تغییرات خلقی یک تغییر ناگهانی یا شدید در حالت روحی و احساسی فرد است. این مقاله دلایل و درمان نوسانات خلقی زنان و مردان را بررسی می کند.

دلایل رایج تغییرات خلقی

افراد ممکن است در اثر نوسانات خلقی، خیلی سریع از احساس خوشحالی و خوش بینی به احساس ناراحتی، خشم و تحریک پذیری برسند.

گاهی اوقات، عوامل مربوط به سبک زندگی در شروع تغییرات خلقی نقش دارند.

افراد ممکن است در شرایط زیر نوسانات ناگهانی خلقی را تجربه کنند:

تجربه تغییرات مهم در زندگی از جمله تغییر شغل یا محل زندگی
احساس استرس یا ناتوانی
نداشتن خواب کافی
نداشتن تغذیه سالم
مصرف داروهایی که روی خلق و خو و خواب تاثیر می گذارند

با این وجود، نوسانات خلقی مداوم و شدید می توانند نشانه بیماری های زمینه ای باشند.

برخی از بیماری هایی که منجر به تغییرات خلق و خو می شوند، در زنان و مردان مشترکند اما برخی دیگر فقط در زنان مشاهده می شود.

همچنین بخوانید:

ترومای روانی

دلایل تغییرات خلقی در زنان و مردان

برخی از بیماری های روانی تغییردهنده خلق و خو که در هر دو جنسیت دیده می شوند، عبارتند از:

اختلال دوقطبی (افسردگی شیدایی)

اختلال دوقطبی زمانی رخ می دهد که فرد از نظر احساسی، دوره های احساسی شدیدل بالا (شیدایی) و شدیدا پایین (افسردگی) را تجربه می کند.

این دوره های بالا و پایین به ندرت یا چندبار در سال رخ می دهند.

طبق اعلام موسسه ملی بهداشت روان (NIMH)، حدود 4.4% از امریکایی ها در مرحله ای از زندگی شان اختلال دوقطبی را تجربه می کنند.

همچنین بخوانید:

علت و درمان اختلال دوقطبی

اختلال افسردگی عمده (MDD)

اختلال افسردگی عمده (MDD) بسیاری از افراد را تحت تاثیر خود قرار داده و در زنان بیشتر از مردان دیده می شود.

مبتلایان به این اختلال، احساس غم مداوم را تجربه می کنند و علاقه شان را به چیزهایی که قبلا برایش لذت بخش بوده، از دست می دهند.

افسردگی می تواند روی خلق و خو، زندگی روزمره و روابط افراد تاثیر بگذارد. اکثر مبتلایان به افسردگی، چندین دوره خلق و خوی پایین را در طول زندگی شان احساس می کنند. اما ممکن است بین آنها، دوره های خوشحالی و خلق و خوی خوب هم داشته باشند.

سیکلوتایمی (اختلال خلق ادواری)

سیکلوتایمی یا اختلال خلق ادواری هنگامی رخ می دهد که فرد افزایش و کاهش شدت احساس را تجربه می کند. این اختلال هم شبیه به اختلال دوقطبی است اما شدت و تناوب کمتری دارد.

اختلال افسردگی مداوم (PDD)

این نوع از افسردگی قبلا با نام دیستیمیا (Dysthymia) شناخته می شد.

مبتلایان به اختلال افسردگی مداوم خلق و خوی پایین و بلندمدتی را تجربه می کنند که دست کم دو سال دوام دارد.

علائم اختلال افسردگی مداوم به اندازه اختلال افسردگی ماژور (عمده) شدید نیستند.

اما می توانند تاثیرات مهمی روی زندگی و روابط فرد بگذارند.

اختلال شخصیت مرزی (BPD)

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) تغییرات خلقی شدید و مشکلات مربوط به تصور از خود را تجربه کرده و در کنترل رفتارشان دچار مشکل می باشند.

مبتلایان به این اختلال ترس زیادی از ترک شدن داشته و تمایل به روابط ناپایدار دارند.

براساس نتایج برخی از تحقیقات، 5.9% افراد در مرحلهای از زندگی شان اختلال شخصیت مرزی را تجربه خواهند کرد.

سایر بیماری های سلامت روان

سایر بیماری های روانی که می توانند جزء دلایل تغییرات خلقی باشند، عبارتند از:

اسکیزوفرنی: مبتلایان به اسکیزوفرنی، توهم یا هذیان هایی دارند که منجر به تجربه حالتی تغییریافته از واقعیت می شود. شیزوفرنی به شدت روی کیفیت زندگی تاثیر می گذارد.

اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD): کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است در مدیریت احساسات خود مشکل داشته باشند که می تواند منجر به تغییرات خلقی گردد. تکانش گری، بیش فعالی و مشکل در توجه سایر علائم این اختلال هستند.

