سرطان روده بزرگ: انواع، علائم و درمان

سرطان روده بزرگ یا سرطان کولون در صورت تشخیص زودهنگام، قابل درمان است؛ این مقاله مراحل، علائم سرطان کولورکتال

سرفصل مورد نظر خود را سریعتر بیابید:

• تعریف↓
• علائم↓
• انواع↓
• عوامل خطر↓
• تشخیص↓
• درمان↓
• بقا↓
• پیشگیری↓
• چشم انداز↓

 

سرطان روده بزرگ چیست؟

سرطان روده بزرگ / کولورکتال / کولون نوعی سرطان است که از روده بزرگ (کولون) یا رکتوم (راست روده) شروع می شود. هر دو اندام در قسمت تحتانی دستگاه گوارش قرار دارند. رکتوم در انتهای روده بزرگ قرار گرفته است.

طبق تخمین انجمن سرطان امریکا (ACS)، در حدود 1 نفر از هر 23 مرد و 1 نفر از هر 25 زن در طول زندگی خود به سرطان روده بزرگ دچار می شوند.

پزشکان ممکن است از مرحله بندی به عنوان راهنمایی برای پیشرفت سرطان استفاده کنند.

مطلع شدن از مرحله سرطان به جهت ارائه بهترین برنامه درمانی و برآورد یک چشم انداز بلندمدت برای پزشکان دارای اهمیت بسیار است.

مرحله صفر سرطان روده بزرگ اولین مرحله و مرحله چهار، پیشرفته ترین مرحله آن است.

مراحل عبارتند از:

مرحله صفر: از این مرحله با عنوان کارسینوم درجا (CIS: carcinoma in situ) نیز یاد می شود. در این مرحله سلول های غیرطبیعی فقط در پوشش داخلی روده بزرگ یا رکتوم هستند.

مرحله 1: سرطان به پوشش یا مخاط روده بزرگ نفوذ کرده و ممکن است در لایه عضلانی نیز رشد کند؛ اما به غدد لنفاوی مجاور و یا سایر قسمت های بدن گسترش نیافته است.

مرحله 2: سرطان به دیواره های کلون یا رکتوم گسترش یافته و یا از طریق دیواره ها به بافت های مجاور نفوذ کرده است؛ اما بر روی غدد لنفاوی تاثیری نگذاشته است.

مرحله 3: سرطان به غدد لنفاوی منتقل شده، اما به سایر قسمت های بدن منتقل نشده است.

مرحله 4: سرطان به سایر اندام های دور مانند کبد و ریه ها سرایت کرده است.

 

همچنین بخوانید:

سلامت روده و اثر آن بر بدن

 

علائم سرطان روده بزرگ چیست؟

سرطان کولورکتال به خصوص در مراحل اولیه ممکن است علائمی نداشته باشد.

علائمی که ممکن است در مراحل اولیه تجربه شود عبارتند از:

• یبوست
• اسهال
• تغییر رنگ مدفوع
• تغییر شکل مدفوع مثلا نازک شدن آن
• وجود خون در مدفوع
• خونریزی رکتوم
• وجود گاز بیش از حد
• بروز گرفتگی در شکم
• درد شکم

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، جهت غربالگری سرطان کولون باید به پزشک مراجعه نمود.

 

علائم مراحل 3 یا 4 سرطان روده بزرگ (مراحل آخر)

علائم سرطان روده بزرگ بیشتر در مراحل آخر (3 یا 4) نمایان می شوند.

علاوه بر علائم فوق ممکن است موارد زیر نیز بروز کنند:

• خستگی شدید (Excessive Fatigue)
• وجود ضعف بدون دلیل
• لاغری ناخواسته
• ایجاد تغییراتی در مدفوع که بیشتر از یک ماه طول بکشند.
• احساس خالی نشدن کامل روده
• استفراغ

در صورت سرایت سرطان کولون به سایر قسمت های بدن ممکن است علائم زیر بروز کند:

• زردی یا زرد شدن چشم و پوست
• ایجاد تورم در دست ها و پاها
• ایجاد مشکلات تنفسی
• سردرد های مزمن
• تاری دید
• شکستگی استخوان

 

آیا سرطان روده بزرگ انواع مختلفی دارد؟

همانطور که به وضوح مشخص است، سرطان کولون بیش از یک نوع دارد. اختلاف بین انواع مختلف این سرطان به انواع سلول های سرطانی و محل تشکیل آنها مربوط است.

