خواب پریشی یا پاراسومنیا: دلایل، انواع، درمان

خواب پریشی یا پاراسومنیا شامل چندین اختلال خواب مختلف است. این مقاله دلایل، انواع و درمان پاراسومنیا را توضیح می دهد.

خواب پریشی یا پاراسومنیا چیست؟

خواب پریشی یا پاراسومنیا شامل چندین اختلال خواب متفاوت می شود که خواب را مختل کرده یا کیفیت آن را کاهش می دهند. این اختلال ها معمولا کودکان را درگیر می کند اما در بزرگسالان نیز دیده می شود.

اصطلاح پاراسومنیا (Parasomnia) به رفتارهای غیرمعمول و نامطلوبی اشاره دارد که حین خواب رخ می دهند. پاراسومنیا یا خواب پریشی می تواند در هر مرحله ای از خواب رخ دهد.

مراحل خواب عبارتند از حرکت غیر سریع چشم (NREM)، حرکت سریع چشم (REM) و انتقال بین بیداری و خواب.

خواب پریشی در دوران کودکی رایج تر است و در دوران بزرگسالی کمتر تکرار می شود. با این وجود، خواب پریشی حدود 4% از بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد.

دلایل

عوامل زیر می توانند خطر بروز پارسومنیا را افزایش دهند:

عوامل ژنتیکی و داشتن فامیل درجه یک مبتلا به خواب پریشی
سندروم پای بی قرار (RLS)
حرکت دوره ای اندام
آپنه خواب
بی خوابی
کم خوابی
دردهای مزمن
بیماری های مربوط به سلامت روان
داروهای خاص مثل آرام بخش ها
اختلال مصرف الکل
سوء مصرف مواد مخدر یا ترک اعتیاد

همچنین بخوانید:

بی خوابی (Insomnia)

انواع پاراسومنیا

خواب پریشی شامل طیف وسیعی از رفتارهای غیرطبیعی مانند راه رفتن یا حرف زدن در خواب می شود.

انواع پاراسومنیا می تواند در هر کدام از مراحل خواب رخ بدهد.

خواب دو مرحله اصلی دارد:

خواب NREM؛ که خود از سه مرحله تشکیل می شود
خواب REM

بدن انسان معمولا در طول شب، این مراحل را 4 تا 6 دور کامل تجربه می کند.

هر فاز خواب شامل انواع مختلفی از فعالیت موج مغزی و تغییرات فیزیولوژیکی می شود.

خواب NREM

خواب NREM (حرکت غیرسریع چشم) که به عنوان خواب آرام نیز شناخته می شود، سه مرحله دارد:

مرحله یک: این مرحله شامل انتقال از بیداری به خواب است. در این مرحله خواب، فعالیت موج مغزی شروع به کند شدن می کند.

مرحله دو: این دوره ای از خواب سبک است که در آن ضربان قلب و تنفس آرام می شوند، دمای بدن افت کرده، ماهیچه ها شل شده و حرکات چشم متوقف می شود.

مرحله سه: این مرحله شامل خواب عمیق و قوی است. این فاز خواب در طول نیمه اول شب رخ می دهد.

خواب REM

خواب REM (حرکت سریع چشم) یک و نیم ساعت بعد از به خواب رفتن فرد شروع می شود. فاز خواب REM شامل حرکات چشم سریع از یک طرف به طرف دیگر، افزایش فعالیت موج مغزی و تنفس نامنظم است.

انواع پاراسونیا: خواب پریشی NREM

نمونه هایی از انواع پاراسومنیا که در فاز اول خواب رخ می دهند، عبارتند از:

خواب گردی

خواب گردی که با نام سومنامبولیسم ( Somnambulism) هم شناخته می شود، یکی از انواع پاراسومنیا و یک اختلال انگیختگی (Arousal) است که در آن فرد در حین خواب بلند شده و راه می رود.

خواب گردی می تواند شامل حرف زدن در خواب و انجام فعالیت های روزمره مثل آماده کردن غذا یا رانندگی نیز باشد.

اگر فرد در میانه یک دوره خواب گردی بیدار شود، ممکن است گیج و گمراه به نظر برسد.

دندان قروچه در خواب

دندان قروچه یا بروکسیسم (Bruxism) در خواب نوعی اختلال حرکتی است که شامل به هم فشردن و مالیدن دندان ها در طول خواب می شود. حدود 13% از بزرگسالان به دندان قروچه در خواب مبتلا هستند.

دندان قروچه به مرور زمان می تواند منجر به سر درد، گوش درد، درد فک و سایش غیرطبیعی دندان گردد.

برانگیختگی گیج کننده

برانگیختگی گیج کننده (Confusional Arousal) هنگامی رخ می دهد که فرد در حالت گیجی بیدار شود. افراد در این حالت ممکن است ندانند کجا هستند یا چکار می کنند.

سایر علائم برانگیختگی گیج کننده عبارتند از:

کندتر حرف زدن نسبت به معمول
سرعت واکنش کندتر
گریه کردن
فریاد زدن
حافظه ضعیف
تعادل ضعیف

برانگیختگی گیج کننده در حدود 17% کودکان دیده می شود. دوره های این اختلال می تواند از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه یابند.

هراس یا ترس شبانه

هراس یا ترس شبانه، هنگامی رخ می دهد که فرد در یک سوم ابتدایی شب، احساس ترس یا وحشت شدیدی را تجربه کند. هراس خواب بیشتر از همه در کودکان 3 تا 7 ساله رخ می دهد.

علائم هراس خواب عبارتند از:

فریاد زدن یا به خود پیچیدن
ضربان قلب سریع
تنفس سریع و غیرطبیعی
گشاد شدن مردمک چشم
تعریق

دوره های هراس بین 10 تا 20 دقیقه طول می کشند. اکثر کودکان بعد از دوره هراس دوباره به خواب می روند و یادشان نمی آید دچار هراس خواب شده اند.

انواع پاراسومنیا: خواب پریشی REM

پاراسومنیای REM در طول مرحله آخر خواب رخ می دهد که شامل بالا رفتن فعالیت مغزی، فلج شدید عضلات، افزایش سرعت ضربان قلب و تنفس می باشد.

انواع پاراسومنیای REM عبارتند از:

اختلال رفتاری خواب REM

اختلال رفتاری خواب REM یا (RBD) زمانیست که فرد خواب هایی که می بیند را در خواب با بدنش اجرا می کند. در شرایط عادی، بدن انسان در مرحله خواب REM وارد حالت فلج موقتی می شود.

اما مبتلایان به RBD، این حالت را ندارند یا آن را به طور ناقص تجربه می کنند.

RBD لزوما هرشب رخ نمی دهد اما خواب های واقعی، خشن یا ترسناک می توانند علائم آن را ترحیک کنند.

ممکن است در طول شب و یا در هر مرحله REM، چندین دوره اختلال رفتاری خواب رخ دهد.

فرد مبتلا به اختلال رفتاری خواب آر ای ام، ممکن است در حین خواب علائم زیر را نشان بدهد:

حرف زدن، داد زدن یا جیغ زدن
لگد زدن، مشت زدن یا دست و پا زدن
خیلی راحت بیدار شدن
به یاد آوردن خواب ها با وضوح کامل

اگرچه اختلال رفتاری خواب معمولا خواب فرد را تحت تاثیر قرار نمی دهد، اما می تواند خطر آسیب دیدن فرد را بالا ببرد.

RBD بیش از همه مردان بالا 50 سال را تحت تاثیر قرار می دهد.

علاوه براین، اختلال رفتاری خواب با بیماری های تحلیل برنده عصبی مانند بیماری پارکینسون و زوال عقل با اجسام لویی (DLB) مرتبط است.

کابوس

کابوس ها، خواب هایی واضح و ناراحت کننده هستند که می توانند منجر به اضطراب، ترس یا هراس شوند. فردی که مرتب کابوس می بیند یا کابوس ها به شدت روی کیفیت خواب او تاثیر گذاشته است، ممکن است دچار اختلال کابوس شود.

فلج خواب

با خواب رفتن فرد، ماهیچه های بدن شل می شوند. در طول خواب REM، ماهیچه ها حتی بیشتر شل و کاملا بی حرکت می شوند. پزشکان از این وضعیت با نام آتونی یاد می کنند.

فلج خواب وقتی اتفاق می افتد که آتونی عضلات وقتی فرد هنوز بیدار است، رخ دهد.

فرد ممکن است وقتی در حال خوابیدن بوده یا هنوز بیدار است، فلج عضلات یا ناتوانی در صحبت کردن را تجربه کند. فرد مبتلا به فلج خواب ممکن است در طول دوره های اختلال،‌ خواب های کاملا واضح و بیدارکننده و توهم را تجربه کند.

