شوک آنافیلاکسی – anaphylaxis یک واکنش آلرژیک شدید است که در این مطلب با دلایل، علائم و روش های درمان آن آشنا خواهید شد.

شوک آنافیلاکسی می تواند منجر به وضعیت بالقوه خطرناکی شود که شوک آنافیلاکتیک نامیده می شود.

به گفته ی موسسه ی آسم و آلرژی آمریکا (AAFA)، هر سال 200 هزار نفر بدنبال حساسیت غذایی به بیمارستان مراجعه می کنند. واکنش آلرژیک به داروها و نیش حشرات در میان افراد رایج است.

بنابر گزارش این موسسه همه ساله بیش از 50 میلیون نفر با واکنش آلرژیک رو برو می شوند. آلرژی ششمین علت اصلی بیماریهای حاد در دنیاست.

در ادامه توضیح خواهیم داد که واکنش آلرژیک شدید که به آن شوک آنافیلاکسی می گویند چیست، ابتلا به آن چه احساسی دارد و در زمان بروز آن باید چه کرد. همچنین به بررسی دلایل آن و آنچه در حین این واکنش در بدن رخ می دهد، خواهیم پرداخت.

دلایل و عوامل تحریک کننده

شوک آنافیلاکسی زمانی رخ می دهد که بدن به یک ذره ی خارجی، به عنوان یک تهدید جدی برای سلامت واکنش نشان می دهد.

داروها، غذاها و نیش حشرات مهمترین عوامل محرک این نوع واکنش ها هستند.

برخی از غذاهایی که سبب تحریک واکنش های آلرژیک می شوند عبارتند از:

شیر
تخم مرغ
ماهی
خرچنگ های خوراکی
گندم
سویا
بادام زمینی
مغزیجات

هر ذره ای که سبب ایجاد واکنش آلرژیک شود، آلرژن نامیده می شود. برای برخی از افراد حتی کوچک ترین تماس با آلرژن ها هم واکنشی شدید به همراه دارد.

در طول شوک آنافیلاکسی چه اتفاقی می افتد؟

بدن در واکنش به آلرژن، مقادیر زیادی هیستامین تولید می کند. هیستامین یک مولکول پیام رسان است که سیب تحریک واکنش التهابی می شود.

این واکنش می تواند سبب بروز موارد زیر گردد:

اتساع رگ های خونی
کاهش ناگهانی فشار خون
از دست رفتن هوشیاری
شوک

در فرد دچار شوک آنافیلاکسی، مسیرهای تنفسی تنگ شده و تنفس دشوار خواهد شد.

علاوه بر این، ممکن است رگ های خونی با نشتی رو برو شوند و این مسئله موجب بروز اِدم شود.

اِدم نوعی تورم است که در اثر تجمع مایعات پدید می آید.

این واکنش بلافاصله یا چند ساعت بعد از تماس با آلرژن ایجاد می شود. در موارد خیلی نادر، ممکن است چند روز زمان ببرد تا علائم واکنش آنافیلاکتیک ظاهر گردند.

علائم

علائم شوک آنافیلاکسی نشانه ضرورت مراجعه فوری به اورژانس هستند.

گرچه هر شخص بسته به نوع آلرژی و محرک، علائم خاصی را بروز می دهد

با این وجود علائم معمول عبارتند از:

گرفتگی بینی
خارش دهان و گلو
احساس سنگینی و بار بر روی زبان
مشکل در بلع یا احساس اینکه چیزی بر روی زبان یا داخل گلو چسبید
سرفه
گرفتگی صدا
خس خس سینه
تنگی تنفس و احساس گرفتگی در گلو
دشواری در تنفس
درد در قفسه سینه
درد و کرامپ شکمی
تهوع و استفراغ
اسهال
تورم و خارش پوست که ممکن است با گرما و قرمزی، کهیر یا سایر انواع راش پوستی همراه شود
اضطراب یا دلشوره
تورم پاها، دست ها، لب ها، چشم ها و گاهی ناحیه ی تناسلی
کاهش فشار خون یا گردش خون نامناسب که سبب بروز حالت کبودی خفیف در پوست می شود
نبض پایین، سرگیجه یا خستگی مفرط
شوک
از دست رفتن هوشیاری

ممکن است شخص دچار علائمی مانند خارش، قرمزی و آبریزش چشم ها، سردرد و کرامپ در ناحیه رحم نیز بشود.