شایع ترین نوع سرطان روده بزرگ آدنوکارسینوم (Adenocarcinomas) است.

طبق اعلام ACS، آدنوکارسینوم بیشتر موارد سرطان روده بزرگ را تشکیل می دهد. تا زمانی که پزشک معالج خلاف این قضیه را ثابت نکند، سرطان روده بزرگ از این نوع به حساب می آید.

آدنوکارسینوم در سلول های ایجاد کننده مخاط در روده بزرگ یا رکتوم ایجاد می شوند.

سرطان کولون به ندرت ناشی از تومورهای دیگری مانند موارد زیر است:

• لنفوم (Lymphomas)، که می تواند در غدد لنفاوی و یا در روده بزرگ شکل بگیرد.

 

• کارسینوئید (Carcinoids)، که در سلول های تولید کننده هورمون در روده شکل می گیرد.

 

• سارکوم (Sarcomas)، که در بافت ها نرم مانند عضلات روده بزرگ شکل می گیرند.

 

• تومورهای استرومال دستگاه گوارش (Gastrointestinal stromal tumors)، که در ابتدا می توانند خوش خیم بوده و سپس سرطانی شوند. این تومورها معمولا در دستگاه گوارش (و به ندرت در روده بزرگ) شکل می گیرند.

 

دلایل ایجاد سرطان روده بزرگ کدامند؟

محققان همچنان در حال بررسی دلایل ایجاد سرطان کولون هستند.

این سرطان ممکن است در اثر جهش ژنتیکی، به صورت ارثی و یا اکتسابی ایجاد شود. این جهش های ژنتیکی قطعا منجر به سرطان روده بزرگ نمی شوند اما احتمال ابتلا به آن را افزایش می دهند.

بعضی از این جهش ها ممکن است منجر به تجمع سلول های غیرطبیعی در پوشش روده بزرگ و تشکیل پولیپ شوند. پولیپ ها کوچک و خوش خیم هستند.

از بین بردن پولیپ ها به وسیله جراحی می تواند اقدامی برای پیشگیری باشد. پولیپ های درمان نشده می توانند سرطانی شوند.

 

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند؟

فهرستی در حال افزایش از عوامل خطر موجود است که هر کدام از آنها به تنهایی و یا در ترکیب با دیگری می توانند منجر به افزایش احتمال ابتلا به سرطان کولون شوند.

 

عوامل خطر ثابت یا غیر قابل اجتناب

برخی عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ اجتناب ناپذیر بوده و نمی توان آنها را تغییر داد.

سن یکی از این عوامل است. احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ پس از 50 سالگی افزایش خواهد یافت.

برخی دیگر از عوامل خطر ثابت عبارتند از:

• سابقه قبلی پولیپ روده بزرگ
• سابقه قبلی بیماری ها روده
• سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ
• وجود سندروم های ژنتیکی خاص مثل پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP)
• نژاد یهودی اروپای شرقی یا آفریقایی

 

عوامل خطر قابل اصلاح

سایر عوامل خطر قابل اجتناب هستند یعنی می توان آنها را به جهت کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ تغییر داد.

این عوامل عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• سیگاری بودن
• مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی
• مبتلا بودن به دیابت نوع 2
• سبک زندگی بدون تحرک
• داشتن رژیم غذایی سرشار از گوشت های فرآوری شده

 

سرطان روده بزرگ چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ موجب شانس بیشتر برای درمان آن خواهد شد.

طبق اعلام انجمن سرطان امریکا، غربالگری در افراد 50 تا 75 ساله با خطر متوسط ابتلا به بیماری و امید به زندگی حداقل 10 ساله توصیه می شود.

طبق اعلام ژورنال پزشکی انگلیس، غربالگری در افراد 50 تا 79 ساله که خطر 15 ساله ابتلا به این بیماری در آنان حداقل 3% است، توصیه می شود.