اختلال بی نظمی خلق اخلال گرانه (DMDD): این اختلال یک بیماری روانی در کودکان است که در آن کودک، بدخلقی شدید از جمله خشم، تحریک پذیری شدید و طغیان مزاج را تجربه می کند. برای تشخیص DMDD، این علائم باید به مدت ۱۲ ماه یا بیشتر وجود داشته باشند.

مصرف اشتباه یا سوء مصرف مواد

مصرف بیش از حد الکل یا مواد مخدر یکی از دلایل تغییرات خلقی است که می تواند بر سلامت روانی تاثیر گذاشته و منجر به تغییرات مهم در خلق و خوی فرد گردد.

بیماری های جسمی

بیماری های مربوط به سلامت جسمی به ویژه بیماری های مزمن و بیماری های لاعلاج می توانند روی خلق و خوی فرد تاثیر زیادی بگذارند.

این تغییرات می توانند مستقیم (از طریق تغییرات هورمونی یا عملکرد مغز) یا غیرمستقیم ( با تحریک افسردگی یا اضطراب) باشند.

برخی از بیماری های جسمی که منجر به تغییرات خلقی می شوند، عبارتند از:

بیماری آلزایمر
بیماری کرونر قلب
دیابت
صرع
اچ آی وی (HIV)
اسکلروز چندگانه یا ام اس
بیماری پارکینسون
روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید)
سکته
اختلالات تیروئیدی

دلایل تغییرات خلقی در زنان

تغییرا هورمونی می تواند منجر به تغییرات مهم در خلق و خو بشود. زنان بیشتر از مردان در معرض تغییرات هورمونی قرار دارند؛ به ویژه در دوران بارداری، قاعدگی و یائسگی.

دلایل رایج تغییرات خلقی در زنان عبارتند از:

سندروم پیش از قاعدگی (PMS)

سندروم پیش از قاعدگی یا پی ام اس (PMS) درست قبل از شروع دوره قاعدگی باعث بروز علائم مختلف می شود. این علائم عبارتند از:

نوسانات خلقی
نفخ
حساسیت پستان ها
افسردگی
خستگی
هوس های غذایی

بیش از 90% زنان، تجربه برخی از علائم PMS را گزارش کرده اند.

همچنین بخوانید:

افسردگی قبل از قاعدگی

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی یا PMDD شکل شدیدتر پی ام اس است. این اختلال بیش از ۵% زنان در سن باروری را تحت تاثیر قرار می دهد. گاهی اوقات نیز همزمان با افسردگی و اضطراب رخ می دهد.

علائم این اختلال شامل تغییرات شدید در خلق و خو، تحریک پذیری مداوم یا خشم و افسردگی یا اضطراب است. همچنین علائم جسمی هم دارد که مشابه علائم پی ام اس است.

تغییرات خلقی در بارداری

تغییرات هورمونی در بارداری می تواند منجر به تغییر ناگهانی در خلق و خو و همچنین احساساتی مثل اضطراب بشود. تغییرات جسمی می توانند روی عواطف زنان نیز تاثیر بگذارند.

این تغییرات در طول سه ماهه اول بارزتر هستند و زمانی که بدن به تغییرات هورمونی عادت می کند، کمتر می شوند. با این وجود برخی زنان در تمام طول بارداری، تغییرات خلقی را تجربه می کنند.

یائسگی

یائسگی دوره گذار طبیعی در زنان است که طی آن چرخه قاعدگی پایان می یابد. این دوره معمولا در حدود سنی ۵۱ سالگی است.

طبق اعلام انجمن یائسگی امریکای شمالی،بیش از 23% زنان در حین یا بعد از یائسگی نوسانات خلقی را تجربه می کنند. سایر علائم شامل گرگرفتگی، مشکلات خواب و کاهش میل جنسی می باشد.

همچنین بخوانید:

در دوره یائسگی چه اتفاقی می افتد؟

درمان

تغییرات خلقی گاه به گاه، که خفیف تا متوسط هستند، معمولا روی کیفیت زندگی فرد تاثیر نمی گذارند و به درمان نیاز ندارند.

با این وجود اگر فرد نوسانات خلقی شدید یا مداوم را تجربه کند، می توانند نشانه یک بیماری زمینه ای نیازمند درمان باشند.

درمان نوسانات خلقی به بیماری زمینه ای بستگی دارد.

گزینه های درمان عبارتند از:

روان درمانی

اگر تغییرات خلقی نتیجه بیماری روانی باشند، جلسات مشاوره و روان درمانی موثر و کمک کننده است. به ویژه اگر این نوسانات خلقی روی زندگی روزمره و روابط تاثیر گذاشته باشد.

