درد چیست و چگونه می توان آن را درمان کرد؟

درد حس ناخوشایند ناشی از تحریک اعصاب ناسیسپتور است؛ علت – انواع (حاد و مزمن) – اندازه گیری و درمان درد را در این مقاله بخوانید.

 

درد

درد یک حس ناخوشایند و یک تجربه عاطفی است که با آسیب بافت پیوند دارد. درد این اجازه را به بدن می دهد تا نسبت به آن واکنش نشان داده و از آسیب بیشتر بافت جلوگیری کند.

هنگامی که یک سیگنال از طریق رشته های عصبی به مغز رفته و تفسیر می شود، افراد درد را احساس می کنند. تجربه درد در افراد مختلف، متفاوت است و روش های مختلفی برای احساس و توصیف آن وجود دارد. این تنوع در برخی موارد تعریف و درمان درد را دچار چالش می کند.

درد می تواند کوتاه و یا بلندمدت باشد، در یک ناحیه مانده و یا در اطراف بدن گسترش یابد.

در این مقاله به بررسی علت و انواع مختلف درد ، روش های مختلف جهت تشخیص و اندازه گیری درد و نحوه مدیریت این حس می پردازیم.

 

علت درد

هنگامی که اعصابی خاص به نام ناسیسپتور (Nociceptors) متوجه آسیب بافت می شوند، اطلاعات مربوط به آسیب را از طریق نخاع به مغز منتقل کرده و در این زمان درد توسط افراد احساس می شود.

به عنوان مثال، با لمس یک سطح گرم پیامی از طریق یک قوس رفلکس در نخاع ارسال شده و منجر به انقباض فوری عضلات می شود. این انقباض دست را از سطح گرم دور کرده و از آسیب بیشتر جلوگیری می کند.

این واکنش آنقدر سریع است که پیام ارسال شده حتی به مغز نمی رسد. با این حال، در ادامه این پیام توسط مغز دریافت می شود. با رسیدن پیام به مغز فرد احساس ناخوشایندی به نام درد را تجربه می کند.

تفسیر مغز از این سیگنال ها و کارایی کانال ارتباطی بین ناسیسپتورها و مغز نحوه تجربه درد توسط افراد را مشخص می کند.

همچنین مغز می تواند مواد شیمیایی مفیدی مانند دوپامین را برای مقابله با اثرات ناخوشایند درد آزاد کند.

در سال 2011 محققان تخمین زدند که درد هر سال باعث حدود 560 تا 635 میلیارد دلار هزینه درمان، از دست دادن دستمزد و روزهای کاری خواهد شد.

 

انواع

درد می تواند حاد یا مزمن باشد.

 

درد حاد

این نوع درد به طور کلی شدید و کوتاه مدت است. این درد به این صورت است که بدن، فرد را از جراحت یا آسیب موضعی بافت مطلع می سازد. درمان آسیب زمینه ای معمولا درد حاد را برطرف می کند.

درد حاد باعث ایجاد پاسخ جنگ یا گریز (Fight-or-flight mechanism) می شود که اغلب منجر به ضربان قلب و تنفس سریع تر خواهد شد.

انواع مختلف درد حاد عبارتند از:

• درد سوماتیک (Somatic pain): افراد این درد سطحی را روی پوست یا بافت های نرم زیر پوست احساس می کنند.
• درد احشایی (Visceral pain): این درد از اندام های داخلی و پوشش حفره های بدن ایجاد می شود.
• درد ارجاعی (Referred pain): افراد درد ارجاعی را در ناحیه ای غیر از منبع آسیب بافتی احساس می کنند. به عنوان مثال، بیشتر افراد در هنگام حمله قلبی دچار درد شانه می شوند.

 

درد مزمن

این نوع درد بسیار شدیدتر از درد حاد است و اغلب درمانی برای آن وجود ندارد. درد مزمن می تواند خفیف یا شدید باشد. همچنین می تواند مداوم باشد مانند آرتریت و یا مانند میگرن متناوب باشد.