پزشکان درمان را با مطرح کردن سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار شروع کرده؛ سپس به معاینه بدنی می پردازند. همچنین ممکن است با فشار دادن شکم و یا انجام معاینه مقعد، وجود توده یا پولیپ را بررسی کنند.

 

آزمایش مدفوع

بیمار ممکن است هر یک تا دو سال آزمایش مدفوع را انجام دهد. این آزمایش برای تشخیص خون پنهان در مدفوع انجام می شود. آزمایش مدفوع دو نوع اصلی دارد:

آزمایش خون پنهان در مدفوع مبتنی بر آزمایش گایاک (gFOBT)

و

آزمایش ایمونوشیمی مدفوع (FIT).

 

آزمایش خون پنهان در مدفوع مبتنی بر آزمایش گایاک

گایاک یک ماده گیاهی است که برای پوشاندن کارت حاوی نمونه مدفوع استفاده می شود. در صورت وجود خون در مدفوع، کارت تغییر رنگ خواهد داد.

قبل از انجام این آزمایش لازم است تا از مصرف بعضی از غذاها و داروها مانند گوشت قرمز و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) خودداری شود، چرا که ممکن است در نتیجه آزمایش تداخل ایجاد کنند.

 

آزمایش ایمونوشیمی مدفوع (FIT)

از این آزمایش برای تشخیص هموگلوبین که پروتئینی موجود در خون است، استفاده می شود. این روش از آزمایش مبتنی بر گایاک دقیق تر است.

این برتری به این دلیل است که بعید به نظر می رسد که FIT بتواند خونریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارش (که به ندرت در اثر سرطان روده بزرگ اتفاق می افتد) را تشخیص دهد. علاوه بر این نتایج این آزمایش تحت تاثیر غذاها و داروها نیست.

 

آزمایشات قابل انجام در خانه

از آنجاییکه این آزمایشات به چندین نمونه مدفوع نیاز دارد، احتمالا کیت های آزمایشی قابل استفاده در خانه توسط پزشک ارائه می شود.

هر دو تست فوق با کیت های آزمایشی قابل استفاده در خانه قابل انجام هستند.

بسیاری از کیت های خانگی نیاز به ارسال به آزمایشگاه جهت بررسی و دریافت نتیجه دارند. نتایج این آزمایشات معمولا طی 5 روز مشخص می شوند. پس از آن امکان استفاده از گزینه مشاوره با یک تیم پزشکی درباره نتایج وجود دارد.

نسل دوم آزمایشات FIT نیز به صورت آنلاین قابل خرید بوده و در آن نیازی به ارسال نمونه به آزمایشگاه نیست. نتایج این آزمایش در 5 دقیقه قابل دسترسی است. این آزمایش دقیق مورد تایید FDA بوده و قدرت تشخیص مشکلات دیگری مثل کولیت ها را نیز دارد. با این حال در این روش خدماتی برای بررسی نتایج با یک تیم پزشکی وجود ندارد. (این تکنولوژی اکنون داخل ایران موجود نیست)

 

آزمایش خون

پزشک ممکن است برای درک بهتر علل ایجاد علائم به انجام بعضی از آزمایش های خون بپردازد.

آزمایش عملکرد کبد و آزمایش شمارش کامل خون می تواند احتمال وجود سایر بیماری ها و اختلالات را رد کند.

 

سیگموئیدوسکوپی

سیگموئیدوسکوپی با حداقل تهاجم، شرایط بررسی آخرین قسمت روده بزرگ (به نام سیگموئید) را از نظر وجود ناهنجاری را برای پزشک فراهم می کند.

این روش که به آن سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر نیز گفته می شود، شامل استفاده یک لوله انعطاف پذیر به همراه چراغی بر روی آن است.

طبق توصیه کالج پزشکان امریکا ACP، انجام سیگموئیدوسکوپی هر 10 سال یکبار لازم است. در حالی که BMJ انجام یکباره آن را توصیه می کند.