روان درمانی به افراد کمک می کند تا:

احساسات شان را بهتر مدیریت کنند
روی مشکلات مربوط به تغییرات خلقی خود کار کنند
ارتباط بین افکار، احساسات و رفتار را درک کنند
مهارت های مقابله ای موثرتری را یاد بگیرند
مهارت های اجتماعی را تقویت کرده که به بهبود روابط کمک می کند.

روان درمانی می تواند به مبتلایان به بیماری های مزمن یا لاعلاج هم کمک کند تا با موقعیت شان کنار بیایند و احساسات شان را بهتر مدیریت کنند.

دارودرمانی

ممکن است پزشک داروهایی برای درمان علائم بیماری های روانی مثل افسردگی یا اسکیزوفرنی که با نوسانات خلقی مرتبط هستند، تجویز کند.

این داروها عبارتند از:

داروهای ضد اضطراب
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد روان پریشی
داروهای کمک به خواب

درمان مشکلات جسمی مثل اختلال تیروئید با دارو هم می تواند به کاهش نوسانات خلقی کمک کند.

تغییرات سبک زندگی

تغییرات سبک زندگی، به تنهایی یا به همراه سایر درمان ها می تواند به بهبود نوسانات خلقی کمک کند.

انجام یک یا برخی از اقدامات زیر می تواند برای افراد مفید باشد:

تهیه برنامه خواب و داشتن 7 تا 9 ساعت خواب شبانه
داشتن رژیم غذایی سالم و خوردن وعده های غذایی مرتب
شرکت در فعالیت های ورزشی به طور منظم
مدیریت استرس از طریق مدیتیشن، ذهن آگاهی، یوگا و سایر جلسات
تهیه یادداشت های روزانه برای بررسی تغییرات خلق و خو و محرک های احتمالی این تغییرات
حفظ زندگی اجتماعی فعال و ارتباط مداوم با خانواده و دوستان

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت تجربه تغییرات خلقی دارای ویژگی های زیر، مراجعه به پزشک لازم است:

منظم
شدید
مداوم (بیشتر از چند روز طول بکشند)
تاثیرگذاری روی کار، روابط یا سایر جنبه های زندگی
منجر شدن به شرکت در رفتارهای پرخطر
منجر شدن به افکار آسیب به خود یا خودکشی

چشم انداز

در اکثر موارد، احساسات فرد در عرض چند ساعت یا چند روز تعدیل می شوند. اگر نوسانات خلقی در نتیجه یک بیماری جسمی یا روانی رخ می دهد، درمان بیماری می تواند به مدیریت علائم کمک کند.

اختلالات مربوط به سلامت روان معمولا به روان درمانی، دارودرمانی، تغییرات سبک زندگی یا ترکیبی از اینها جواب می دهند. گاهی اوقات پیدا کردن بهترین برنامه درمانی برای تسکین و بهبود علائم به زمان نیاز دارد.

پیشگیری

بسیاری از تکنیک هایی که در مدیریت خلق و خو به افراد کمک می کنند، برای پیشگیری از تغییرات خلقی هم موثر هستند.

این تکنیک ها عبارتند از:

ایجاد و دنبال کردن یک روتین روزانه
داشتن رژیم غذایی سالم
داشتن خواب کافی
ورزش منظم
پیدا کردن راه هایی برای مدیریت استرس و حذف منابع آن در صورت امکان
یادداشت کردن روزانه خلق و خو
ارتباطات اجتماعی با دیگران از جمله دوستان و خانواده
درخواست کمک و صحبت کردن با دیگران در زمان استرس و بحران
شروع درمان در صورت بروز علائم مشکلات مربوط به بهداشت روان
دنبال کردن برنامه درمانی پس از تشخیص بیماری

خلاصه

تغییرات خلقی گاه به گاه خفیف تا متوسط، بخشی طبیعی از زندگی هستند.

ممکن است این تغییرات در برهه هایی از زندگی بیشتر رخ بدهند؛ برای مثال وقتی تغییرات مهمی در زندگی رخ می دهد؛ یا به خاطر قاعدگی و بارداری تغییرات هورمونی را تجربه می کنیم.

نوسانات خلقی شدید، طولانی مدت و تکرارشونده می توانند نشانه یک بیماری زمینه ای باشند. در این صورت بهتر است به متخصص درمانی مراجعه شود.

پزشک یا متخصص روانشناس می تواند این بیماری ها را تشخیص داده و برنامه درمانی مناسب را تجویز کند.

اکثر مبتلایان به بیماری های روانی با درمان مناسب می توانند احساسات شان را مدیریت و کیفیت زندگی شان را بالا ببرند.

اختلال دوقطبی اسکیزوفرنی اضطراب / استرس افسردگی / داروهای ضد افسردگی بهداشت روان روانشناسی/روانپزشکی زنان / زایمان / بارداری یائسگی