علت سیانوز و کبودی لب ها

کبودی پوست، زبان، لب ها و دیگر غشاهای محیطی را سیانوز یا رنج کبود گویند، سندروم دیسترس تنفسی و بیماری مزمن انسدادی ریه دو علت اصلی آن هستند.

سیانوز (Cyanosis) یا رنج کبود، هنگامی رخ می دهد که بدن، خونِ اکسیژن دار کافی دریافت نکند.

اگرچه لب ها با قرار گرفتن در معرض هوای سرد هم تغییر رنگ می دهند، اما گاهی اوقات کبودی لب ها به مداخله پزشکی نیاز دارد.

سیانوز در سفیدپوستان منجر به آبی شدن لب ها و پوست می شود.

در سیاه پوستان، سیانوز باعث خاکستری یا سفید شدن لب ها و پوست می شود؛ اما ممکن است تغییر رنگ در لثه ها و دور چشم ها و ناخن ها بارزتر باشد.

کبودی لب ها می تواند نشانه جریان ضعیف خون به سایر نقاط بدن باشد.

طبق اعلام سرویس سلامت همگانی انگلستان (NHS)، اگر فردی لب های آبی یا خاکستری داشته باشد باید کمک پزشکی فوری دریافت نماید.

اگر فردی دچار سیانوز در انگشتان دست یا پا شود، باید به پزشک مراجعه کند.

در این مطلب به بررسی چند علت سیانوز و زمان مراجعه به پزشک می پردازیم.

 

چه زمان با اورژانس (115) تماس بگیریم؟

اگر لب های خود یا دیگران تغییر رنگ داده و علائم زیر نیز اتفاق بیفتد، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید:

• آبی شدن و کبودی ناگهانی لب ها، زبان، صورت یا پوست
• مشکل در تنفس
• درد قفسه سینه

 

چند علت سیانوز و کبودی لب ها

 

 

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

طبق اعلام انجمن ریه امریکا (ALA)، فرد مبتلا به COPD ممکن است با بدتر شدن علائم، شعله وری بیماری را تجربه کند.

ممکن است فرد پس از قرار گرفتن در معرض یک محرک، همانند آلرژن ها یا آلودگی هوا و یا در صورت ابتلا به عفونت سینه، دوره عود و شعله وری بیماری را تجربه کند.

برخی مواقع عود بیماری مزمن انسدادی ریه منجر به کبودی لب ها، درد قفسه سینه و گیجی می شود.

اینها علائم جدی هستند و نیاز به کمک پزشکی فوری دارند.

افرادی که دچار اشتعال بیماری مزمن انسدادی ریه شده اند، نباید خودشان تا مرکز اورژانس رانندگی کنند.

 

درمان

به گفته انجمن ریه کانادا، هنگامی که بیماری فرد عود کرده و در در فاز اشتعال می رود، باید برنامه درمانی فردی خود را بکار برد.

این می تواند شامل مصرف داروهای آنتی بیوتیک یا کورتیکواستروئیدها باشد.

درمان شعله وری بیماری می تواند احتمال خطر بیماری شدید را کاهش دهد.

 

همچنین بخوانید:

بیماری مزمن انسدادی ریه: علائم و درمان

 

آسم

حمله آسم شدید یکی دیگر از موقعیت های پزشکی اورژانسی است.

تجربه حمله آسم شدید در افراد علاوه بر لب، انگشتان یا ناخن های آبی یا رنگ پریده، می تواند با علائم دیگری همراه باشد.

طبق اعلام بنیاد آسم و آلرژی امریکا (AAFA)، برخی از این علائم عبارتند از:

• تنفس سریع با انقباض قفسه سینه
• حرکت سریع سوراخ های بینی
• حرکت سریع و عمیق دنده ها و معده
• قفسه سینه منبسط شده که با بازدم، بادش خارج نمی شود
• نوزادانی که نمی توانند به والدین شان واکنش نشان داده یا آنها را تشخیص بدهند

افراد می توانند با شناخت و پرهیز از محرک ها از حملات آسم پیشگیری کنند.

