فلج (Paralysis) به معنای از دست دادن موقتی یا دائم حرکت ارادی عضلات در یک عضو یا یک ناحیه از بدن است. افراد می توانند فلج موضعی، عمومی، جزئی یا کامل را تجربه کنند. در این مطلب علاوه بر اینکه یاد می گیرید فلج (Paralysis) چیست با انواع، دلایل و راه های درمان آن آشنا خواهید شد.

فلج چیست؟

فلج به معنی از دست دادن عملکرد ارادی عضلات در یک یا چند قسمت از بدن در اثر آسیب دیدگی سیستم عصبی است.

سیستم عصبی دو قسمت دارد:

دستگاه عصبی مرکزی (CNS) که شامل مغز و نخاع است.
دستگاه عصبی پیرامونی (PNS) که شامل اعصاب خارج از (CNS) است.

سلول های عصبی یا نورون های موجود در دستگاه عصبی پیرامونی (PNS) چندین عملکرد دارند.

به عنوان مثال، نورون های حرکتی، حرکت عضلات را تنظیم می کنند. نورون های حسی اطلاعاتی مثل فشار، درد و دما را به دستگاه عصبی مرکزی (CNS) ارسال می کنند.

فلج زمانی اتفاق می افتد که سیگنال های عصبی در اثر آسیب دیدگی اعصاب، نخاع یا مغز قطع شوند.

انواع فلج چیست؟

پزشکان فلج را بر اساس مشخصات زیر طبقه بندی می کنند:

شدت

درجه از دست دادن عملکرد عضلات، شدت فلج را تعیین می کنند.

فلج جزئی باعث ضعف قابل توجه عضلات و ایجاد اختلال در حرکت می شود. با این حال، افراد مبتلا به پارسیس (Paresis) یا “ضعف عضلانی” میزان کمی از کنترل عضلات آسیب دیده را حفظ می کنند.

فلج کامل زمانی اتفاق می افتد که فرد قادر به حرکت دادن قسمت آسیب دیده نباشند.

مدت زمان

مدت زمان به میزان طولانی شدن فلج اشاره دارد.

بعضی از بیماری ها مثل فلج خواب، سکته مغزی و فلج بل می توانند باعث ایجاد فلج موقتی شوند. با گذشت زمان، افراد کنترل جزئی یا کامل عضلات آسیب دیده را به دست می آورند.

سایر مشکلاتی که می توانند باعث فلج موقتی شوند شامل فلج دوره ای هایپرکالمی یا هیپوکالمی هستند. این مشکلات در اثر جهش های تاثیرگذار بر روی ژن های CACNA1S یا SCN4A رخ می دهند.

این ژن ها حامل دستورالعمل هایی برای ساخت پروتئین هایی هستند که یون های سدیم و کلسیم را به داخل و خارج سلول های عضلات منتقل می کنند. جریان یون ها در داخل سلول های عضلات منجر به ایجاد انقباض و حرکت عضلات می شود.

بروز اختلالات در جریان یون منجر به ایجاد اپیزودهای دوره ای ضعف عضلانی و فلج می شود.

به همین ترتیب، آسیب دیدگی های شدید سر یا گردن و اختلالات عصبی عضلانی می توانند منجر به فلج دائمی شوند.

ناحیه آسیب دیدگی

فلج موضعی ناحیه کوچکی از بدن مثل صورت، دست ها یا پاها را تحت تاثیر قرار می دهد.

فلج عمومی ناحیه وسیع تری از جمله چندین قسمت بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.

انواع فلج عبارتند از:

مونوپلژی (Monoplegia): که یک ناحیه مثلا یک دست یا یک پا را درگیر می کند.
همی پلژی (Hemiplegia): که یک دست و یک پا در یک طرف بدن را درگیر می کند.
پاراپلژی (Paraplegia): که فلج قسمت تحتانی بدن است و هر دو پا و گاهی اوقات باسن و اندام های پایین شکم را تحت تاثیر قرار می دهد.
تترا پلژی (Quadriplegia): این وضعیت دست ها و پاها را درگیر کرده و گاهی بر روی عضلات تنه، عملکرد اندام های داخلی و یا هر دو تاثیر می گذارد.

آسیب نخاعی شایع ترین علت پاراپلژی است.

بیشتر بخوانید:

همه چیز درباره پاراپلژی (کلیک)

همه چیز درباره تتراپلژی یا فلج چهار اندام (کلیک)

تنش عضلانی

فلج شل (Flaccid paralysis) به سلول های عصبی حرکتی تحتانی که باعث حرکت عضلات اسکلتی می شود، آسیب می رساند. با گذشت زمان، عضلات کوچک و یا تخریب می شوند.

طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) فلج شل یک عارضه شایع ناشی از فلج اطفال است.

از دلایل دیگر می توان به التهاب نخاعی که به میلیت معروف است و سندرم گیلن باره که یک اختلال خود ایمنی نادر است که به دستگاه عصبی پیرامونی (PNS) آسیب می رساند، اشاره کرد.

