بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD): علائم و درمان

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یک بیماری ریوی پیش رونده است که تنفس را دشوار می کند؛ این مقاله علائم مراحل و درمان COPD را توضیح می دهد.

بیماری مزمن انسدادی ریه (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) یک مشکل نسبتا رایج است.

طبق اعلام مرکز پیشگیری و کنترل بیماری ها (CDC)، حدود 16 میلیون از مردم امریکا COPD دارند.

پزشکان از یک سیستم درجه بندی برای تعیین شدت این بیمار و نظارت بر پیشرفت آن را در طول زمان استفاده می کنند.

در ادامه درباره این سیستم و علائم و روش های درمان COPD و همچنین استراتژی های پیشگیری و مدیریت این بیماری توضیح خواهیم داد.

 

COPD چطور روی ریه ها تاثیر می گذارد؟

بیماری مزمن انسدادی ریه یک اصطلاح کلی برای دو بیماری است که بر ریه ها تاثیر می گذارد:

برونشیت مزمن (chronic bronchitis) و

آمفیزم (emphysema)

آمفیزم باعث می شود کیسه های هوا یا آلوئول ها آسیب دیده و قابلیت ارتجاعی خود را از دست بدهند. این تبادل گازها را برای آلوئول دشوار می کند.

برونشیت مزمن به التهاب مداوم لوله های برونشیول (نایژک) که هوا را به ریه وارد و خارج می کنند، اشاره دارد. این التهاب منجر به ضخامت برونشیول ها و تولید مخاط اضافی می شود.

هم آمفیزم و هم برونشیت مزمن، مقدار جریان هوای ورودی و خروجی از ریه را محدود کرده و این امر باعث دشواری در تنفس می شود.

 

همچنین بخوانید:

آسیب ریوی مرتبط با محصولات ویپ

 

سیستم درجه بندی COPD چیست؟

پزشک هنگام تشخیص بیماری مزمن انسدادی ریه، علائم را بررسی و تعیین کرده و برای ارزیابی میزان عملکرد ریه ها تست اسپیرومتری را انجام می دهد.

برای این کار از دستگاهی به اسم اسپیرومتر استفاده می کند تا میزان نیرویی که فرد می تواند با آن بازدم انجام دهد را اندازه بگیرد.

 

ارزیابی علائم

در صورت دارا بودن علائم زیر، پزشک احتمالا COPD را تشخیص خواهد داد:

• سرفه مداوم
• تولید بیش از حد مخاط یا خلط سینه
• احساس تنگی در قفسه سینه
• خس خس سینه
• تنگی نفس

 

ارزیابی عملکرد ریه

پزشک با در نظر گرفتن اندازه گیری های زیر، میزان و کیفیت عملکرد ریه ها را بررسی می کند:

 

حجم بازدمی اجباری (Forced Expiratory Volume)

این اندازه گیری که با نام FEV1 نیز شناخته می شود، نشان دهنده مقدار هوایی است که فرد می تواند با زور و در عرض یک ثانیه از ریه های خود خارج کند.

پزشک مقدار واقعی FEV1 فرد را با میزان FEV1 مورد انتظارش (براساس سن، جنسیت، نژاد و قد) مقایسه می کند.

اگر FEV1 فرد کمتر از میزان مورد انتظار باشد، نشانه کاهش عملکرد ریه خواهد بود.

هرچه فاصله بین FEV1 واقعی و FEV1 مورد انتظار بیشتر باشد، شدت بیماری هم بیشتر است.

 

ظرفیت حیاتی اجباری (Forced Vital Capacity)

این اندازه گیری که به صورت FVC نوشته می شود، به میزان هوایی اشاره دارد که فرد می تواند بعد از عمیق ترین تنفس از ریه هایش خارج کند.

پزشک از مقادیر FEV1 و FVC برای محاسبه یک نسبت استفاده می کند. برای اینکه فردی در معیارهای بیماری مزمن انسدادی ریه قرار بگیرد، نسبت FEV1 به FVC او باید کمتر از 70% باشد.

 

مراحل بیماری مزمن انسدادی ریه

سیستم درجه بندی COPD که اخیرا بازبینی شده، دو عامل را در نظر می گیرد:

محدودیت جریان هوا و سابقه علائم.

این سیستم برای نشان دادن میزان محدودیت جریان هوا، از یک عدد بر مبنای اندازه گیری FEV1  استفاده می کند:

 

مرحله	FEV1
خفیف یا GOLD 1	≥80
متوسط یا GOLD 2	50-70
شدید یا GOLD 3	30-49
خیلی شدید یا  GOLD 4	<30

 

این سیستم طبقه بندی همچنین یک حرف اختصاصی نیز می دهد که هم نشان دهنده شدت و وسعت علائم فرد و سابقه شدت گرفتن بیماری از متوسط به شدید است.

متخصص سلامت با استفاده از پرسشنامه شورای تحقیقات پزشکی (mMrc) یا آزمون ارزیابی (CAT)، شدت و وسعت گسترش COPD را ارزیابی می کند:

 

سابقه تشدید متوسط به شدید
≥2 یا ≥1 که به بستری بیمارستانی منجر شده	C	D
0 یا 1 که به بستری بیمارستانی منجر نشده	A	B
	mMRC 0–1 CAT < 10	mMrc ≥ 2 CAT ≥ 10

 

بعنوان مثال، اگر فردی با FEV1 حداقل 80، نمره CAT حداقل 10 داشته و یک یا چند مورد تشدید وضعیت متوسط را تجربه کرده باشد، توسط متخصص در مرحله GOLD 1 گروه D قرار می گیرد.

