اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی یک بیماری روانی با تغییرات خلقی شدید است؛ علائم آن، انواع، تشخیص و درمان اختلال دوقطبی را بخوانید.

اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) یا افسردگی شیدایی می تواند منجر به اختلالات جدی در زندگی روزمره افراد شود؛ اما میزان تاثیر آن در افراد مختلف، متفاوت است.

بسیاری از مبتلایان به این بیماری، با درمان و حمایت مناسب می توانند زندگی کامل و پرباری داشته باشند.

طبق اعلام اتحادیه ملی بیماری های روانی امریکا (NAMI)، اختلال دوقطبی در این کشور بیش از 10 میلیون نفر یا حدود 2.8% جمعیت را تحت تاثیر قرار داده است.

به طور میانگین تشخیص این بیماری در حدود سنی 25 سالگی است، اما علائم ممکن است در سال های نوجوانی یا پس از آن ظاهر شود.

این اختلال زنان و مردان را به یک اندازه تحت تاثیر قرا می دهد.

همچنین بخوانید:

سلامت روان چیست؟

اختلال دوقطبی چیست؟

موسسه ملی سلامت روان (NIMH)، علامت اصلی اختلال دوقطبی را دوره های متناوب خلق و خوی بالا و پایین معرفی می کند.

تغییرات در سطح انرژی، الگوی خواب، توانایی تمرکز و سایر قابلیت ها می توانند به شدت روی رفتار، کار، روابط و سایر جنبه های زندگی فرد تاثیر بگذارند.

اغلب افراد گاهاً تغییرات خلق و خو را تجربه می کنند، اما تغییرات مربوط به افسردگی شیدایی شدت بیشتری نسبت به تغییرات خلقی منظم داشته و علائم دیگری نیز همراهشان رخ می دهد.

برخی افراد روان پریشی را تجربه می کنند که می تواند شامل هذیان، توهم و پارانویا باشد.

بین دوره ها، خلق و خوی فرد ممکن است برای ماه ها و سال ها ثابت بماند؛ به ویژه اگر آنها یک برنامه درمانی را دنبال می کنند.

درمان، بسیاری از مبتلایان به اختلال دوقطبی را قادر می ساز تا کار و تحصیل کنند و یک زندگی کامل، مثمر ثمر و پربار داشته باشند.

با این حال، وقتی درمان حال افراد را بهتر می کند، ممکن است فرد مبتلا مصرف داروهای خود را متوقف کند. در این صورت، علائم می توانند دوباره برگردند.

برخی از جنبه های اختلال دوقطبی می تواند احساس خوبی در فرد ایجاد کند. در طول خلق و خوی بالا یا خوشی، آنها می توانند اجتماعی تر، سخنران و خلاق تر باشند.

با این حال احتمال تداوم حالت خلق و خوی خوشی بسیار کم است. حتی اگر اینطور بشود، حفظ توجه و پیگیری برنامه ها سخت می شود. این وضعیت می تواند پیگیری یک پروژه یا کار را تا انتها دشوار کند.

علائم

براساس اعلام انجمن دوقطبی بین المللی، علائم در افراد متفاوت است.

در برخی افراد، یک دوره می تواند چند ماه تا چند سال طول بکشد. برخی دیگر نیز ممکن است دوره های «بالا» و «پایین» را همزمان یا با توالی سریع تجربه کنند.

در اختلال دوقطبی / افسردگی شیدایی با چرخه سریع، فرد در یکسال چهار دوره یا بیشتر را تجربه خواهد کرد.

شیدایی (Mania) یا نیمه شیدایی (هیپومانیا)

شیدایی و هیپومانیا خلق و خوی بالا یا خوشی هستند.

شیدایی شدیدتر از هیپومانیا است.

علائم عبارتند از:

قضاوت نادرست
احساس هیجانی و بسیار فعال
کم خوابی بدون احساس خستگی
احساس حواس پرتی یا کسالت
از دست دادن کار یا تحصیل
عملکرد ضعیف در محل کار یا تحصیل
احساس توانایی برای انجام هر کاری
اجتماعی و آینده نگر بودن؛ گاهی اوقات تهاجمی و بیش از حد است
تمایل به رفتارهای پرخطر
افزایش میل جنسی
احساس نشاط و سرخوشی
داشتن سطح بالایی از اعتماد به نفس، عزت نفس و خودستایی
زیاد و سریع صحبت کردن
پریدن از یک موضوع به موضوع دیگر در مکالمه
داشتن افکار سریع که می آیند و زود می روند و ایده های عجیبی که ممکن است فرد بر مبنای آنها عمل کند.
انکار یا عدم ادراک شرایط اشتباه

برخی افراد مبتلا به افسردگی شیدایی ممکن است پول زیادی خرج کنند، مواد تفریحی مصرف کنند، الکل بنوشند و در فعالیت های خطرناک یا نامناسب شرکت کنند.