 

همچنین بخوانید:

همه چیز درباره آسم

 

هر فرد می تواند محرک های متفاوتی از جمله موارد زیر داشته باشد:

• گرده گل
• گربه ها
• دود سیگار
• بخار تمیزکننده های خانگی
• ویروس های سرماخوردگی و آنفولانزا

 

درمان

فرد باید همیشه اسپری را نزدیک خود نگه دارد تا در صورت تشخیص شروع حمله آسم، از آن استفاده نماید.

هنگامی که تنفس دشوار می شود، باید از اسپری استفاده کند تا مطمئن شود تنفسی مفید و موثر دارد.

همچنین پزشکان متخصص می توانند یک برنامه نجات شخصی سازی شده، برای حملات آسم فرد تهیه کنند.

 

سندروم دیسترس تنفسی حاد (ARDS)

طبق اعلام انجمن ریه امریکا (ALA)، افرادی که سندروم دیسترس تنفسی حاد دارند، دچار آسیب ریوی حاد هستند که معمولا ناشی از ضربه یا عفونت است.

سندروم دیسترس تنفسی حاد معمولا برای افرادی رخ می دهد که در بیمارستان بستری هستند. اما امکان وقوع آن خارج از شرایط بیمارستان هم وجود دارد. این یک وضعیت پزشکی اورژانسی است.

هنگامی که فرد به سندروم دیسترس تنفسی حاد مبتلا باشد، مایعات وارد ریه شده و تنفس و رسیدن اکسیژن به جریان خون را برای فرد دشوار می سازند.

فقدان اکسیژن می تواند منجر به سفید یا آبی شدن لب ها و پوست بشود. این یکی از نشانه های هشدار برای تماس با اورژانس است.

سایر علائمی که می توانند به سندروم دیسترس تنفسی حاد مربوط باشند، عبارتند از:

• تنفس پریشان
• ضربان قلب سریع
• ناخن های آبی یا رنگ پریده

در بیمارستان، پزشک با تصویربرداری اشعه ایکس (X-Ray) میزان مایع وارد شده به ریه را مشخص کرده و سطح اکسیژن خون را چک می کند.

 

درمان

به گفته انجمن ریه امریکا، درمان سندروم دیسترس تنفسی حاد شامل قرار گرفتن در دستگاه تنفس مصنوعی ونتیلاتور برای اطمینان از رسیدن اکسیژن کافی به بیمار است. ونتیلاتورها همچنین فضایی می سازند که هوای آن کاملا بسته است و به تنفس را برای فرد آسان تر می کند.

گاهی اوقات پزشک مجبور می شود بیمار را روی شکمش قرار بدهد که اکسیژن بیشتری به خون برسد.

آرام بخش و داروهایی که از حرکت پیشگیری می کنند نیز در تسکین اضطراب و هیجان موثر است.

برخی از داروهای متوقف کننده حرکت عضلات نیز برای کمک به قرار دادن فرد در ونتیلاتور ضروری هستند.

همچنین ممکن است پزشک داروهای ادرارآور تجویز کند تا میزان مایع درون ریه ها را کاهش بدهد.

 

هواجنبی (پنوموتوراکس: Pneumothorax)

هواجنبی یا پنوموتوراکس گاهی اوقات با نام «ریه فروریخته» نیز شناخته می شود.

این وضعیت هنگامی رخ می دهد که هوا وارد فضای بین ریه ها شده و دیواره قفسه سینه به بیرون ریه ها فشار می آورد و منجر به فروریختگی آن می شود.

پنوموتوراکس انواع مختلفی دارد:

• خودبخودی اولیه: این نوع بیماری زمانی رخ می دهد فرد هیچ نوع سابقه شناخته شده ای از بیماری های ریوی نداشته باشد.

 

• خودبخوری ثانویه: این نوع بیماری معمولا به خاطر بیماری های ریوی مثل آسم، فیبروز سیستیک و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) رخ می دهد.