پاسخ جنگ یا گریز در افرادی که دچار درد مزمن می شوند متوقف می شود. علت آن سازگار شدن سیستم عصبی سمپاتیک ایجاد کننده واکنش با محرک درد است.

در صورتی که موارد کافی درد حاد رخ دهند، می توانند منجر به تجمع سیگنال های الکتریکی در سیستم عصبی مرکزی (CNS) شده و فیبرهای عصبی را بیش از حد تحریک کنند.

این اثر با عنوان Windup شناخته شده و این اصطلاح تجمع سیگنال های الکتریکی را با یک Windup toy (نوعی اسباب بازی کوکی) مقایسه می کند.

شدت کوک کردن اسباب بازی باعث عملکرد طولانی تر آن می شود. درد مزمن نیز به همین روش کار می کند. به همین دلیل ممکن است فرد مدت ها بعد از یک اتفاق احساس درد داشته باشد.

 

توصیف درد

روش های تخصصی دیگری برای توصیف درد وجود دارد.

این روش ها عبارتند از:

• درد نوروپاتیک (Neuropathic pain): این درد به دنبال آسیب به اعصاب محیطی (Peripheral nerves) که مغز و نخاع را به بدن متصل می کنند ایجاد می شود. این درد می تواند مانند شوک الکتریکی حس شود یا باعث حساس شدن به لمس، بی حسی، گزگز یا ناراحتی گردد.
• درد فانتوم (Phantom pain): این درد پس از قطع عضو رخ می دهد و به احساسی دردناک اشاره دارد که گویا ناشی از عضو قطع شده است.
• درد مرکزی (Central pain): این درد اغلب به دلیل سکته قلبی یا انفارکتوس، آبسه، تومور، دژنراسیون یا خونریزی در مغز و نخاع رخ می دهد. درد مرکزی ادامه دار بوده و می تواند از خفیف تا شدیدا دردناک باشد. افراد مبتلا به درد مرکزی احساساتی مثل سوزش، درد و فشار را تجربه می کنند.

دانستن چگونگی توصیف درد می تواند به پزشک در ارائه تشخیص درست تر کمک کند.

 

همچنین بخوانید:

همه چیز درباره التهاب (کلیک)

 

تشخیص

توصیف ذهنی فرد از درد خود به پزشک کمک می کند تا آن را تشخیص دهد. هیچ مقیاس عینی برای شناسایی نوع درد وجود ندارد. بنابراین پزشک به توصیف درد تکیه می کند.

پزشک معمولا در مورد مسائل زیر سوال می پرسد:

• مشخصات درد مثل سوزش، گزگز یا تیر کشیدن
• ناحیه، کیفیت و شعاع درد؛ به معنای محلی که در آن درد حس می شود، نوع حس و میزان گسترش آن
• عوامل تشدید و تسکین دهنده درد
• زمان هایی در روز که درد رخ می دهد
• تاثیر آن بر عملکرد و روحیه روزانه افراد
• درک افراد از درد خود

چندین سیستم می توانند درد را شناسایی و آن را درجه بندی کنند. با این حال، مهمترین عامل در تشخیص دقیق درد این است که فرد و پزشک با وضوح هر چه بیشتر باهم ارتباط برقرار کنند.

 

اندازه گیری درد

بعضی از مقیاس های قابل استفاده توسط پزشکان برای اندازه گیری درد عبارتند از:

• مقیاس رتبه بندی عددی: این روش درد را در مقیاس 0 تا 10 اندازه گیری می کند. عدد 0 به معنی عدم وجود درد و 10 نشان دهنده بدترین دردی است که می توان تصور کرد. این روش برای ارزیابی چگونگی تغییر سطح درد در واکنش به درمان یا وخیم تر شدن شرایط مفید است.
• مقیاس توصیفی کلامی: این مقیاس می تواند به پزشک کمک کند تا سطح درد را در کودکان دارای اختلالات شناختی، افراد مسن، اوتیسم و افراد مبتلا به خوانش پریشی (Dyslexia) اندازه گیری کند. در این روش به جای استفاده از اعداد پزشک سوالات تشریحی مختلفی را برای محدود کردن نوع درد مطرح می کند.
• مقیاس چهره: پزشک طیف وسیعی از حالت های چهره از پریشان تا شاد را به افراد نشان می دهد. پزشکان از این روش بیشتر در مورد کودکان استفاده می کنند. همچنین استفاده از این روش پاسخ های موثری در مورد افراد اوتیسم ارائه می دهد.
• پرسشنامه کوتاه درد: این پرسشنامه به پزشک اجازه می دهد تا با جزئیات بیشتری تاثیر درد بر روحیه، فعالیت، الگوی خواب و روابط بین فردی بیمار را ارزیابی کند. همچنین با ترسیم جدول زمانی درد باعث تشخیص هر الگویی می شود.
• پرسشنامه درد مک گیل (MPQ): این روش افراد را تشویق می کند تا کلماتی را از بین 20 گروه کلمه انتخاب کنند تا به وسیله آن درک عمیق و احساس خود از درد را نشان داده و به عبارتی اندازه گیری درد امکان پذیر گردد. به عنوان مثال، گروه 6 شامل tugging، pulling، wrenching به معنی کشیدن و جداکردن و گروه 9 شامل dull، sore، hurting، aching، heavy به معنی مبهم، دردناک، آزاردهنده، دردآور و سنگین است.

 

سایر شاخص های درد

زمانی که افراد مبتلا به اختلالات شناختی نتوانند درد خود را به درستی توصیف کنند، شاخص های دیگری برای تشخیص نوع آن وجود دارند که عبارتند از:

• بی قراری
• گریه کردن
• ناله کردن
• لبخند زدن
• مقاومت در برابر مراقبت کردن
• کاهش تعاملات اجتماعی
• افزایش سرگردانی
• چیزی نخوردن
• مشکلات خواب

پزشک در صورت قابل درمان بودن، مشکل زمینه ای را درمان می کند و یا برای تسکین درد، مسکن تجویز خواهد کرد.

 

نژادپرستی در مدیریت درد

یک افسانه متداول وجود دارد که سیاه پوستان احساس درد متفاوتی نسبت به سفید پوستان دارند. به همین دلیل سیاه پوستان در مقایسه با همتایان سفید پوست خود به درمان کافی برای درد دسترسی ندارند.

سوگیری های نژادی در ارزیابی و مدیریت درد کاملا مستند هستند.

به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2016 نشان داد که نیمی از دانشجویان و رزیدنت های پزشکی سفید پوست معتقدند که افراد سیاه پوست دارای پوست ضخیم تر و انتهای عصبی با حساسیت کمتر نسبت به سفید پوستان هستند.

همچنین این تحقیق نشان داد که این باورهای غلط روی ارزیابی درد و توصیه های درمانی پرسنل درمانی تاثیر گذاشته است. این یعنی ممکن است متخصصان مراقبت های پزشکی با وجود این باورها، درد سیاه پوستان را به درستی درمان نکنند.

ریشه یابی کلیشه ها و تعصبات نژادپرستانه باعث برداشتن گام های اساسی در جهت رفع نابرابری های سیستمی در مراقبت های پزشکی خواهد شد.

 

درمان و مدیریت درد

پزشکان انواع مختلف درد را با روش های متفاوتی درمان می کنند. درمانی که برای یک درد موثر باشد می تواند درد دیگری را تسکین ندهد.

 

درمان درد حاد

درمان این نوع درد اغلب شامل مصرف دارو است.

اغلب این نوع درد ناشی از یک مشکل زمینه ای در سلامتی است و درمان آن می تواند بدون نیاز به مدیریت درد، آن را تسکین دهد. به عنوان مثال، در صورتی که یک عفونت باکتریایی باعث ایجاد گلودرد شود، مصرف آنتی بیوتیک می تواند عفونت را درمان کرده و در نتیجه درد را کاهش دهد.

