبوت یا مار

 

درمان

طیف وسیعی از درمان ها برای آنمی وجود دارد. درمان های کم خونی با هدف افزایش گلبول های قرمز که باعث افزایش اکسیژن در خون می شوند، انجام خواهند شد.

در ادامه به معرفی درمان انواع مختلف کم خونی می پردازیم:

کم خونی فقر آهن: مکمل های آهن و ایجاد تغییرات در رژیم غذایی کمک کننده هستند. در صورت لزوم پزشک علت خونریزی بیش از حد را شناسایی و برطرف می کند.

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین: درمان ها می توانند شامل مصرف مکمل های غذایی و تزریق ویتامین B12 باشند.

تالاسمی: درمان ها شامل مصرف مکمل های اسید فولیک، شلاتور کننده های آهن (چنگاله) و در برخی افراد تزریق خون و پیوند مغز استخوان است.

کم خونی به دلیل بیماری مزمن: پزشک بر روی درمان بیماری زمینه ای متمرکز خواهد شد.

کم خونی آپلاستیک (آپلازی): درمان ها شامل انتقال خون و یا پیوند مغز استخوان است.

کم خونی داسی شکل: درمان ها معمولا شامل اکسیژن تراپی، مصرف داروهای تسکین دهنده درد و تزریق مایعات داخل وریدی است. همچنین ممکن است درمان شامل مصرف آنتی بیوتیک ها، مکمل های فولیک اسید، تزریق خون و یا داروی سرطانی به نام هیدروکسی اوره باشند.

کم خونی همولیتیک: برنامه درمانی ممکن است شامل مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن، درمان عفونت ها و پلاسمافرزیس (تعویض پلاسمای خون بیمار) باشد.

 

مکمل های آهن به صورت آنلاین قابل خرید هستند.

مشاهده مکمل های آهن سایت اویرو

 

رژیم غذایی

اگر علت ایجاد آنمی، کمبودهای تغذیه ای باشد می توان با مصرف مواد غذایی غنی از آهن به درمان آن کمک کرد.

مواد غذایی سرشار از آهن عبارتند از:

غلات و نان های غنی شده با آهن

سبزیجات برگ سبز مثل کلم کیل، اسفناج و شاهی

حبوبات و لوبیا

برنج قهوه ای

گوشت های سفید و قرمز

آجیل و دانه ها

ماهی

توفو

تخم مرغ

میوه های خشک مثل زردآلو، کشمش و آلو

 

عوامل خطر

آنمی می تواند در هر سن، جنسیت و نژادی رخ دهد.

عوامل زیر خطر ابتلا به کم خونی را افزایش می دهند:

• زایمان زودرس
• سن 6 ماهگی تا 2 سالگی
• قاعدگی
• بارداری و زایمان
• رژیم غذایی با مقادیر کم ویتامین، مواد معدنی و آهن
• استفاده مرتب از داروهایی که پوشش داخلی معده را ملتهب می کنند. مثل ایبوپروفن
• داشتن سابقه خانوادگی و کم خونی ارثی مانند تالاسمی و کم خونی سلول داسی شکل
• داشتن اختلال روده که بر جذب مواد مغذی تاثیرگذار باشند. مثل بیماری کرون
• از دست دادن خون. به عنوان مثال به علت جراحی یا ضربه
• داشتن بیماری مزمن مانند ایدز، دیابت، بیماری های کلیوی، سرطان، رماتیسم مفصلی، نارسایی قلبی یا بیماری کبدی

 

 

تشخیص

روش های مختلفی برای تشخیص کم خونی وجود دارند. رایج ترین روش آزمایش خون با نام Complete Blood Count) CBC) است.

این شمارش شامل مقادیر زیر می شود:

سطح هماتوکریت که شامل مقایسه گلبول های قرمز با حجم کلی خون می شود.

سطح هموگلوبین

تعداد گلبول های قرمز (RBC)

آزمایش CBC نشانه ای از وضعیت کلی سلامتی را ارائه می دهد. همچنین این آزمایش می تواند در تصمیم گیری پزشک برای بررسی بیماریهای زمینه ای مانند سرطان خون یا بیماری کلیوی کمک کننده باشد.

اگر میزان گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت به زیر حد نرمال برسد احتمالا فرد دچار نوعی کم خونی خواهد شد.

با این حال، این امر ممکن است در افراد سالم نیز اتفاق بیفتند. پس آزمایش CBC قطعی نیست اما می تواند به شروع تشخیص کمک کند.

 

چشم انداز

چشم انداز برای یک فرد مبتلا به کم خونی به علت بوجود آمدن آن بستگی دارد. گاهی اوقات افراد با ایجاد تغییرات در رژیم غذایی می توانند از بروز کم خونی جلوگیری کرده و یا آن را کنترل کنند.

انواع دیگر کم خونی ماندگار شده و ممکن است بعضی از آنها در صورت عدم درمان، تهدید کننده زندگی باشند.

در صورت احساس ضعف و خستگی مداوم، باید برای آزمایش به پزشک مراجعه کرد.

 

خلاصه

کم خونی به علت کم بودن گلبول های قرمز در جریان خون اتفاق می افتد. این امر باعث کاهش اکسیژن در خون شده و می تواند منجر به علائمی نظیر خستگی، رنگ پریدگی پوست، درد قفسه سینه و به نفس نفس افتادن شود.

بیش از 400 نوع کم خونی وجود دارد. دلایل عمده کم خونی شامل از دست دادن خون، کاهش یا ضعف در تولید گلبول های قرمز و یا تخریب آنها می باشد.

شایع ترین نوع کم خونی، کم خونی ناشی از فقر آهن است.

برخی اوقات نیز بروز آن به دلیل کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی، بیماری کرون و یا مصرف داروهای خاص خواهد بود.

پزشک می تواند برای کمک به تشخیص کم خونی از آزمایش خون CBC استفاده کند.

درمان کم خونی وابسته به نوع آن بوده و ممکن است شامل مصرف مکمل های آهن یا ویتامین، مصرف داروها، انتقال خون و یا پیوند مغز استخوان شود.

با این وجود، برای بعضی از افراد مبتلا به کم خونی، ایجاد تغییرات در رژیم غذایی می تواند مشکل را حل کند.