علائم افسردگی

در طول دوره افسردگی دوقطبی، فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

احساس دل تنگی، یاس و ناامیدی
ناراحتی شدید
بی خوابی و مشکلات خواب
اضطراب درباره مشکلات کوچک
درد و مشکلات جسمی که به درمان پاسخ نمی دهند
احساس گناه که ممکن است نابجا باشد
کم شدن یا زیاد شدن غذا
کاهش یا افزایش وزن
خستگی، کوفتگی و بی حالی شدید
ناتوانی برای شرکت در کارها و سرگرمی هایی که قبلا برای فرد لذت بخش بودند
مشکل در تمرکز و یادآوری
تحریک پذیری
حساسیت به صدا، نور و سایر چیزهایی که دیگران به آنها توجه نمی کنند
ناتوانی در مواجهه با رفتن به محل کار و تحصیل که می تواند منجر به ضعف عملکرد بشود.

در موارد شدید افراد ممکن است به پایان دادن زندگی شان فکر کنند و به این افکار عمل کنند.

پیشگیری از خودکشی

اگر فردی را می شناسید که در معرض خطر صدمه رساندن به خود، خودکشی و یا صدمه زدن به دیگران است باید اقدامات زیر را انجام دهید:

قاطعانه بپرسید: آیا قصد خودکشی داری؟

بدون قضاوت به حرف های او گوش دهید.

برای برقراری ارتباط با یک مشاور آموزش دیده شرایط بحرانی با اورژانس تماس بگیرید.

تا رسیدن کمک در کنار او بمانید.

سعی کنید هرگونه سلاح، دارو و یا سایر اشیای خطرناک را از او دور نگه دارید.

روان پریشی

اگر دوره خلق و خوی بالا یا پایین خیلی شدید باشد، فرد ممکن است دچار روان پریشی شود. همچنین ممکن است در تشخیص بین واقعیت و خیال به مشکل بخورند.

طبق اعلام بنیاد دوقطبی بین المللی، علائم روان پریشی در طول خلق و خوی بالا شامل توهم (شنیدن یا دیدن چیزهایی که واقعیت ندارند) و هذیان یا پندار بیهوده (باورهای غلط اما بسیار عمیق و باورشده) است.

افرادی که پندار بیهوده را تجربه می کنند، ممکن است باور کنند خیلی معروف هستند، رتبه اجتماعی بالایی دارند یا از قدرت های ماوراء الطبیعه برخوردار هستند.

در طول دوره خلق و خوی افسردگی یا پایین، ممکن است فکر کنند مرتکب جرم شده اند یا شرایط بسیار بدی داشته و بی پول هستند.

با درمان مناسب می توان تمام این علائم را مدیریت کرد.

انواع اختلال دوقطبی

افراد ممکن است مبتلا به یکی از سه نوع اختلال دوقطبی باشد. طبق اعلام NAMI، علائم در یک طیف رخ می دهند و تمایز بین انواع اختلال همیشه دقیق نیست.

اختلال دوقطبی نوع یک (Bipolar I Disorder)

برای تشخیص اختلال دوقطبی نوع یک:

فرد باید حداقل یک دوره شیدایی تجربه کرده باشد.
فرد ممکن است یک دوره افسردگی شدید قبلی داشته باشد.
پزشک باید احتمال سایر اختلالات مثل اسکیزوفرنی و اختلال هذیان را رد کرده باشد.

اختلال دوقطبی نوع دو (Bipolar II Disorder)

اختلال دوقطبی نوع دو شامل دوره های هیپومانیا (نیمه شیدایی) است اما حالت غالب، اغلب افسردگی است.

برای تشخیص اختلال دوقطبی نوع دو فرد باید شرایط زیر را داشته باشد:

یک یا چند دوره افسردگی
حداقل یک دوره هیپومانیا
هیچ تشخیص یا علت دیگری برای توضیح تغییرات خلق و خو وجود نداشته باشد.