 

• آسیب زا: این نوع بیماری در اثر آسیب دیدگی رخ می دهد که موجب نشت هوا به حفره اطراف ریه ها بشود.

در حالیکه برخی افراد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند؛ اما بر اساس موسسه پزشکی جان هاپکینز، علائمآن می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکل در تنفس
• لب ها و پوست آبی و رنگ پریده
• تنگی قفسه سینه
• ضربان قلب سریع
• خستگی
• تنگی نفس
• درد شدید و ناگهانی قفسه سینه درست در ناحیه پنوموتوراکس

پنوموتوراکس یک موقعیت پزشکی فوری است. پزشک متوجه کاهش اکسیژن شریانی می شود و بلافاصله اکسیژن درمانی را تجویز خواهد کرد. برخی افراد هم فقط نیاز به مراقبت و نظارت دارند تا فشار ثابت گردد.

در سایر شرایط، افراد به آسپیراسیون نیاز خواهند داشت که طی آن یک لوله فلزی در حفره پلور (Pleural Cavity) قرار می گیرد تا هوای درون حفره تخلیه شود.

مقاله ای منشر شده در نشریه شواهد بالینی BMJ عنوان می کند اگرچه مرگ در اثر پنوموتوراکس نادر است اما یک موقعیت پزشکی اضطراری محسوب می شود. هر فردی که تصور می کند دچار پنوموتوراکس شده باید به اورژانس مراجعه کند.

 

درمان

اگرچه پنوموتوراکس می تواند خودبه خود مرتفع گردد، اما ممکن است متخصصان درمانی مجبور به خارج کردن هوا از ریه گردند.

متخصصان درمانی یک لوله قفسه سینه بین دنده ها قرار می دهند تا هوا را بیرون کشیده و اجازه دهد تا ریه ها دوباره منبسط گردند.

برخی مواقع ممکن است فرد به جراحی نیاز داشته باشد.

 

تشنج ها

طبق یک مقاله نسبتا قدیمی در نشریه Epilepsy Currents، سیانوز در مبتلایان به تشنج های تونیک-کلونیک و تشنج های تونیک طولانی مدت رایج است.

افراد ممکن است در طول تشنج، آپنه تجربه کنند؛ شرایطی که در آن تنفس به طور موقت متوقف می شود. این چرخش اکسیژن را محدود می کند.

طبق مقاله ای در سال 2020 فردی که دچار تشنج تونیک-کلونیک شده، ممکن است آگاهی مختل شده یا از دست دادن هوشیاری را تجربه کند.

اگر فرد در حال تشنجی را دیدید، باید سعی کنید او را به پهلو بغلتانید تا خطر خفگی و آسپیراسیون کاهش یابد.

اگرچه اکثر تشنج های تونیک-کلونیک خودبه خود برطرف می شوند اما فردی که دچار تشنج شده، باید به اورژانس منتقل شود.

برخی افراد هم برای پیشگیری از تشنج به داروهای ضدتشنج نیاز دارند.

 

بیماری های قلبی

گاهی اوقات متخصصین پوست با مشاهده رنگ آبی یا بنفش لب ها و پوست می توانند بیماری قلبی افراد را تشخیص دهند.

آکادمی پوست امریکا (AAD) عنوان می کند تغییر در رنگ پوست یا لب می تواند نشانگر انسداد در رگ های خونی باشد. کمبود منابع خون و اکسیژن بدون درمان می توانند منجر به مرگ پوست و بافت های زیرین گردد.

اگر همراه با سیانوز، سایر علائم مانند درد و بی حسی همراه بود، مراجعه به پزشک الزمی است.

 

در نوزادان

اگر متوجه شدید لب های نوزاد آبی یا خاکستری شده است، باید برای دریافت توصیه های پزشکی با متخصصان درمانی تماس بگیرید.

 

ویروس سین ‌سیشیال تنفسی (RSV)

ویروس سین ‌سیشیال تنفسی (RSV) ویروسی است که علائمی مشابه سرماخوردگی معمولی دارد.