دوره های اختلال فلج خواب چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشند. دوره ها معمولا خود به خود از بین می روند ولی اگر خودتان را مجبور به حرکت کنید، دوره تمام می شود.

همچنین بخوانید:

حمله خواب (نارکولپسی)

سایر انواع پاراسومنیا

شب ادراری یا ادرار در خواب به ادرار کردن غیرعادی در طول خواب اشاره دارد.

اکثر کودکان گه گاه رختخوابشان را خیس می کنند. کنترل عملکرد مثانه در طول خواب یکی از آخرین مراحل آموزش دستشویی رفتن به کودکان است.

پزشکان تا زمانی که کودک از پنج سال عبور نکند، شب ادراری مکرر را به عنوان خواب پریشی در نظر نمی گیرند.

سندروم انفجار سر (EHS) بیماری است که فرد درست قبل از خواب یک صدای بلند و شبیه به انفجار را می شنود.

توهم های مربوط به خواب؛ تجربیات بصری، شنیداری و لمسی غیرواقعی هستند که در حین انتقال بین خواب و بیداری رخ می دهند.

علائم

علائم بسته به نوع خواب پریشی فرد تغییر خواهد کرد.

اما نشانه های عمومی که باید دنبالشان باشید، عبارتند از:

رفتارهای غیرارادی مثل حرکت کردن، حرف زدن یا راه رفتن در طول خواب
بیدار شدن در حالت گیجی
ناتوانی در حرف زدن یا حرکت کردن هنگام بیدار شدن یا به خواب رفتن
کبودی،‌ بریدگی و زخم های ناآشنا
خستگی شدید در طول روز

درمان

درمان متناسب با نوع، تناوب و شدت علائم فرد تغییر می کند.

در وهله اول، پزشک باید هرگونه بیماری یا اختلال خواب زمینه ای را تشخیص دهد. درمان بیماری های موجود می تواند خواب پریشی را نیز درمان کند.

گفتگو درمانی، درمان های رفتار شناختی و هیپنوتیزم می توانند به تسکین علائم خواب پریشی های NREM کمک کنند.

آرام بخش هایی مثل بنزودیازپین ها نیز برای درمان خواب پریشی های انگیختگی مانند خواب گردی و اختلال رفتاری خواب موثر هستند.

ممکن است لازم باشد کسانی که با مبتلایان به خواب پریشی مربوط به حرکت همانند خواب گردی و اختلال رفتاری خواب زندگی می کنند، در تخت جداگانه بخوابند. همچنین بهتر است با برداشتن اجسام تیز و بالش گذاری روی لبه های تخت، محیط را برای فرد مبتلا ایمن نمود.

همچنین بخوانید:

10 نوشیدنی خواب آور طبیعی

در کودکان

اکثر موارد خواب پریشی در کودکان دیده می شود؛ به جز اختلال رفتاری خواب REM که بیشتر مردان بزرگسال به آن مبتلا می شوند. ممکن است خواب پریشی یک عامل ژنتیکی داشته باشند و در خانواده به ارث برسد.

اکثر موارد خواب پریشی منجر به تاثیرات مخرب روی سلامتی نمی شوند. با این وجود برخی از انواع خواب پریشی مانند اختلال رفتاری خواب REM نشان دهنده بیماری های عصبی زمینه ای است.

تناوب و تکرر دوره های پاراسومنیا معمولا با بالا رفتن سن کودک کمتر می شود.

درمان دارویی معمولا لازم نیست؛ مگر اینکه خواب پریشی به شدت فعالیت های روزانه یا سلامت روانی کودک را تحت تاثیر قرار داده باشد.

رفتاردرمانی، تکنیک های آرام بخش و هیپنوتیزم می تواند شدت و تناوب خواب پریشی ناشی از استرس و اضطراب را کاهش دهد.

ممکن است پزشک برای کودکانی که خواب گردی یا هراس خواب شدید یا متناوب دارند، داروی آرام بخش یا ضدافسردگی تجویز کند.

خلاصه

انواع خواب پریشی می تواند کیفیت خواب فرد را به هم بریزد. همچنین می تواند خطر تصادف و آسیب را افزایش دهد.

خوشبختانه، خواب پریشی ها تا حد زیادی قابل درمان هستند و اکثرا پس از دوران کودکی برطرف می شوند.

اگر خودتان یا نزدیکان تان علائم پاراسومنیا دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

بهداشت روان خواب / اختلالات خواب / بی خوابی روانشناسی/روانپزشکی