همه چیز درباره سندروم متابولیک (Metabolic Syndrome)

سندروم متابولیک یا مقاومت به انسولین گروهی از عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 است؛ علت، علائم، تشخیص و درمان را بخوانید.

 

سندروم متابولیک چیست؟

سندروم متابولیک به مجموعه ای از عوامل خطر بیماری اشاره دارد که خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 را افزایش می دهند.

این سندروم همچنین تحت عنوان سندروم مقاومت به انسولين نیز شناخته می شود.

در واقع سندروم مقاومت به انسولين یک بیماری خاص نیست. اما مجموعه ای از عوامل خطر، که با احتمال بیشتر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 در ارتباط هستند، را در یک گروه قرار می دهد.

طبق توصیف انجمن قلب آمریکا (AHA)، سندروم متابولیک دسته ای از اختلالات متابولیکی شامل فشار خون بالا، سطح بالای قند خون ناشتا و چاقی شکمی است که در مجموع خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهند.

 

علائم

طبق اعلام AHA، در صورتی که افراد 3 تا 5 مورد از علائم زیر را داشته باشند، اغلب به عنوان مبتلا به سندروم متابولیک در نظر گرفته می شوند:

• چاقی مرکزی، احشایی، شکمی و به طور خاص با اندازه دور کمر بیش از 40 اینچ  (101.5 سانتی متر) در آقایان و 35 اینچ (89 سانتی متر) در خانم ها
• سطح قند خون ناشتا 100 میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) یا بالاتر
• فشار خون 130/85 میلی متر بر جیوه (mm/Hg) یا بالاتر
• سطح تری گلیسیرید خون 150 mg/dL یا بالاتر
• سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا 40 mg/dL یا کمتر برای آقایان و 50 mg/dL یا کمتر برای خانم ها

داشتن سه مورد (یا بیشتر) از علائم فوق نشان دهنده خطر بالای ابتلا به بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی و دیابت نوع 2 است.

 

همچنین بخوانید:

آب کردن چربی شکم

 

درمان

در ابتدا تشخیص، برای شناسایی افراد در معرض خطر ابتلا به سندروم متابولیک مهم است، زیرا ممکن است آنها بتوانند جای استفاده از درمان های دارویی با اصلاح سبک زندگی خود، بهبود یابند.

عواملی مانند سطح بالای قند خون، فشار خون بالا و ناهنجاری های ناشی از چربی و کلسترول، اغلب با ایجاد تغییرات در سبک زندگی بهبود خواهند یافت.

با این حال، ممکن است برخی افراد بعد از دریافت تشخیص، برای برخی از عوامل سندروم متابولیک مانند فشار خون بالا از دارو استفاده کنند.

 

همچنین بخوانید:

3 رژیم غذایی موثر در کاهش کلسترول خون

 

کاهش وزن به ویژه در قسمت بالایی بدن می تواند یک درمان موثر باشد.

اقدامات پیشنهادی به جهت پیشگیری و درمان کلسترول غیرطبیعی و سایر جنبه های سندروم متابولیک عبارتند از:

• انتخاب یک رژیم غذایی سالم برای قلب که شامل مقایر کم قند، چربی و سدیم باشد.
• ورزش منظم
• اجتناب از سیگار کشیدن و کاهش مصرف الکل

طبق اعلام AHA، انجام 150 دقیقه ورزش ملایم در هفته توصیه می شود. این زمان را می توان به جلسات 10 دقیقه ای تقسیم کرد.

پیاده روی سریع می تواند روش خوبی برای شروع باشد.

 

 

درمان دارویی

در صورت توصیه به درمان از طریق دارو، معمولا مصرف متفورمین (Metformin) تجویز می شود.

این روش می تواند به افراد پرخطر به ویژه افراد با قند خون بالا و افراد مبتلا به چاقی، که نمی توانند مشکل خود را با اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی کنترل کنند، کمک کند.

متفورمین با نام ها تجاری زیر عرضه می شوند:

• فورتامت (Fortamet)
• گلوکوفاژ (Glucophage)
• گلومتزا (Glumetza)
• ریومت (Riomet)

مصرف این دارو جهت اقدامات پیشگیرانه برای افرادی که بدلیل سندروم متابولیک در معرض خطر دیابت هستند، بصورت رسمی مجاز نیست.

با این حال، برخی از پزشکان جهت جلوگیری از ابتلا به دیابت در افراد دارای قند خون بالا و چاقی شکمی، مصرف off-label آن را تجویز می کنند. متخصصان دیابت و همچنین شواهد بالینی این روش استفاده را تایید می کنند.

* off-label به معنی تجویز یک دارو برای بیماری دیگری غیر از بیماری می باشد که رسما برای آن تایید شده است.

نتایج یک مطالعه منتشر شده در سال 2013 نشان داد که مصرف متفورمین در کاهش خطر ابتلا به دیابت در بزرگسالانی که در معرض عوامل خطر قرار دارند، موثر است.

البته طبق همین نتایج، تغییر رژیم غذایی و فعالیت ورزشی تقریبا دو برابر مصرف متفورمین اثر بخش هستند.

ممکن است از داروهای دیگری برای درمان سندروم متابولیک استفاده شود.

برای مثال، مصرف استاتین (Statins) توسط افرادی که سطح بالای کلسترول لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) دارند.

همچنین از داروهای ضد فشار خون برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود.