نوزادان از گروه های پرخطر مستعد ابتلا به این ویروس هستند و 5% تا 20%آنها نیاز به مراقبت بیمارستانی پیدا می کنند.

در موارد خفیف، نوزاد ممکن است گرفتگی بینی، تب، سرفه، آبریزش بینی و سوزش گلو داشته باشد. به گفته انجمن ریه امریکا (ALA)، علائم معمولا در عرض چند روز از بین می روند.

با این وجود مشاهده خس خس سینه یا سرفه های بلند نوزاد، می تواند نشان دهنده RVS شدید باشد.

سایر علائم RVS شدید عبارتند از: نفس های کوتاه، کم عمق و سریع که منجر به فرو رفتن قفسه سینه بین دنده ها می شوند.

همچنین ممکن است سوراخ های بینی نوزاد ملتهب و سرخ شوند. به خاطر کمبود اکسیژن نیز ممکن است لب ها، دهان و ناخن آبی یا خاکستری گردند.

 

درمان

طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، اگر نوزاد ویروس سین سیشیال تنفسی شدید داشته باشد باید برای چند روز در بیمارستان بستری شود.

در موارد خیلی شدید هم ممکن است به اکسیژن یا کمک تنفس مصنوعی نیاز داشته باشند.

 

سندرم دیسترس تنفسی نوزاد (NRDS)

طبق اعلام موسسه ملی قلب، ریه و خون امریکا، سندروم دیسترس تنفسی گاهی اوقات در نوزادان و نوزادان نارس هم دیده می شود. چراکه ممکن است ریه های آنها سورفکتانت کافی برای حفظ انبساط ریه ها را نداشته باشد.

سورفکتانت ماده ای فومی است که کمک می کند ریه ها کاملا منبسط بمانند تا نوزادان به محض تولد بتوانند نفس بکشند.

نوزاد بدون سورفاکتانت کافی در تنفس و انتقال اکسیژن به سرتاسر بدن مشکل خواهد داشت.

کمبود اکسیژن می تواند باعث خاکستری یا آبی شدن لب ها بشود.

سندروم دیسترس تنفسی نوزاد به مرور زمان می تواند به دیسپلازی برونکوپولمونر تبدیل شود که یک اختلال تنفسی دیگر است.

ممکن است سندروم دیسترس تنفسی برخی نوزادان خوب بشود و هیچگاه به دیسپلازی برونکوپولمونر مبتلا نشوند.

 

درمان

برای درمان سندروم دیسترس تنفسی نوزاد پزشکان ممکن است سورفکتانت درمانی، تنفس از طریق ونیلاتور یا فشار مداوم یا مثبت در راه هوایی از طریق بینی را تجویز کنند. درمان این بیماری معمولا در بخش مراقبت های ویژه نوزادان انجام می شود.

 

تشخیص

پزشکان برای تشخیص سیانوز، سابقه پزشکی فرد را بررسی می کنند که می تواند شامل بیماری های مزمن ریوی باشد.

از آنجایی که سیانوز می تواند ناشی از بیماری های قلبی عروقی یا ریوی باشد، پزشکان باید معاینه جسمی نیز انجام دهند.

کنترل بیماری های زمینه ای برای پیشگیری از خاکستری یا آبی شدن لب ها در آینده، ضروری است.

 

خلاصه

کبودی لب ها و پوست آبی و خاکستری نشان دهنده فقدان جریان خون یا فقدان چرخش اکسیژن در خون است. گاهی اوقات تغییر رنگ لب ها می تواند نشانه هشدار یک بیماری جدی مانند حمله آسم یا عود بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) باشد.

اگر کبودی لب ها به طور ناگهانی رخ داده باشد، فرد نیاز به مراقبت های پزشکی فوری داشته باشد؛ به ویژه اگر علائم هشداردهنده دیگر مثل تنگی نفس هم داشته باشد.

در صورت تغییر رنگ و کبودی تدریجی لب ها، فرد باید علائم خود را تحت نظر داشته و به پزشک مراجعه نماید.