 

کولونوسکوپی

کولونوسکوپی شامل استفاده از یک لوله طولانی به همراه یک دوربین کوچک متصل به آن است. این روش به پزشک اجازه می دهد تا به بررسی داخل روده بزرگ و رکتوم پرداخته و موارد غیر معمول را شناسایی کند.

این روش معمولا پس از آزمایشات غربالگری با میزان تهاجم کمتر که امکان ابتلای افراد به سرطان روده بزرگ را می دهند، انجام می شود.

در هنگام کولونوسکوپی پزشک می تواند بافت های نواحی غیرطبیعی را برداشت کرده و آنها را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال کند.

از بین روش های تشخیصی موجود، سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی تاثیر بیشتری در یافتن توده های خوش خیم با امکان ایجاد سرطان روده بزرگ را دارند.

طبق توصیه ACP، انجام کولونوسکوپی هر 10 سال یکبار لازم است. در حالی که BMJ انجام یکباره آن را توصیه می کند.

 

همچنین بخوانید:

مراقبت های کولونوسکوپی

 

اشعه ایکس (X-ray)

ممکن است پزشک تصویربرداری با اشعه ایکس با استفاده از محلول کنتراست رادیواکتیو که حاوی عنصر فلزی باریم است را تجویز کند.

پزشک با استفاده از تنقیه باریم، این مایع را وارد روده می کند. پس از ورود، محلول باریم پوشش روده بزرگ را پوشانده و باعث ارتقاM کیفیت تصاویر اشعه ایکس می شود.

 

سی تی اسکن (CT scan)

سی تی اسکن تصویری دقیق از روده بزرگ ارائه می دهد. به استفاده از سی تی اسکن در تشخیص سرطان روده بزرگ، کولونوسکوپی مجازی نیز گفته می شود.

 

گزینه های درمان سرطان روده بزرگ کدامند؟

درمان این سرطان به عوامل مختلفی بستگی دارد. عواملی مانند وضعیت کلی سلامت و مرحله سرطان روده بزرگ به پزشک در ایجاد یک برنامه درمانی برای بیمار کمک می کند.

 

عمل جراحی

در مراحل اولیه سرطان روده بزرگ، ممکن است جراح بتواند پولیپ های سرطانی را از طریق عمل جراحی خارج کند. در صورت متصل نبودن پولیپ ها به دیواره روده، چشم انداز خوبی در انتظار بیمار خواهد بود.

در صورت گسترش سرطان به دیواره روده، ممکن است نیاز به برداشتن بخشی از روده بزرگ یا رکتوم به همراه غدد لنفاوی مجاور توسط جراح باشد. در صورت امکان، جراح قسمت باقی مانده سالم روده بزرگ را به رکتوم متصل می کند.

در صورت ممکن نشدن این امر ممکن است به کولوستومی (Colostomy) نیاز باشد.

این کار شامل ایجاد یک برش در دیواره شکم برای دفع مدفوع است. کولوستومی ممکن است موقتی و یا دائم باشد.

 

شیمی درمانی

این روش شامل استفاده از داروهایی برای از بین بردن سلول های سرطانی است. در افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ، شیمی درمانی معمولا بعد از عمل جراحی و با هدف از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده انجام می شود. همچنین شیمی درمانی باعث کنترل رشد تومورها می شود.

داروهای شیمی درمانی قابل استفاده برای درمان سرطان روده بزرگ عبارتند از:

• کپسیتابین (Capecitabine)
• فلورواوراسیل (Fluorouracil)
• اگزالی پلاتین (Oxaliplatin)
• ایرینوتکان (Irinotecan)

شیمی درمانی اغلب با عوارض جانبی همراه است که باید با مصرف داروهای دیگری کنترل شوند.

 

پرتودرمانی

در این روش از پرتوهای قدرتمند انرژی، مشابه آنچه در روش X-ray استفاده می شود، برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلول های سرطانی (قبل و بعد از عمل جراحی) استفاده می کنند. پرتودرمانی معمولا در کنار شیمی درمانی استفاده می شود.

 

سایر داروها

استفاده از درمان های هدفمند و ایمنی درمانی نیز برای درمان توصیه می شوند.