 

استامینوفن

استامینوفن نوعی مسکن یا تسکین دهنده درد است. این ماده موثر در صدها دارو از جمله داروهای قابل خرید بدون نسخه (OTC) و داروهای تجویزی توسط پزشک استفاده شده است.

استامینوفن اغلب با نام تجاری Tylenol شناخته می شود و می تواند درد و تب را تسکین دهد. استامینوفن همراه با سایر مواد می تواند به درمان علائم آلرژی، سرفه، علائم آنفولانزا و سرماخوردگی نیز کمک کند.

پزشکان اغلب برای درمان دردهای متوسط تا شدید داروهای حاوی استامینوفن و سایر مواد را تجویز می کنند.

مصرف دوزهای بالای استامینوفن می تواند منجر به آسیب جدی به کبد شود. افراد هرگز نباید بیش از دوز توصیه شده استامینوفن مصرف کنند.

 

همچنین بخوانید:

استامینوفن (کلیک)

 

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

این داروها نوع دیگری از مسکن ها هستند. آنها می توانند درد را کاهش داده و به افراد در بازیابی عملکرد روزانه خود کمک کنند.

این داروها به صورت بدون نسخه (OTC) یا با تجویز پزشک قابل تهیه هستند. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی جهت تسکین دردهای حاد جزئی مانند سر درد، پیچ خوردگی های خفیف و کمر درد مناسب هستند.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می توانند التهاب موضعی و درد ناشی از تورم را تسکین دهند.

ممکن است مصرف این داروها عوارض جانبی مربوط به دستگاه گوارش از جمله خونریزی ایجاد کنند. بنابراین افرادی که دوز بالایی از آنها را مصرف می کنند باید تحت کنترل پزشک باشند.

همیشه قبل از مصرف داروها باید اطلاعات روی بسته بندی آن را مطالعه کرد تا از نوع دارو و میزان مصرف آن مطمئن شد. افراد هرگز نباید بیش از دوز توصیه شده از این داروها مصرف کنند.

 

مواد افیونی (Opioids)

پزشکان مصرف این داروها را برای شدیدترین دردهای حاد مثل دردهای ناشی از جراحی، سوختگی، سرطان و شکستگی استخوان تجویز می کنند.

مواد افیونی به شدت اعتیادآور هستند و باعث از بین رفتن علائم خواهند شد. این داروها با گذشت زمان اثر خود را از دست می دهند.

تهیه مواد افیونی به نسخه پزشک نیاز دارد.

در صورت بروز تروما (ضربه) و درد شدید پزشک به دقت میزان مصرف آن را تعیین و مدیریت می کند و با کاهش تدریجی آن علائم را به حداقل می رساند.

افراد باید تمام گزینه های دارویی را به دقت با پزشک مطرح کنند و هرگونه مشکل سلامتی خود و داروهای مصرفی را با صداقت به او اعلام کنند.

مصرف مواد افیونی می توانند به طرز قابل توجهی بر پیشرفت چندین بیماری مزمن تاثیرگذار باشند.

این بیماری ها عبارتند از:

• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
• بیماری کلیوی
• مشکلات کبدی
• اختلال قبلی مصرف مواد مخدر
• زوال عقل

مصرف مواد افیونی می تواند عوارض جانبی خطرناکی را در افراد مبتلا به بعضی بیماری های مزمن ایجاد کند. به عنوان مثال، مصرف آنها می تواند باعث افسردگی تنفسی شود که علائم بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) را تشدید می کند.

 

درمان درد مزمن

طیف وسیعی از درمان های غیر دارویی می توانند به تسکین درد کمک کنند. این جایگزین های دارو می توانند برای افرادی که دچار درد مزمن هستند، مناسب تر باشد.

روش های درمانی عبارتند از:

 

• طب سوزنی:

شامل قرار دادن سوزن های بسیار نازک در نقاط فشار خاص است که می تواند درد را کاهش دهد.

 

• بلاک عصبی:

این روشی تزریقی می تواند گروهی از اعصاب که عنوان منبع درد در یک اندام یا نواحی خاصی از بدن هستند را بی حس کند.

 

• روان درمانی:

این روش می تواند به جنبه های عاطفی درد مداوم کمک کند. درد مزمن اغلب لذت فعالیت های روزمره را کاهش داده و انجام آنها را دشوار می کند. همچنین مطالعات نشان داده است که درد مزمن می تواند منجر به افسردگی شود و افسردگی درد مزمن را تشدید می کند. یک روان درمانگر می تواند به فرد کمک کند تا تغییراتی برای به حداقل رساندن شدت درد و ایجاد مهارت های کنار آمدن با آن اعمال کند.

 

• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS):

هدف از انجام این روش تحریک سامانه پاداش مغز و سیستم دروازه درد و در نتیجه تسکین آن است.

 

• جراحی:

انجام جراحی های مختلف روی اعصاب، مغز، و ستون فقرات به جهت درمان درد مزمن امکان پذیر است. این موارد شامل ریزوتومی، عمل رفع فشار و روش های تحریک الکتریکی عمیق مغز و نخاع است.

 

• بیوفیدبک:

به وسیله این روش ذهنی بدنی، فرد می تواند کنترل اعضای بدن و فرآیندهای خودکار مثل ضربان قلب را یاد گرفته و آنها را با افکار خود و به شکل موثری کنترل کند. بر اساس تحقیقاتی در سال 2019، واقعیت مجازی می تواند در استفاده از روش بیوفیدبک و مدیریت درد نقش موثری داشته باشد.

 

• درمان های آرامبخش:

این موارد شامل طیف وسیعی از تکنیک ها و تمرینات کنترل شده آرامبخش و به ویژه در حوزه جایگزین های دارو و مکمل ها است. افراد می توانند روش هایی مثل هیپنوتیزم، یوگا، مراقبه، ماساژ درمانی، تکنیک های حواس پرتی، تای چی و یا ترکیبی از آنها را امتحان کنند.

 

• مداخلات فیزیکی:

یک فیزیوتراپیست یا متخصص کایروپراکتور می تواند با مداخلات تنشی در کمر افراد باعث کاهش درد شود.

 

• گرما و سرما:

استفاده از پک های سرد و گرم می توانند کمک کننده باشند. افراد می توانند این موارد را با توجه به نوع آسیب یا درد خود انتخاب کنند. مصرف بعضی از داروهای موضعی بر روی ناحیه آسیب دیده می تواند باعث ایجاد گرما شود.

 

• استراحت:

در صورتی که درد در اثر آسیب دیدگی یا کار زیاد بخشی از بدن ایجاد شده باشد، استراحت برای رفع آن بهترین گزینه است.

 

با مدیریت کافی درد می توان فعالیت های روزمره، تعامل اجتماعی و کیفیت زندگی فعال را حفظ کرد.

جهت مشاهده و خرید محصولات گرمازا/سرمازا داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.

سوال و جواب

سوال

آیا تحقیقاتی در مورد دردناک ترین نوع آسیب وجود دارد؟

جواب

تحقیقات زیادی در مورد درد و گزارش های مختلفی درباره دردناک ترین موارد آن (از نظر اندازه گیری درد) وجود دارد. درد عصبی – به عنوان مثال، سر دردهای خوشه ای، زونا یا عصب نخاعی فشرده شده توسط دیسک فتق- معمولا در بالای این نمودار قرار دارند.

درد عمیق احشایی مانند درد التهاب صفاق، زایمان یا سنگ کلیه نیز در رتبه های بالایی قرار دارند.

سوختگی نیز بسیار دردناک است و به شدت آن بستگی دارد.

با این حال عوامل زیادی بر شدت درد تاثیرگذار هستند که یکی از آنها تحمل ذهنی افراد است.

دکتر دبورا واترسپون (Deborah Weatherspoon)

پاسخ ها بیانگر نظرات متخصصان پزشکی ما است. تمام مطالب کاملا جنبه اطلاعاتی داشته و نباید به عنوان توصیه پزشکی در نظر گرفته شوند.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.