فرد مبتلا به هیپومانیا ممکن است احساس خوب و عملکرد مناسب داشته باشد اما خلق و خوی او ثابت پایدار نبوده و احتمال بروز افسردگی وجود دارد.

افراد گاهی اوقات اختلال دوقطبی نوع دو را به عنوان نسخه خفیف تر این اختلال در نظر می گیرند. اما برای برخی افراد وضعیت کاملا متفاوت است.

آنطور که اتحادیه ملی بیماری های روانی (NAMI) می گوید، مبتلایان به اختلال دوقطبی نوع دو ممکن است دوره های افسردگی متناوب تری را نسبت به بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی نوع یک تجربه کنند.

اختلال خلق ادواری یا سیکلوتایمیا (Cyclothymia)

موسسه ملی سلامت انگلستان (NHS) خاطر نشان کرد که اختلال خلق ادواری ویژگی های مشابه اختلال دوقطبی دارد، اما راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5) آن را به صورت جداگانه طبقه بندی می کند.

این بیماری هم شامل هیپومانیا و افسردگی است اما تغییرات شدت کمتری دارند.

با این وجود، اختلال سیکلوتایمیا،می تواند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار داده و پزشک می تواند درمان لازم را انجام دهد.

تشخیص

متخصصان علوم پزشکی می توانند اختلال دوقطبی را با استفاده از معیارهای تبیین شده در DSM-5، تشخیص دهند.

NIMH توضیح می دهد که برای تشخیص ابتلا به اختلال دوقطبی نوع یک، فرد باید علائم را برای ۷ روز داشته باشد.

اگر علائم آنقدر شدید باشند که نیاز به بستری فرد باشد، کمتر از ۷ روز هم کافی است.

همچنین ممکن است برای مدت حداقل دو هفته یک دوره افسردگی داشته باشد.

برای تشخیص اختلال دوقطبی نوع دو، فرد حداقل یک دوره هیپومانیا و افسردگی را تجربه کرده است.

پزشک ممکن است معاینه جسمی و چند آزمایش تشخیصی از جمله آزمایش خون و ادرار را برای رد سایر احتمالات انجام دهد.

تشخیص اختلال دوقطبی برای پزشک می تواند چالش برانگیز باشد؛ زیرا افراد با تجربه خلق و خوی پایین بیشتر به پزشک مراجعه می کنند تا خلق و خوی بالا. در نتیجه تشخیص این اختلال از افسردگی برای پزشک دشوار است.

اگر فرد دچار روان پریشی باشد، ممکن است پزشک آن را اشتباها به عنوان اسکیزوفرنی، تشخیص دهد.

همچنین بخوانید:

علائم اسکیزوفرنی را بشناسید

سایر عوارضی که می تواند با افسردگی شیدایی رخ بدهد، عبارتند از:

استفاده از دارو و الکل برای مقابله با علائم
اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD)
اختلال اضطراب
اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD)

NIMH به متخصصان علوم پزشکی توصیه می کند تاعلائم شیدایی را در تاریخچه فرد جستجو کنند تا از تشخیص اشتباه پیشگیری شود.

برخی از داروهای ضدافسردگی می توانند باعث شیدایی در افراد مستعد شوند.

فردی که ابتلا به اختلال دوقطبی در او تشخیص داده شود، تشخیص مادام العمر دریافت کرده است

آنها ممکن است از دوره های ثبات طولانی مدت برخوردار باشند اما همیشه با این مشکل زندگی خواهند کرد.

درمان

هدف از درمان فرد تثبیت خلق و خوی فرد و کاهش شدت علائم است. منظور این است که به فرد کمک شود تا در زندگی روزمره عملکرد بهتری داشته باشد.

درمان شامل ترکیبی از روش های درمانی است.

از جمله:

دارو
مشاوره
مداخله جسمی
نسخه های مربوط سبک زندگی

دریافت تشخیص صحیح و پیدا کردن درمان مناسب می تواند کمی زمانبر باشد؛ زیرا واکنش افراد متفاوت و علائم بسیار گسترده است.

درمان دارویی

دارو درمانی به تثبیت خلق و خو و مدیریت علائم کمک می کند.

پزشک معمولا ترکیبی از داروهای زیر را تجویز می کند:

تثبیت کننده های خلق و خو، مانند لیتیوم
داروهای ضدافسردگی
داروهای ضدروان پریشی نسل دوم (SGAs)
داروهای ضدتشنج برای تسکین شیدایی
دارو برای کمک به خواب و اضطراب

ممکن است لازم باشد پزشک به مرور زمان داروها را تغییر دهد. برخی داروها عوارض جانبی دارند و می توانند روی افراد تاثیرهای مختلفی داشته باشند.