 

عوارض و علائم

با پیشرفت بیماری مزمن انسدادی ریه ممکن است علائم فرد تشدید بشود.

در پیشرفته ترین مراحل بیماری،‌ فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:

• ورم قوزک پا
• درد قفسه سینه
• سرفه کردن خون
• کاهش وزن
• خستگی و بی حالی

افرادی که بیماری مزمن انسدادی ریه پیشرفته تری دارند نیز ممکن است دچار عوارض زیر شوند:

• عفونت های باکتریایی
• فشار خون ریوی
• نارسایی تنفسی حاد یا مزمن

 

درمان

درمان مناسب COPD بستگی زیادی به شدت علائم و فواصل زمانی بین تشدید آنها دارد.

گزینه های درمان بسیار متنوع هستند اما معمولا شامل موارد زیر می شوند:

• گشادکننده برونش: این داروها با آرام کردن ماهیچه های اطراف مجاری تنفسی به تنفس کمک می کنند.

 

• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی: این داروها با کاهش التهاب مجاری تنفسی به تنفس کمک می کنند.

 

• اکسیژن درمانی: این روش شامل تنفس اکسیژن از طریق یک دستگاه می باشد.

 

• توانبخشی ریوی: این شامل آموزش و تمریناتی برای کمک به بهبود عملکرد ریه، کیفیت زندگی و کاهش شدت علائم است.

 

همچنین، هنگامی که محدودیت جریان هوا و علائم آن شدید باشند، بیمار به جراحی نیاز پیدا می کند.

روش های جراحی عبارتند از:

• بولکتومی: در این جراحی، یک یا چند کیسه هوا از ریه برداشته می شود تا مشکلات تنفسی بهتر بشود.

 

• کاهش حجم ریه: در این روش، ضعیف ترین قسمت کاربردی ریه برداشته می شوند تا عملکرد سایر بافت های سالم ریه تقویت شوند. این روش فقط برای 1% تا 2% مبتلایان به بیماری مزمن انسدادی ریه مناسب است.

 

• پیوند ریه: این روش ریه شامل جایگزینی ریه بیمار با ریه سالم یک اهداکننده است.

 

همچنین بخوانید:

بکلومتازون استنشاقی

 

استراتژی های پیشگیری و مدیریت

COPD معمولا در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلاینده ها، محرک ها، آلرژن ها یا ترکیبی از اینها ایجاد می شود.

یکی از رایج ترین علل بیماری مزمن انسدادی ریه، قرار گرفتن در معرض دود سیگار است.

در نتیجه، افراد می توانند با ترک سیگار و خودداری از ارتباط با دود سیگار دست دوم، خطر ابتلا به بیماری را کاهش بدهند.

مبتلایان به COPD هم ممکن است با خودداری از تماس با آلاینده ها از جمله دود، مواد محرک و آلرژن ها بتوانند پیشرفت بیماری را به تعویق بیاندازند.

 

همچنین بخوانید:

راه های پاکسازی ریه

 

سایر استراتژی های مدیریت COPD عبارتند از:

• واکسیناسیون: مبتلایان به COPD بیشتر در معرض خطر بیماری هایی مانند آنفولانزا و ذات الریه هستند. بنابراین واکسیناسیون به موقع برای این بیماری ها حیاتی خواهد بود.

 

• فعالیت بدنی: فعالیت بدنی و ورزش مرتب می تواند به مدیریت علائم بیماری کمک کند.

 

• تغییرات رژیم غذایی: بهبود رژیم غذایی می تواند پیشرفت بیماری را به تعویق انداخته و خطر عوارضی مانند کاهش وزن و خستگی را کاهش دهد.

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بیماری مزمن انسدادی ریه یک بیماری جدی است که در شدیدترین مراحل می تواند کشنده باشد.

همه افرادی که علائم COPD دارند باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند؛ چراکه درمان زودهنگام می تواند پیشرفت بیماری را به تعویق بیاندازد.

مطالعه ای در سال 2020 خاطر نشان می کند که COPD منجر به علائمی مشابه سایر بیماری های جدی می شود؛ از جمله:

• آسم
• بیماری بینابینی ریه
• برونشیولیت اوبلیترانس (التهاب نایژک)
• بیماری سل
• فیبروز سیستیک
• نارسایی قلبی

اغلب اوقات، تست ها و آزمایش های ساده می توانند علت بروز علائم را مشخص کنند.

 

خلاصه

COPD یک بیماری ریوی پیش رونده نسبتا رایج است. پزشک در حین تشخیص بیماری مزمن انسدادی ریه، مرحله بیماری را هم تعیین می کند تا بهترین برنامه درمانی به بیمار ارائه بشود.

استراتژی ها و اقدامات مختلف از جمله خودداری یا به حداقل رساندن تماس با آلاینده ها، محرک ها و آلرژن ها می توانند پیشرفت بیماری را به تعویق بیاندازند.

برای درمان شدیدترین موارد بیماری COPD ممکن است نیاز به جراحی باشد.

به طور کلی، مداخله زودهنگام کلید درمان بیماری است و همه افرادی که علائم بیماری مزمن انسدادی ریه دارند باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند.