افراد مبتلا به بیماری روانی اسکیزوفرنی ممکن است دچار توهم و افکار بیهوده شده و تفکرات هذیانی همانند افکار پارانویا (بدگمانی) را تجربه کنند.

تشخیص اینگونه تفکرات با افکار عادی برای فرد دشوار است.

اسکیزوفرنی بر درک افراد تاثیر گذاشته و می تواند باعث ایجاد توهم یا هذیان (پندار بیهوده) گردد. در این صورت درک واقعی بودن یا نبودن مسائل دشوار خواهد شد.

هذیان ها و پندارهای بیهوده پارانویایی باعث ایجاد ترس فرد مبتلا از زیر نظر گرفته شدن توسط دیگران و یا آسیب رساندن به آنها خواهد شد. همچنین ممکن است افرادی که هذیان را تجربه می کند، معتقد باشند که رسانه هایی مانند تلویزیون و اینترنت برای آنها پیام های ویژه ای ارسال می کنند.

این احساسات و عقاید می توانند باعث ایجاد ترس و اضطراب شدید، اختلال در زندگی روزمره و محدود کردن توانایی افراد در روابط (مثل ارتباط با خانواده) شوند.

مطالعات نشان می دهند که تقریبا 50% افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، پارانویا (بدگمانی) را تجربه می کنند.

همچنین بخوانید:

علائم اسکیزوفرنی را بشناسید

آیا اسکیزوفرنی پارانوئید یک بیماری است؟

اسکیزوفرنی یک اختلال طیفی است. این بدان معنی است که چندین بیماری مرتبط، علائم و ویژگی های آنها را در بر می گیرد.

متخصصان قبل از سال 2013، اسکیزوفرنی پارانوئید را نوعی متمایز از این اختلال می دانستند.

با این حال، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، که دستورالعمل های تخصصی ارائه می دهد، اکنون پارانویا را به عنوان یک علامت و نشانه (و نه نوعی زیرگروه بیماری) این اختلال طبقه بندی می کند.

کارشناسان با استناد به “پایداری تشخیصی محدود، قابلیت اطمینان کم و اعتبار پایین” حذف زیرگروه ها از طبقه بندی را توضیح می دهند.

نشانه ها و علائم

اسکیزوفرنی یک بیماری روانی مادام العمر است. علائم آن اغلب از اواخر نوجوانی تا اوایل دهه 30 زندگی بروز می کنند.

این بیماری بر روی موارد زیر تاثیر می گذارد:

فرآیندهای فکری
درک و احساسات
الگوهای خواب
توانایی برقراری ارتباط
توانایی تمرکز و انجام وظایف
توانایی ارتباط با دیگران

علائم اسکیزوفرنی عبارتند از:

فقدان انگیزه
حرکات آهسته
تغییر در الگوهای خواب
میل جنسی کم
عدم مراقبت از خود
افکار نامنظم
تغییر در زبان بدن و احساسات
کناره گیری از خانواده، دوستان و فعالیت ها
توهم و هذیان (افکار باطل)

هذیان و وهم چیزی است که فرد به آن باور دارد، حتی اگر شواهد قوی، نادرست بودن آن را تایید کنند. برای مثال، ممکن است فردی معتقد باشد که افراد دیگر قصد آسیب رساندن به او را دارند.

ممکن است افراد مبتلا به پارانویا ترکیبی از موارد زیر را تجربه کنند:

احساس ناراحتی، اضطراب، عصبانیت و گیجی
مشکوک بودن نسبت به اطرافیان
اعتقاد به اینکه فردی به او آسیب می رساند.
ترس از تحت تعقیب بودن، دنبال شدن، مسموم شدن و یا هر چیزی که بر علیه او باشد.
احساس کنترل شدن افکار و اعمال توسط فردی دیگر
احساس از بین رفتن یا ناپدید شدن افکار
افکار و رفتار مربوط به خودکشی

در صورتی که افراد هر یک از موارد بالا را تجربه کنند، باید فورا تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرند.

پیشگیری از خودکشی

اگر فردی را می شناسید که در معرض خطر صدمه رساندن به خود، خودکشی و یا صدمه زدن به دیگران است باید اقدامات زیر را انجام دهید:

قاطعانه بپرسید: آیا قصد خودکشی داری؟

بدون قضاوت به حرف های او گوش دهید.

برای برقراری ارتباط با یک مشاور آموزش دیده شرایط بحرانی با اورژانس تماس بگیرید.

تا رسیدن کمک در کنار او بمانید.

سعی کنید هرگونه سلاح، دارو و یا سایر اشیای خطرناک را از او دور نگه دارید.

علت ها و عوامل خطر

اسکیزوفرنی یک اختلال نوروسایکیاتریک (عصبی- روانی) است. علت دقیق بروز آن مشخص نیست اما احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محرک های محیطی باعث ایجاد آن هستند.

ممکن است موارد زیر عوامل خطر این بیماری باشند:

ژنتیک: ممکن است افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به آن را دارند، بیشتر در معرض خطر باشند.
پزشکی: این عوامل شامل تغذیه نامناسب قبل ازتولد و برخی ویروس ها است.
بیولوژیک: ممکن است ویژگی های ساختاری مغز یا فعالیت انتقال دهنده های عصبی مثل دوپامین در ایجاد آن نقش داشته باشند.
محیطی: استرس، تجربه تروما در گذشته و یا مورد سوء استفاده قرار گرفتن ممکن است علائمی را در افرادی که در معرض ابتلا قرار دارند، ایجاد کند.

همچنین بخوانید:

ترومای روانی چیست؟

یک مطالعه نشان داد که ممکن است افراد مبتلا به پارانویا و اسکیزوفرنی دارای مشکلات شناختی اجتماعی نیز باشند. بعنوان مثال شناخت احساسات افراد یا اعتماد به دیگران برای آنها دشوار خواهد بود. با این حال، نتیجه گیری در این مورد نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

استفاده از مواد مخدر

ممکن است مصرف بعضی از داروهای تفریحی تاثیرگذار بر فرآیند مغز مثل آمفتامین، کوکائین، حشیش و LSD منجر به ایجاد روان پریشی (Psychosis) یا اسکیزوفرنی در افراد مستعد شود.

متخصصان معتقدند که استفاده از این مواد مخدر در بین افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شایع است اما اینکه مصرف این مواد باعث بروز اسکیزوفرنی شده یا اسکیزوفرنی باعث استفاده از آنها برای کنار آمدن با علائم می شود، مشخص نیست.

همچنین مصرف مواد مختلفی می توانند در روند درمان، اختلال ایجاد کنند. افرادی که نگران ارتباط اسکیزوفرنی و مصرف بعضی مواد هستند، باید با پزشک مشورت کنند.

تشخیص

پزشک برای تشخیص و درمان افراد دارای علائم مرتبط با اسکیزوفرنی، به بررسی سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی آنها، سلامت جسمی و همچنین علائم می پردازد.

همچنین ممکن است انجام آزمایشات تشخیصی مثل آزمایش خون برای رد سایر علل احتمالی بروز علائم تجویز گردد.

معیارهای تشخیصی

برای تشخیص اسکیزوفرنی توسط پزشک، فرد باید علائم را برای مدت حداقل 6 ماه و به صورت مداوم بروز دهد.

این علائم عبارتند از:

هذیان و افکار باطل
توهم
گفتار پراکنده و بی نظم
اختلال عملکرد اجتماعی و شغلی
رفتار نامنظم و رفتار بسیار آشفته یا رفتار کاتاتونیک (Catatonic behavior)
عدم نشان دادن احساسات و عواطف و نداشتن حس لذت نسبت به زندگی روزمره

در صورتی ابتلا به اسکیزوفرنی، توسط پزشک تشخیص داده می شود که این علائم مربوط به سوء مصرف مواد مخدر، الکل یا اختلالات خلقی قابل توضیح نباشند.

به طور کلی ممکن است تشخیص این بیماری زمان بر باشد.

طبق اعلام اتحاد ملی بیماری های روانی (NAMI)، تشخیص نادرست اسکیزوفرنی در ایالات متحده آمریکا برای افراد سیاه پوست و لاتین بیشتر از دیگران اتفاق می افتد. این امر ممکن است به علت تعصب نژادی، مشکل در دسترسی به مراقبت های پزشکی و یا هر دو باشد.

درمان

اسکیزوفرنی یک بیماری مادام العمر است اما درمان آن به تسکین علائم کمک خواهد کرد. ممکن است علائم در افرادی که مراحل درمانی خود را رها می کنند، باز گردند.

یافتن بهترین رویکرد که ممکن است ترکیبی از درمان ها باشد، می تواند زمان بر شود.

ترکیب درمانی مناسب به عواملی مانند علائم موجود، شدت آنها و سن فرد بستگی دارد.

طبق گزارش NAMI، همکاری بیمار و پزشک برای توسعه و اصلاح برنامه درمانی کمک کننده است.