اگر فردی درباره درمان دارویی خود نگران است، باید با پزشک خود مشورت کند.

فرد مبتلا باید:

جهت کاهش خطرات تداخل و اثرات سوء، در مورد سایر داروهای مصرفی خود با پزشک صحبت کند.
دستورالعمل های پزشک درباره داروها و درمان را دنبال کند.
هرگونه نگرانی درباره عوارض جانبی داروها و همچنین در صورت احساس موثر واقع شدن دارو، موضوع را با پزشک مطرح کند.
به مصرف دارو ادادمه داده، مگر پزشک بگوید که قطع مصرف آن دارو بی خطر است.
به یاد داشته باشد که اثرگذاری داروها ممکن است زمانبر باشد.

اگر فرد درمانش را ادامه ندهد، ممکن است علائم بدتر شوند.

همچنین بخوانید:

داروهای موثر بر درمان اختلال دوقطبی

روان درمانی و مشاوره

رفتار درمانی شناختی (CBT) می تواند به تسکین علائم کمک کرده و قابلیت مدیریت اختلال دوقطبی را به فرد بدهد.

افراد از طریق رفتار درمانی شناختی و سایر روش ها یاد می گیرند:

گام های لازم برای تشخیص و مدیریت محرک های کلیدی مانند استرس را بردارند.
علائم اولیه یک دوره را شناسایی و اقدامات لازم برای مدیریت آنها را انجام دهند.
روی عواملی کار کند که به حفظ طولانی مدت خلق و خوی پایدار کمک می کنند.
از کمک اعضای خانواده، معلمان و همکاران بهره گیرند.

این اقدامات به افراد کمک می کند روابط خوبی در خانه و محل کار داشته باشند.

پزشک ممکن است برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی خانواده درمانی را تجویز کند.

درمان بیمارستانی

اگر خطر آسیب به خود یا دیگران وجود داشته باشد، لازم است فرد برای مدتی در بیمارستان بستری بشود.

اگر سایر درمان ها کمک نکرده باشند، ممکن است پزشک الکتروشوک درمانی (ECT) را تجویز کند.

درمان های سبک زندگی

برخی از انتخاب ها در سبک زندگی در تثبیت خلق و خو و مدیریت علائم به فرد کمک می کند.

برخی از آنها عبارتند از:

حفظ یک روال منظم
پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متنوع
داشتن الگوی خواب منظم و انجام اقدامات لازم برای پیشگیری از اختلال خواب
ورزش منظم

برخی افراد از مکمل ها استفاده می کنند اما باید ابتدا با پزشک مشورت کرد.

برخی از مکمل ها می توانند با داروهای اختلال دوقطبی تداخل داشته باشند و علائم را بدتر کنند.

دلایل

به نظر می رسد افسردگی شیدایی نتیجه ترکیبی از عوامل باشد.

عوامل ژنتیکی: اختلال دوقطبی در کسانی که یکی از اعضای خانواده این بیماری را داشته اند، بیشتر است. به نظر می رسد برخی ویژگی های ژنتیکی در این میان موثر هستند.

ویژگی های بیولوژیکی: محققان گمان می کنند عدم تعادل در انتقال دهنده های عصبی یا هورمون های تاثیرگذار روی بدن می توانند در این زمینه نقش داشته باشند.

عوامل محیطی: رخدادهای زندگی مثل آزار، استرس روانی، از دست دادن انسان های مهم یا حوادث آسیب زای دیگر می توانند محرک دوره اولیه در افراد مستعد باشند.

چشم انداز

اختلال دوقطبی که با نام افسردگی شیدایی نیز یاد می شود، یک مشکل روانی نسبتا رایج اما جدی است که شامل تغییرات در خلق و خو، سطح انرژی و توجه به همراه سایر علائم است.

این اختلال می تواند به شدت زندگی فرد را مختل کند؛ اما درمان می تواند چشم انداز زندگی فرد را به شدت بهبود ببخشد.

درمان نمی تواند تغییرات خلقی را کاملا از بین ببرد؛ اما حفظ ارتباط با پزشک می تواند علائم را کنترل کرده و کیفیت زندگی را به حداکثر برساند.