داروهای مورد تایید FDA برای درمان سرطان روده بزرگ عبارتند از:

بواسیزامب (Bevacizumab) – نام تجاری اوستین (Avastin)

راموسیروماب (Ramucirumab)- نام تجاری  (Cyramza)

زیو-افلیبرسپت (Ziv-aflibercept) – نام تجاری  (Zaltrap)

ستوکسیماب (Cetuximab) – نام تجاری (Erbitux)

پانيتوموماب (Panitumumab) – نام تجاری (Vectibix)

رگورافنیب (Regorafenib) – نام تجاری (Stivarga)

پمبرولیزومب (Pembrolizumab) – نام تجاری (Keytruda)

نیوالیومب (Nivolumab) – نام تجاری (Opdivo)

ایپیلیموماب (Ipilimumab) – نام تجاری (Yervoy)

این داروها می توانند سرطان متاستاتیک (مرحله آخر) روده بزرگ که به درمان ها پاسخ نداده و به سایر قسمت های بدن گسترش یافتند را درمان کنند.

 

میزان بقا در افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ چقدر است؟

تشخیص وجود سرطان روده بزرگ می تواند نگران کننده باشد اما ابتلا به این نوع سرطان به ویژه زمانی که سریع تشخیص داده شود، بسیار قابل درمان است.

مطابق اطلاعات سال های 2009 تا 2015 میزان بقای 5 ساله برای تمام مراحل سرطان روده بزرگ، 63% تخمین زده شده است. در مورد سرطان رکتوم این میزان بقا 67% است.

میزان بقای 5 ساله بیانگر درصد افرادی است که حداقل 5 سال پس از تشخیص سرطان زنده می مانند.

همچنین اقدامات درمانی برای موارد پیشرفته تر سرطان روده بزرگ رشد چشمگیری داشته اند.

طبق اعلام مرکز پزشکی دانشگاه جنوب غربی تگزاس، در سال 2015 میزان زنده ماندن در مرحله 4 سرطان روده بزرگ حدود 30 ماه بود. در دهه 1990 متوسط این میزان 6 تا 8 ماه بود.

در عین حال، امروزه پزشکان شاهد ابتلای افراد جوانتر به سرطان روده بزرگ هستند. بعضی از این موارد ممکن است به علت انتخاب سبک زندگی ناسالم باشد.

طبق گزارش ACS، در حالی که میزان مرگ و میر ناشی از سرطان کولون در افراد مسن کاهش یافته، این میزان در افراد زیر 50 سال بین سال های 2008 تا 2017 افزایش یافته است.

 

آیا می توان از ابتلا به سرطان روده بزرگ پیشگیری کرد؟

برخی عوامل خطر ابتلا به سرطان کولون مثل سابقه خانوادگی و سن قابل پیشگیری نیستند.

با این وجود، عوامل مربوط به سبک زندگی که ممکن است در بروز سرطان کولورکتال نقش داشته باشند قابل پیگیری بوده و ممکن است در کاهش خطر ابتلا به این بیماری موثر باشند.

اکنون می توانید با رعایت موارد زیر برای کاهش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال قدمی بردارید:

• کاهش میزان مصرف گوشت قرمز
• اجتناب از مصرف گوشت های فرآوری شده مثل هات داگ و کالباس
• مصرف بیشتر غذاهای گیاهی
• کاهش چربی در رژیم غذایی
• ورزش روزانه
• کاهش وزن (در صورت توصیه پزشک)
• ترک سیگار
• کاهش مصرف الکل
• کاهش استرس
• مدیریت دیابت

اقدام پیشگیرانه دیگر انجام کولونوسکوپی و یا دیگر برنامه های غربالگری بعد از 50 سالگی است. تشخیص هرچه زودتر سرطان، نتیجه نهایی را بهبود می بخشد.

 

چشم انداز بلندمدت چیست؟

در صورت تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ، این بیماری قابل درمان است.

با تشخیص به موقع و درمان سریع سرطان بیشتر افراد حداقل 5 سال فرصت زندگی پس از تشخیص را دارند. اگر در این زمان سرطان مجددا عود نکند و به ویژه اگر در مراحل اولیه باشد، احتمال برگشت آن بسیار کم خواهد شد.