همچنین ممکن است شخص در دهان خود طعم خون یا فلز را احساس کند.

مشکلات شدید تنفسی، کاهش چشمگیر فشار خون یا هر دوی این موارد به همراه هم می توانند سبب بروز شوک شوند که می تواند کشنده باشد.

کمک های اولیه

هر شخص که واکنش شدید آلرژیک را تجربه کند، به مراقبت اورژانسی پزشکی نیاز دارد.

کمک های اولیه در زمان بروز شوک آنافیلاکسی شامل موارد زیر هستند:

در صورت امکان آلرژن را از بین ببرید و با اورژانس تماس بگیرید.
بدن فرد را خنک نگه دارید و هر گونه لباس چسبان را شل و گشاد کنید.
اگر فرد با احساس خستگی رو برو است او را بنشانید، پشت او را به جایی تکیه دهید یا او را به صورت صاف بخوابانید.
از شخص سوال کنید که آیا دارای پیشینه ی واکنش آلرژیک هست یا خیر.
به شخص کمک کنید تا بتواند به داروهای آلرژی که به همراه دارد، دسترسی پیدا کند.
به شخص قوت قلب دهید و تا زمان رسیدن نیروی اورژانس در کنار او بمانید.

اگر شخص دارای پیشینه ی واکنش های شدید آلرژیک است، احتمالا کیت تزریق آدرنالین یا اپی نفرین را همراه خود دارد.

این کیت ممکن است دارای یک انژکتور یا دستگاه تزریق خودکار همچون اپی پن باشد.

این دستگاه تزریق خودکار، یک دوز از اپی نفرین را که نوعی آدرنالین است برای فرد مهیا می کند.

متخصصان توصیه می کنند برخی افراد مبتلا به آلرژی، همیشه به صورت همزمان دو انژکتور به همراه داشته باشند.

سازمان غذا و دارو (FDA) در مارس 2020 اعلانی در مورد سلامتی منتشر کرد تا به عموم مردم هشدار دهد که انژکتورهای خودکار اپی نفرین (ای پن،‌اپی پن جی آر و دیگر انواع بدون نام این انژکتور) ممکن است به درستی عمل نکنند. این موضوع می تواند سبب شود تا فرد نتواند درمانی را که جان او را نجات می دهد، دریافت کند.

استفاده از انژکتور

اگر یک کودک به دارو نیاز داشت، ابتدا او را آرام کنید و اطمینان حاصل کنید که بی حرکت است. بدین ترتیب در صورت نیاز هر دو دست او را برای تزریق آماده دارید.

در زمان استفاده از اپی پن، رعایت موارد زیر ضروری است:

پن یا قلم را از داخل قاب بیرون بیاورید.
انژکتور را در یک مشت خود به صورتی نگه دارید که قسمت نارنجی آن رو به پایین باشد.
بخش محافظ و آبی رنگ را با یک حرکت مستقیم و رو به بالا و بدون اینکه آن را به اطراف بچرخانید و خم کنید، با دست دیگر جدا کنید.
دستی که انژکتور در آن است را بچرخانید و بخش نارنجی رنگ آن را با زاویه ای صحیح نسبت به پا، محکم به قسمت خارجی ران فشار دهید.
به دنبال یک صدای «تیک مانند» باشید. این زمانی است که سوزن از بخش نارنجی دستگاه خارج شده و دوز مورد نظر را تزریق می کند.
سوزن را برای حداقل سه ثانیه در این قسمت نگه دارید.

بعد از اینکه دوز مورد نظر تزریق شد، بخش نارنجی رنگ، روی سوزن را خواهد پوشاند و بخش ورودی دستگاه بسته خواهد شد. اگر سر سوزن همچنان قابل مشاهده بود، دیگر از سوزن استفاده نکنید.

هیچگاه با استفاده از شست خود، محافظ آبی رنگ را جدا نکنید و همیشه برای آماده کردن انژکتور از هر دو دست استفاده کنید.

جدا کردن اشتباه بخش محافظ می تواند سبب شود تا انژکتور محتویات خود را خیلی زود آزاد کند. در نتیجه ممکن است در زمانی که فرد در معرض انژکتور قرار می گیرد، دیگر دارویی در داخل آن قرار نداشته باشد.