داروها

داروهای ضد روان پریشی (Antipsychotics) می توانند بروز افکار مزاحم، توهم، هذیان و وهم را کاهش دهند.

با این وجود ممکن است یافتن گزینه مناسب زمان بر باشد.

همچنین حدود 30% از افراد واکنش خوبی نسبت به مصرف داروهای ضد روان پریشی نخواهند داشت. در حدود 7% از موارد، مصرف این داروها بی اثر هستند.

در صورتی که علائم فرد، به حداقل دو داروی ضد روان پریشی واکنش ندهد، ممکن است مصرف کلوزاپین یا (Clozaril) توسط پزشک تجویز شود. البته به دلیل خطر عوارض جانبی، تجویز آن اولین انتخاب نخواهد بود.

روان درمانی و حمایت اجتماعی

انجام مشاوره و سایر تراپی ها می تواند به افراد مستعد ابتلا به اسکیزوفرنی کمک کند.

بعضی از این گزینه ها عبارتند از:

آموزش حرفه ای درمانی (Vocational Training Therapy)

رفتار درمانی شناختی (CBT)

روان درمانی حمایتی

بهبود شناختی درمانی (Cognitive Enhancement Therapy)

همچنین وجود حمایت اجتماعی می تواند به افراد در یافتن کار، مسکن، بهبود مهارت های اجتماعی و تندرستی کمک کند. این امر ممکن است توسط یک گروه پشتیبانی همتا (شبیه به هم) انجام شود.

مراقبان و نزدیکان این افراد می توانند با کسب اطلاعات بیشتر در مورد اسکیزوفرنی و تشویق افراد به پیگیری درمان خود، به آنها کمک کنند.

یک مطالعه نشان داد که حمایت و درمان تنظیمی مختص مبتلایان به اسکیزوفرنی و پارانویا، اثرات مثبتی در روند بهبود دارد.

داروهای مکمل

طبق اعلام NAMI، ممکن است موارد زیر در یک برنامه درمان گسترده تر نقش داشته باشند:

طب سوزنی
مراقبه (مدیتیشن)
مداخلات تغذیه ای

اگرچه ممکن است این روش ها کمک کننده باشند اما جایگزین درمان های سنتی نیستند.

برخی محققان اعلام کردند که مصرف کانابیدیول (CBD) به عنوان ماده ای که در شاهدانه وجود دارد، ممکن است در درمان اسکیزوفرنی نقش داشته باشد. البته تایید آن نیاز به تحقیقات بیشتر دارد.

مشورت با پزشک در مورد انجام هرگونه درمان تکمیلی برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، ضروری است.

زندگی با اسکیزوفرنی

بیماری روانی اسکیزوفرنی بدون درمان می تواند زندگی افراد، توانایی کار، تحصیل و مراقبت از خود را به طور قابل توجهی مختل کند.

برخی استراتژی ها و راهکارهای کارآمد عبارتند از:

پیگیری دقیق برنامه درمانی و مصرف داروهای تجویز شده.
مطرح کردن هرگونه نگرانی در مورد درمان با پزشک
استفاده از پشتیبانی های موجود همانند دوستان، خدمات بحران و امکانات تخصصی مراقبت های پزشکی
انتخاب رژیم غذایی سالم، ورزش و عدم استفاده از مواد مخدر، الکل و دخانیات
صحبت در مورد تجربه اسکیزوفرنی با دوستان، اعضای خانواده، پزشکان و حامیان همتا (شبیه به خود)

نزدیکان می توانند با اقدامات زیر به مبتلایان کمک کنند:

به آموزش خود در مورد اسکیزوفرنی بپردازند.
نشانه های عود کردن بیماری را یشناسند.
اقدامات لازم در صورت عود بیماری را یاد بگیرند.

چشم انداز

اسکیزوفرنی یک بیماری شدید روانی است که می تواند شامل هذیان و وهم و پارانویا (بدگمانی) باشد.

ممکن است افراد مبتلا به پارانویا همیشه از تحت تعقیب قرار گرفتن و آسیب دیدن از افراد دیگر ترس داشته باشند. این امر تاثیر زیادی بر ایمنی و سلامت عمومی آنها خواهد داشت.

درمان معمولا به افراد در کنترل علائم و داشتن یک زندگی کامل کمک می کنند. همچنین دریافت پشتیبانی های مداوم ضروری است.

اسکیزوفرنی بهداشت روان روانشناسی/روانپزشکی