مجددا یادآوری می شود که در ابتدا و یا در گروه های با خطر کمتر اقدامات مربوط به سبک زندگی انجام می شود.

 

رژیم غذایی

رژیم غذایی دش (DASH) برای پیشگیری و درمان سندروم متابولیک توصیه می شود.

هدف از انتخاب این رژیم، جلوگیری از بیماری فشار خون است.

این رژیم موارد زیر را توصیه می کند:

• انتخاب مواد غذایی از منابع سالم
• محدود کردن مصرف گوشت قرمز، سدیم، چربی های اشباع شده و غذاها و نوشیدنی های شیرین
• مصرف مقادیر زیاد میوه و سبزیجات، غلات کامل، ماهی و آجیل

رژیم غذایی دش (DASH) بیش از اینکه بر روی کاهش کالری مصرف تمرکز داشته باشد، بر روی آنچه که افراد می خورند متمرکز است.

بنابراین افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند می توانند این رژیم را با سطح کالری پایین تری دنبال کنند.

 

تشخیص

تمام دستورالعمل های پزشکی در مورد آستانه های دقیق تشخیص سندروم متابولیک توافق ندارند.

به عنوان مثال، همچنان بحث در مورد بهترین روش اندازه گیری و تعریف چاقی ادامه دارد. گزینه های آن شامل شاخص توده بدنی (BMI)، نسبت قد به دور کمر و یا سایر روش ها هستند.

همچنین ممکن است افراد دارای قند خون و فشار خون بالا بوده اما این عوامل ارتباطی با چاقی نداشته باشد.

معیارهای فوق به جهت همسان سازی تشخیص ها ایجاد شده اند. با این حال، پزشکان شرایط افراد را نیز در نظر می گیرند.

 

همچنین بخوانید:

وزن مناسب برای قد و سن من چقدر است؟

 

سندروم متابولیک و چاقی در کودکان

سندروم متابولیک که گاهی اوقات با عنوان اختصاری MetS شناخته می شود، ممکن است از کودکی و همراه با چاقی زودرس، چربی خون و فشار خون بالا آغاز شود.

با توجه به ایجاد نگرانی در مورد افزایش چاقی بین نوجوانان در سال های اخیر، بعضی افراد خواستار غربالگری زودرس برای شناسایی افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی هستند.

این امر می تواند با هدف ایجاد تغییرات به سمت سبک زندگی سالم و کاهش احتمال بروز بیماری ها در آینده، صورت گیرد.

با این حال نحوه و زمان غربالگری و تشخیص سندروم متابولیک و چاقی در کودکان بحث برانگیز است. دلیل آن تغییرات زیاد این عوامل در میان کودکان در حال رشد است.

طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، به طور کلی در ایالات متحده آمریکا تقریبا از هر 5 نوجوان بین 6 تا 19 ساله، یک نفر مبتلا به چاقی است که این مقدار در مقایسه با آمار دهه 1970 رشد سه برابری را نشان می دهد.

ممکن است این افراد با ورود به بزرگسالی در معرض خطر ابتلا به بیماری ها قرار گیرند.

 

دلایل

سندروم متابولیک مجموعه ای از عوامل خطر است و فقط یک دلیل برای آن وجود ندارد.

وجود چاقی مرکزی یا اضافه وزن یک عامل اصلی ابتلا به آن است.

اما سطوح غیر طبیعی چربی و کلسترول، فشار خون بالا و دیابت نیز در ایجاد خطر ابتلا به بیماری های قلبی ناشی از سندروم متابولیک نقش دارند.

عوامل خطر اجتناب ناپذیر مانند سابقه خانوادگی و پیشینه نژادی، می تواند احتمال ایجاد بعضی از عوامل را افزایش دهد.

با این حال، انتخاب سبک زندگی می تواند بر تمام عوامل تاثیرگذار باشد.

داشتن یک رژیم غذایی حاوی چربی و قند بالا و ورزش نکردن، با ابتلا به چاقی و بیماری های مرتبط با آن، همراه است.

با این حال، علائمی مانند مقاومت به انسولین لزوما با چاقی همراه نبوده و یا نشانگر سندروم متابولیک نیست.

مقاومت به انسولین یکی از مشخصه های سندروم متابولیک و چاقی است که می تواند منجر به ایجاد بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 شود، اما همچنان می تواند نشانه ای از سایر بیماری ها باشد.

به عنوان مثال، بیماری کوشینگ (Cushing’s disease)، سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، بیماری کبد چرب غیرالکلی و بیماری مزمن کبدی جزء آن هستند.

از دیگر مشکلاتی که بعضی اوقات با سندروم متابولیک، مقاومت به انسولین و افزایش قند خون همراه هستند می توان به التهاب سطح پایین و مشکل لخته شدن خون اشاره کرد.

همچنین این موارد می توانند به پیشرفت بیماری قلبی عروقی کمک کنند.

 

عوامل خطر

عوامل زیر خطر ابتلا به سندروم متابولیک را افزایش می دهند:

• سایز زیاد دور کمر
• سابقه خانوادگی ابتلا به سندروم متابولیک
• ورزش نکردن و داشتن یک رژیم پر کالری
• مقاومت به انسولین
• استفاده از بعضی داروها

توجه: مصرف بعضی از داروهایی که برای درمان التهاب، HIV، آلرژی ها و افسردگی استفاده می شوند، می توانند خطر افزایش وزن یا ایجاد تغییرات در فشار خون، کلسترول و سطح قند خون را به همراه داشته باشند.