انواع مختلفی از انژکتور وجود دارد. اگرچه تمامی این دستگاه ها به یک شکل عمل می کنند اما ممکن است آموزش های مربوط به هر کدام کمی متفاوت باشد.

کمک به شخص برای تنفس

زمانی که منتظر کمک هستید اطمینان حاصل کنید که شخص می تواند نفس بکشد. برای اینکه تنفس آسان تر شود، شخص باید بنشیند و کمی به سمت جلو خم شود.

با این حال اگر شخص احساس ضعف دارد، می بایست صاف دراز بکشد و پاهای خود را بالا ببرد.

اگر شخص بیهوش شده است، سر او را به سمت عقب خم کرده و مطمئن شوید می تواند نفس بکشد.

تا زمانی که نیروهای حرفه ای امداد از راه برسند در کنار شخص بمانید و شرایط شخص را زیر نظر بگیرید. در زمان رسیدن نیروها در صورت امکان موارد زیر را برای آن ها توضیح دهید:

چه چیز سبب بروز واکنش شده است؟
آیا شخص تاکنون دارو مصرف کرده است یا خیر.

اگر امکان دارد اطمینان حاصل کنید که آلرژن تا جای ممکن از شخص فاصله داشته باشد.

اگر شخص از تنفس باز ایستاد، از CPR بهره ببرید. ماساژ قلبی باید تا زمان رسیدن نیروهای امداد ادامه یابد.

اگر چند نفر از افراد حاضر در صحنه می توانند برای اعمال CPR اقدام کنند، می توانند وارد عمل شوند.

درمان

درمان اورژانسی فردی که با واکنش شدید آلرژیک رو برو است، شامل تزریق اپی نفرین یا آدرنالین است.

اپی نفرین از طرق زیر به فرد کمک می کند:

سبب انقباض رگ ها، کاهش تورم و افزایش فشار خون خواهد شد.
سبب آرامش ماهیچه های اطراف ریه خواهد شد.
از طریق توقف انتشار مواد شیمیایی اضافی، سبب محدود شدن عکس العمل خواهد شد.

اغلب افراد به خوبی به این درمان واکنش می دهند و علائم نیز بلافاصله برطرف می شوند. اگر بهبود فوری مشاهده نشد، شخص باید پس از ده دقیقه یک دوز دیگر دارو مصرف کند.

گاهی علائم شوک آنافیلاکسی پس از فروکش کردن بار دیگر عود می کنند. ممکن است نیاز باشد تا شخص در این حالت، برای 24 ساعت در بیمارستان تحت نظر باشد.

اگر واکنش آلرژیک شدت کمتری داشته باشد، ممکن است که پزشک کورتیکواستروئید یا آنتی هیستامین تزریق کند.

پیشگیری

شوک آنافیلاکسی یک شرایط اضطراری است که زندگی شخص را تهدید می کند. شخص ممکن است این واکنش را در برابر چیزی نشان دهد که قبلا هیچگاه به آن حساسیت نداشته است.

واکنش های آلرژیک، غیر قابل پیش بینی هستند. بنابراین تا حد ممکن از هر گونه آلرژن دوری کنید. حتی اگر این آلرژن ها در گذشته واکنش شدیدی را ایجاد نکرده اند.

گرچه امکان ندارد همیشه بتوان از تمامی آلرژن ها دوری کرد. به همین دلیل ممکن است نیاز باشد تا فرد از دارو و دستبندهای مخصوص آلرژی استفاده کند.

اگر یک شخص دارای پیشینه ی واکنش های آلرژیک است، مهم است تا در رابطه با عوامل تحریک کننده ی آلرژی خود با دوستان، اعضای خانواده، کارفرمایان و یا کارکنان مدرسه توضیح دهد.

جمع بندی

شوک آنافیلاکسی یک وضعیت اورژانسی بالقوه مهلک است. هر شخصی که این واکنش شدید آلرژیک را تجربه کند به مراقبت فوری پزشکی نیاز خواهد داشت.

دانستن اینکه باید در این شرایط چه کرد، می تواند به حفظ جان شخص کمک کند. آگاهی از علائم و چگونگی واکنش به آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

آلرژی آلرژی غذایی طب اورژانس