همچنین بخوانید:

انواع بیماری های خود ایمنی (کلیک)

فلج مغزی باعث سفتی عضلات، اسپاسم غیرارادی و ضعف عضلانی می شود. این شکل از فلج می تواند در اثر آسیب های نخاعی، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، سکته مغزی یا پاراپلژی اسپاستیک ارثی ایجاد شود.

علائم فلج چیست؟

علائم فلج بسته به نوع و دلایل بروز آن متفاوت خواهند بود. شایع ترین علامت فلج از دست دادن عملکرد عضلات در یک یا چند قسمت از بدن است.

علائم دیگری که می توانند با فلج همراه باشند، عبارتند از:

بی حسی یا احساس درد در عضلات درگیر
ضعف عضلانی
از دست دادن مشهود عضله (آتروفی عضله)
سفتی عضلات
اسپاسم و حرکات غیرارادی عضلات

دلایل فلج چیست؟

طبق نتایج حاصل از یک نظرسنجی شیوع فلج و ناسازگاری های بهداشتی در آمریکا و در سال 2013 شایع ترین دلایل فلج در ایالات متحده آمریکا عبارتند از:

سکته مغزی
آسیب نخاعی
فلج مغزی
مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس

ضعف عضلانی و فلج در اثر آسیب دیدگی سیستم عصبی ایجاد می شوند که ممکن است ناشی از موارد فوق باشند.

یک سیستم عصبی سالم اطلاعات را بین مغز و بقیه اعضای بدن منتقل می کند. سیگنال های مغز به قسمت پایینی نخاع و اعصاب پیرامونی منتقل می شوند.

اعصاب پیرامونی عملکردهای متعددی را تنظیم می کنند که عبارتند از:

عملکردهای خودکار مثل تنفس و هضم غذا
حرکات ارادی عضلات مثل راه رفتن و جویدن
عملکردهای حسی مثل تشخیص درد، دما و فشار

آسیب دیدگی هر قسمت از سیستم عصبی می تواند تاثیرات شدیدی بر روی سلامتی و کیفیت زندگی داشته باشد.

سایر دلایل احتمالی آسیب سیستم عصبی و ضعف عضلانی یا فلج ناشی از آن عبارتند از:

تومورهای مغزی یا نخاعی
عفونت هایی مثل مننژیت، انسفالیت و فلج اطفال
اسپینا بیفیدا (Spina bifida) یا مهره شکاف دار یا رشد ناقص مغز، ستون فقرات یا نخاع
بیماری های نورون حرکتی مثل ALS و اسکلروز جانبی اولیه
بیماری های خود ایمنی مثل سندرم گیلن باره و لوپوس
اختلالات ارثی مثل آتروفی عضلات نخاع و فلج جزئی هیپو یا هایپرکالمیک

فلج کنه ای (Tick paralysis)

گونه های خاصی از کنه ها نوروتوکسین هایی تولید می کنند که می تواند باعث ایجاد ضعف عضلانی و فلج حاد پا در انسان ها شود.

اثرات نوروتوکسین ها به تدریج در بدن افزایش می یابند.

بیشتر افراد پس از نابود کردن کنه ها بهبودی کامل خواهند یافت. با این وجود، در صورت مداخله نکردن، در نهایت فلج کنه ای منجر به نارسایی تنفسی خواهد شد.

راه های درمان

در حال حاضر هیچ روشی برای درمان قطعی فلج وجود ندارد. با این حال، بسته به دلایل و نوع مشکل، بعضی از افراد بهبودی جزئی یا کامل خواهند یافت.

فلج موقتی که می تواند ناشی از فلج بل یا سکته مغزی باشد، ممکن است خود به خود و بدون مداخله پزشکی برطرف شود.

همچنین در صورتی که فلج ناشی از آسیب نخاعی یا یک بیماری عصبی مزمن باشد، ممکن است فرد کنترل جزئی عضلات خود را به دست آورد.

اگرچه توانبخشی فلج را به طور کامل درمان نمی کند اما می تواند از بدتر شدن علائم آن جلوگیری کند.

درمان های موجود عبارتند از:

فیزیوتراپی
کاردرمانی
استفاده از وسایل حرکتی مثل بریس، واکر و ویلچر
مصرف داروها
جراحی قطع عضو
جراحی انتقال عصب

همچنین حمایت عاطفی و اجتماعی می تواند نقش مهمی در درمان افراد داشته باشد.

خلاصه

فلج به معنای از دست دادن موقتی یا دائم حرکت در یک یا چند قسمت از بدن است.

بسیاری از افراد مبتلا به فلج، تحرک یا احساس کامل در ناحیه آسیب دیده را دوباره به دست نمی آورند.

با این حال درمان هایی مانند فیزیوتراپی، استفاده از وسایل حرکتی و حمایت اجتماعی و عاطفی می توانند به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کنند.

مصرف دارو و جراحی اغلب کمک کننده خواهند بود. روش درمان به شدت و دلایل ایجاد کننده فلج بستگی دارد.

جهت مشاهده مکمل و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید

سکته سیستم ایمنی / واکسن نورولوژی / علوم اعصاب